تحلیلی قرآنی از ابعاد فرهنگی، سیاسی و تمدنی پیاده‌روی اربعین

شبیر فیروزیان معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در یادداشتی به بیان تحلیلی قرآنی از ابعاد فرهنگی، سیاسی و تمدنی پیاده‌روی اربعین پرداخته که در ادامه می‌خوانیم:

1_ در منطق اسلام هیچ رشد و پیشرفتِ حقیقی و عمیق مادی و معنوی، بدون شکل‌گیری رابطه قلبی، عاطفی و معرفتی و عملیِ میان امام و امّت حاصل نمی‌شود؛ چه برای یک فرد و چه برای یک جامعه.

در منطق اسلام پیشرفت و رشد مادی و معنوی یک جامعه تنها از مسیر پذیرشِ عملیِ ولایت امام و تبعیت از او، حاصل می‌گردد. حضرت موسی (ع)، از جناب خضر (ع) درخواست می‌کند تا با او همراهی کند تا در نتیجه این تبعیت، به رشد برسد می‌فرماید: «قالَ لَهُ مُوسی‏ هَلْ أَتَّبِعُکَ عَلی‏ أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْداً؛ موسی (ع) به او گفت آیا من از تو پیروی کنم تا از آنچه به تو تعلیم داده شده است و مایه رشد است به من بیاموزی؟!» (کهف: 66)

و در آیه دیگری، در مقابلِ نسخه رشددهنده موسی (ع)، نسخه فرعون و فرعونیان عالَم را مایه «رشد» و «پیشرفت» یک جامعه نمی‌داند:

وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسی‏ بِآیاتِنا وَ سُلْطانٍ مُبِینٍ * إِلی‏ فِرْعَوْنَ وَ مَلائِهِ فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَ ما أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِیدٍ؛ ما موسی را با آیات خود و دلیل آشکار فرستادیم. * به سوی فرعون و اطرافیانش، اما آن‌ها از فرمان فرعون پیروی کردند؛ در حالی که فرمان فرعون مایه رشد نبود.» (هود: 97-96)

2_ خداوند متعال به ابراهیم (ع) درباره مناسک حج اینگونه فرمان می‌دهد:

«وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلی‏ کُلِّ ضامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ * لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ…؛ و مردم را دعوت عمومی به حج کن تا پیاده و سواره بر مرکب‌های لاغر از هر راه دور به سوی تو بیایند * تا شاهد منافع گوناگون خویش (در این برنامه حیاتبخش) باشند…» (حج: 28-27)

تعبیر «یَأْتُوکَ» در این آیه شریفه، تعبیر مهمی است. آیه نمی‌فرماید: مردم را به حج دعوت کن تا به سوی خانه خدا بیایند! بلکه می‌فرماید: به سوی «تو» (که ولیّ خدا هستی) بیایند؛ زیارت کعبه، به تنهایی کافی نیست؛ زیارت کعبه به همراه زیارت ولیّ خداست که منافع مادی و معنوی به دنبال دارد و موجب رشد و پیشرفت فردی و اجتماعی و تمدنی است: «لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ»

3_« اربعین»، موعد بیعت با ولیّ خداست؛ مردم همچون دستور آیه پیشین، پیاده و سواره، از راههای دور و نزدیک به زیارت ولیّ خدا می‌آیند: «یَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلی‏ کُلِّ ضامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ». این «زیارت جمعیِ ولیّ خدا»، علاوه بر منافع کوتاه‌مدت فردی، بی تردید منافع بلندمدت اجتماعی، سیاسی و تمدنی نیز به همراه دارد.

4_ خداوند متعال در آیه دیگری به کسانی که با حرکت به سوی ولیّ خدا با او بیعت می‌نمایند، 4 وعده قطعی داده است:

«رضایت الهی» (رَضِیَ اللَّهُ عَن المُؤْمِنین)

«آرامش روحی» (فَأَنزَلَ السَّکینَةَ عَلَیهِم)

«فتوحات سیاسی» (وَ أَثَابَهُم فَتحًا قَریبا)

و «گشایش‌های اقتصادی» (وَمَغانِمَ کَثیرَةً یَأخُذونَها):

لَقَدْ رَضِیَ اللَّهُ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ إِذْ یُبَایِعُونَکَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِی قُلُوبِهِمْ فَأَنْزَلَ السَّکِینَةَ عَلَیْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِیبًا * وَمَغَانِمَ کَثِیرَةً یَأْخُذُونَهَا وَکَانَ اللَّهُ عَزِیزًا حَکِیمًا؛ بی تردید خداوند از مؤمنانی که در زیر آن درخت با تو بیعت کردند راضی شد، پس آنچه را در درون قلب آنها (از صداقت و ایمان) نهفته بود می‌دانست، لذا آرامش را بر دل‌های آنها نازل کرد، و فتح نزدیکی، به عنوان پاداش، نصیب آن‌ها فرمود. * و غنایم بسیاری که آن را به دست می‌آورند، و خداوند عزیز و حکیم است.» (فتح: 18 و 19)

مطابق وعده خداوند در این آیه شریفه، بی تردید «اربعین»، که موعد بیعت با ولیّ خداست، ما را به «فتح قلّه» نزدیک تر می‌کند: «وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِیبًا»؛ و پس از آن، «گشایش‌های اقتصادی» نیز به دنبالش خواهد آمد: «وَمَغانِمَ کَثیرَةً یَأخُذونَها».

با توجه به آنچه گفته شد، باید گفت پیاده روی اربعین نتایج سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و تمدنی بی شماری دارد. در یک کلمه می‌توان گفت این پدیده و نرم افزار فوق العاده و جذاب معنوی، موجب پیشرفت و رشد همه جانبه مادی و معنوی جهان اسلام خواهد شد و بیش از پیش ما را به قله‌ها نزدیک تر خواهد کرد.