مهد کودک یا محل نگهداری!

نگاه هدفمند تربیتی در مهد کودک‌ها حکمفرما نیست

سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش:

به دیگر سخن امروزه مهدکودک یک اسم آشنا برای والدین ایرانی است. بسیاری از والدین غیر شاغل نیز کودکان خود را به این مکان‌ها می‌فرستند تا از آموزش‌های اولیه برای زندگی در جامعه‌ای مدرن باز نمانند.

جالب‌تر اینکه مهد کودک‌ها در حال حاضر کودکان را در تمام سنین و در تمام ساعات شبانه‌روز نگهداری و تربیت می‌کنند اما یک سؤال اساسی که هنوز در ذهن بسیاری از والدین باقی مانده این است که آیا فرستادن فرزندانشان به این مکان خوب است یا بد؟ و از همه مهم‌تر اینکه آیا می‌تواند در آینده زندگی کودک آن‌ها تأثیر مثبتی داشته باشد؟ چراکه طبق تعاریف ارائه‌شده برای ساختار مهد کودک‌ها نخستین نهاد اجتماعی و آموزشی محسوب می‌شود که به نسبت به‌کارگیری روش‌ها و آموزش‌های مختلف می‌تواند فرصت و ظرفیتی برای تقویت مهارت‌های اجتماعی در کودکان باشد. این امر نیازمند توجه جدی متولیان است زیرا آن‌ها برای آنکه بتوانند خودشان را با اجتماعی که در آن زندگی می‌کنند سازگارتر کنند باید مهارت‌های اجتماعی گوناگون را بیاموزند و این مهارت‌ها سبب می‌شود که فرد در آینده از لحاظ اجتماعی، رفتاری معقول داشته باشد.

بنابراین برای آسیب‌شناسی شرایط فعلی مهد کودک‌ها برآن شدیم تا با کارشناس تعلیم و تربیت گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

* مهد کودک‌ها رهاشده به حال خود

علیرضا رحیمی عنوان کرد: متأسفانه امروز مهد کودک‌های ما بی‌نهایت رها شده‌اند، این بدان معناست که مجموعه‌ها و یا اشخاصی که آن‌ها را راه‌اندازی می‌کنند هرکدام ساز خود را می‌زنند.

وی افزود: علاوه بر این در پس فراهم نبودن بسترهای ضابطه‌مند و رها بودن ساختار این مراکز، امروز هر نهاد دولتی اعم از ادارات، شهرداری‌‌ها و غیره نیز در قالب راه‌اندازی مهدکودک‌ها مسیر خاصی را ترسیم کرد‌ه‌اند.

وی با تأکید بر اینکه در واقع مهم‌ترین چالش پیش‌روی مهدکودک‌ها نداشتن متولی واحد در این زمینه است اذعان کرد: هم‌اکنون در کشور ما علاوه‌بر آموزش‌وپرورش، از طریق نهادها و مؤسسات دیگری مانند بهزیستی، سپاه و شهرداری‌ها خدمات‌رسانی به کودکان زیر 6 سال صورت می‌گیرد و گاهی دوگانگی یا موازی‌کاری‌هایی نیز وجود دارد.

کارشناس تعلیم و تربیت با ابراز اینکه طی سال‌های گذشته در پی تغییر متولی‌گری مهدکودک‌ها از سازمان بهزیستی به سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک (توتک) این رها بودن شرایط بغرنج‌تری را به مهدهای کودک‌ تحمیل کرده افزود: گرچه متولی‌گری سازمان بهزیستی مسیر تکراری و قدیمی داشت اما به هر حال از یک ضابطه و قاعده حداقلی پیروی می‌کرد اما طی سال‌های اخیر بنده هیچ‌گونه عملکرد درخوری از سازمان متولی فعلی ندیدم؛ البته این عملکرد به خاطر افرادی که در این سازمان حضور داشته و فعالیت کرده و می‌کنند قابل پیش‌بینی بود.

رحیمی با تأکید بر اینکه امروز مهد کودک‌ها به حال خود رها شده و به افراد و اشخاص واگذار می‌شود اذعان کرد: نکته این است که بنده منکر آزادی عملکرد نیستم اما آنچه حائز اهمیت است اینکه به هر حال در حوزه تربیت قاعده، روال، حساب و کتاب و یک برنامه درسی نیاز است.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه امروز نه‌تنها قاعده‌ای بر آن‌ها حکمفرما نیست بلکه حتی برای این مراکز برنامه درسی هم تعریف نشده، جالب‌تر اینکه برخی از این عزیزان عنوان می‌کنند که برنامه درسی در این مقطع به چه معناست؟ خاطرنشان کرد: از سوی دیگر مربی آزموده نداریم، بیشتر معلم‌های فعال در این بخش نیز از تخصص خاصی برخوردار نبوده و با شرایط بدی استخدام می‌شوند.

* نگاه کارگری به مربیان کارکرد تربیتی مهد کودک را خنثی کرده است

این استاد دانشگاه با بیان اینکه با مربیان و معلمان این مراکز متأسفانه با رویکرد کارگری برخورد می‌شود و همین منجر شده که از یک به‌اصطلاح محل تربیتی به محل نگهداری تبدیل شود، گفت: به دیگر سخن اگر ما باور کنیم که در مهدکودک‌ها از کودکان به‌خوبی نگهداری می‌شود، فقط باید پذیرفت که تا حدودی امنیت کودک حفظ شده و ساعتی از شبانه‌روز را در این مراکز سپری کرده و کسی با او کاری ندارد اما یقیناً نمی‌توان با این تفاسیر دیگر راجع به تربیتی بودن این مراکز صحبت جدی کرد.

رحیمی با ابراز تأسف از اینکه هیچ قاعده‌ای برای ارزیابی عملکرد مهد کودک‌ها وجود ندارد گفت: مسئله این است که افراد یا سیستم‌هایی که می‌خواهند این ارزیابی را انجام دهند قاعدتاً باید بر مبنای یک برنامه درسی معین آن را در دستور کار خود قرار دهند؛ با بررسی‌های مربوط به این حوزه وقتی که شما برنامه درسی، انسجام و محتوایی نداشته باشید و هر کسی کار خودش را می‌کند این کار امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین به لحاظ تربیتی امکان بررسی و ارزیابی عملکرد مهد کودک‌ها در شرایط فعلی مهیا نیست.

وی با اشاره به اینکه امروز شرایط مهد کودک‌ها در حوزه آموزش و تربیت همچون برنامه‌های تلویزیون است که به یک جیغ و دست و هورا کشیدن محدود شده، خاطرنشان کرد: بازهم تأکید می‌کنم امروز مهد کودک‌ها مراکز تربیتی نیستند بلکه تنها به محلی برای نگهداری از بچه‌ها تبدیل شده‌اند.

*نبود برنامه درسی چالش مهد کودک‌ها

این کارشناس تعلیم و تربیت افزود: در نبود برنامه مدون و عدم ضابطه مشخص اگر مؤسسان این مراکز نگهداری افراد مذهبی باشند این جیغ و دست و هورا شکل، رنگ و بوی قرآنی داشته و اگر افراد غیر مذهبی باشند آنچه به کودک القا می‌شود مفاهیم غیر دینی و خارج از عرف خواهد بود.

رحیمی با بیان اینکه امروز در مهد کودک‌ها هرکس هر کاری دلش بخواهد می‌کند و به کسی هم پاسخگو نیست خاطرنشان کرد: در این بین بیشترین و بزرگترین مسئولیت متوجه همان سازمان متولی است که به‌نظر من بدترین عملکرد را داشته و بیشترین ضربه را به این ساختار وارد کرده است. باید برای این سازمان و نحوه متولی‌گری او در دولت جدید فکری‌کرد.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد چون کودکان همواره تحت تأثیر رفتار دوستان و هم سن و سالان خود قرار می‌گیرند و رفتار آن‌ها را تقلید می‌کنند حضور مربی دلسوز و متخصص یک ضرورت است که گویا به گفته کارشناس در بیشتر این مراکز این ظرفیت به‌کار گرفته نمی‌شود؛ بنابراین طبق شواهد موجو در بین اطرافیان کودکانی که دارای رفتار‌های بیش‌فعالی، پرخاشگری و لجبازی هستند می‌توانند تأثیرات منفی روی سایر بچه‌های حاضر در مهد بگذارند.

پس باید گفت که یک مربی باتجربه و متخصص می‌تواند با دقت روی رفتار بچه‌ها متوجه این اختلالات ششده و برای پیشگیری از تأثیر آن بر سایر کودکان اقدام کند و موضوع را با خانواده‌ او در میان بگذارد و از آن‌ها بخواهد تا با مراجعه به مشاوره و روان‌شناس این مشکلات را برطرف کنند.

اما همانطور که عنوان شد امروز متأسفانه بعضی از مهد کودک‌ها فقط وظیفه نگهداری کودک را به عهده دارند در صورتی که کار با کودکان نیاز به حرفه و تخصص دارد که هر کسی از عهده این کار برنمی‌آید این در حالی است که مربیان مهد نه‌تنها باید دانش کافی در زمینه رفتار مناسب و صحیح با کودکان داشته باشند، بلکه باید با روحیات کودک و محیط این مراکز نیز سازگاری داشته باشد.

چراکه رفتار مربیان در ایجاد انگیزه برای کودکان بسیار مهم است. شاید کودک در روزهای اولیه تمایل زیادی به یادگیری و انجام فعالیت‌ها نشان ندهد اما اگر مربی رفتار صحیح را نداند و نامناسب با او برخورد کند نه‌تنها انگیزه‌ای در کودک ایجاد نمی‌شود بلکه ممکن است از آنجا زده شده و دیگر تمایلی به رفتن به مهد نداشته باشد.

ازسوی دیگر در خصوص نداشتن برنامه درسی و رها بودن مهد کودک‌ها باید به این نکته توجه کرد که کودکان دارای استعدادهای یکسانی نیستند و ممکن است هر کدام در زمینه‌ای خاص موفق‌تر عمل کنند مثلاً برخی از کودکان در زمینه نقاشی و کارهای هنری بهتر عمل می‌کنند و بعضی در زمینه ورزشی و علمی بهترند اما در مهد کودک به استعداد کودکان توجهی نمی‌شود و همه بنا به دلخواه معلم و مدیر باید از برنامه آموزشی یکسان پیروی کنند؛ بنابراین سپردن متولی‌گری این مراکز تأثیرگذار به یک سازمان غیر متخصص و ناکارآمد قابل قبول نبوده و لازم است مورد بازنگری قرار گیرد.