طبق گزارش یادشده گرمای بی‌سابقه 2023 میلادی در نتیجه گرمایش جهانی ناشی از فعالیت‌های انسانی و توسعه شهر نشینی بوده است که وضعیت‌های تکرار شونده آب و هوایی مانند پدیده ال نینو نیز روی آن تأثیر گذاشته‌، اما واقعیت امر این است که در شدت گرفتن این روند- گرما - سازه‌های شهری اثرگذاری قابل توجهی داشته به نوعی به تشدید بحران دامن زده‌اند.

به این ترتیب اگر فرض کنیم در سطح کره زمین روند گرمایش زمین نگران‌کننده است این روند در کلان‌شهرها و خارج از محیط‌های طبیعی به سطح هشدار رسیده، چون میزان جذب دما میان سازه‌های دست بشر مثل ساختمان‌ها و جاده‌ها و محیط طبیعی کاملاً متفاوت است. به این ترتیب دمای سطح نقش مهمی در گرم شدن محیط اطراف دارد و همچنین در فصل گرما و البته روند گرمتر شدن هوا می‌تواند خطری برای سلامتی ایجاد می‌کند.

دکتر کوین فاستر، مدیر مرکز سوختگی آریزونا در فینیکس در این زمینه معتقد است: در روزهای گرم تابستانی و زیر تابش مستقیم خورشید دمای آسفالت و بتن در شهرها می‌تواند حتی تا 82 درجه سانتی‌گراد برسد که این رقم مشخصا می‌تواند باعث بروز برخی سوختگی‌ها و عارضه‌ها مثل سکته برای انسان و البته حیوانات نیز باشد.

از سوی دیگر اقلیم‌شناسان بر این باورند که تابش نور خورشید و دمای هوا می‌تواند سبب افزوده شدن به دمای سطوح مختلف منجر شود، چون مواد تشکیل‌دهنده این سطوح بخش قابل توجهی از تشعشعات خورشیدی و حرارت سیال هوا را به خود جذب می‌کنند که شهرها و سازه‌های مرتبط با آن‌ها مصداق قابل توجهی در این زمینه هستند.

به گفته این کارشناسان کنترل و ثبت درجه حرارت محیطی از سوی نهادهای مربوطه معمولاً با رعایت استانداردهایی انجام می‌پذیرد که به‌عنوان مثال قرار دادن تجهیزات در ارتفاع یک متری از سطح زمین و... است درحالی که درست زمانی که براساس این استانداردها درجه حرارت محیط 38 درجه سانتی‌گراد ثبت‌شده می‌بینیم دمای سطح زمین (آسفالت) یا سازه‌های بتنی در حدود 65 درجه سانتی‌گراد خواهد بود و تصویر برداری با دوربین‌های حرارتی پرده از این واقعیت برمی‌دارند.

این گروه با اشاره به تفاوت جذب گرما از سوی سطوح مختلف با مواد تشکیل‌دهنده متفاوت تأکید می‌کنند: میزان جذب و ذخیره‌سازی دما در سطوح سیمانی و آسفالت که بخش قابل توجهی از سازه‌های شهری هستند؛ نسبت به فضای سبز و زمین‌هایی که پوشیده از گیاه یا چمن است کاملا متفاوت بوده و به همین دلیل توجه به فضای سبز کلانشهرها برای مدیریت دمایی غیر قابل انکار شناخته می‌شود.

به گفته محققان در طول زمان تابش خوردشید بخصوص در فصل گرما دائم درحال جذب انرژی بوده و بعد از غروب خورشید این دما را به محیط دوباره منتقل می‌کنند و البته در کل فرآیند همواره در افزایش دمای محیطی نقش به‌سزایی دارند. به‌عنوان مثال تحقیقات نشان می‌دهد برخی مصالح ساختمانی مانند آسفالت یا بتن قادرهستند تا 95 درصد انرژی خورشید را جذب و سپس دوباره به محیط بازگردانند.

به این ترتیب با توجه به افزایش مهاجرت از روستاها به شهرها و توسعه کلان‌شهرها در کنار ساخت و ساز‌های مورد نیاز روند توسعه شهری اگرچه غیرقابل اجتناب است اما تغییر کاربری زمین‌های حاشیه شهرها یا حتی زمین‌های خالی میان شهرها باعث کاهش نفوذ‌پذیری محیط اطراف در زمینه گرما و البته جذب آب باران می‌شود.

محققان و کارشناسان مرتبط با امور شهرسازی بر این باورند که افزایش استفاده از مصالح مختلف ساختمانی در کنار توسعه خیابان‌ها و جاده‌سازی نفوذپذیری سطحی را کاهش داده و پدیده‌ای به نام «جزایر گرمایی» در شهرها شکل گرفته که این جزایر گرمایی شهری نسبت به سایر مناطق روستایی و اراضی ملی دمای بالاتری دارند.

این گروه تأکید می‌کنند که اتفاقاً این جزایر گرمایی شهری در کلان‌شهرها مربوط به بخش‌هایی است که در آن گروه متوسط روبه‌پایین شهروندان زندگی می‌کنند و سرانه فضای سبز در این مناطق به حداقل خود رسیده و گرمای بیشتری را هم تجربه می‌کنند که سلامتی ساکنان منطقه را تهدید می‌کند.

طبق گزارش آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده، میانگین سالانه دمای هوای شهری با یک میلیون نفر یا بیشتر می‌تواند یک تا سه درجه سانتی گراد (1.8 تا 5.4 درجه فارنهایت) گرمتر از مناطق اطراف آن بوده و در یک شب صاف و آرام، این اختلاف دما در مقایسه با مناطق روستایی می‌تواند به 12 درجه سانتیگراد (22 درجه فارنهایت) برسد.

این گروه تأکید می‌کنند برای مدیریت این جزایر گرمایی در کلان‌شهرها باید با برنامه‌ریزی هدفمند نسبت به ترکیب روند ساخت و سازها با توسعه فضای سبز یا همان سطوح نفوذپذیر مانع از بروز بحران شد و روند کاهش دمای محیط را مدیریت کرد تاجایی که بتوانیم در آینده شهرهای خنک‌تری داشته باشیم یا حداقل از ادامه روند گرم شدن فضاهای شهری فعلی جلوگیری کنیم.

این در حالی است که می‌توان به این برنامه در یونان اشاره کرد جایی که تصاویر ماهواره‌ای شکل‌گیری جزایر گرمایی شهری را کاملاً به تصویر کشیده‌اند و مسئولان مربوطه با ارائه طرح پارک‌های مینیاتوری (افزایش فضای سبز شهری) روند افزایش دما سطوح را مدیریت کرده‌اند.

چگونه بتن و آسفالت گرمای فضای شهری را تشدید می‌کند