|
روزی نیست که از محله‌های مختلف شهر گذر کنم و چند دختر کنار هم با سیگارهایی روشن نبینم. سیگار انگار همنشین آن‌ها شده و روزانه چندین نخ سیگار می‌کشند اما داستان به همین‌جا ختم نمی‌شود فاجعه آنجاست که دیگر روزها کفاف سیگار کشیدن آنان را نمی‌دهد، در بسیاری از مواقع که چند روز پیش خودم چند نمونه آن را در پارک مردم ساعت یک بامداد مشاهده کردم، دختران نوجوان پس از گذشت پاسی از شب به‌صورت گروهی چندنفره با شکل و شمایلی عجیب همچون موهای کوتاه اتوکشیده، لباس‌های اسلش که قد و اندازه‌ای بزرگ‌تر از حد معمول دارند، تونیک یا پیراهن‌های گشاد، بلند و جلوبازی که برخی مواقع تا روی زانو می‌رسند اما زیر آن خبری از لباس پوشیده نیست به همراه کفش‌های اسپرت لژدار، در پارک حاضر شده و با لحنی عجیب و بسیار زننده از دکه‌داران تقاضای سیگار می‌کنند.
این در حالی است که مصرف دخانیات به‌ویژه سیگار و گرایش به مصرف مواد مخدر در جامعه روندی صعودی دارد؛ بنابراین باید رنگ مقابله و جلوگیری از این آسیب اجتماعی تغییر کند.
تا چند سال پیش تحت هیچ شرایطی دختران در خیابان‌ها و کوچه‌ها سیگار نمی‌کشیدند چه برسد به اینکه نیمه‌شب به‌تنهایی در پارک حاضر شده با همسالان خود بساط کشیدن سیگار را پهن کرده و در این حال با پسران به گپ‌و‌گفت بنشینند و به‌اصطلاح ککشان هم نگزد از اینکه خانواده‌ای داشته و نگران آن‌ها هستند و یا اینکه اصلاً خانواده آن‌ها از بیرون بودن آن‌ها اطلاع دارند یا خیر! بنابراین آنچه مسلم است اینکه این روزها روند رو به گسترش تعداد دختران با سیگارهایی روی لب خوشایند نیست و وجهه خوبی برای جامعه دختران ندارد. اما چه باید کرد که دختران سیگاری روزبه‌روز در حال افزایش بوده و بسیاری از خیابان‌ها، پارک‌ها و مکان‌های تفریحی مملو از این نوع دختران با مصرف زیاده از حد سیگار هستند؟
سیگار کشیدن تا سال‌های نه‌چندان دور حتی برای پسران جوان قُبح داشت اما اکنون دختران نوجوان و جوان چنان با سیگار اُخت شده‌اند که انگار بدون آن نمی‌توانند زندگی را بگذرانند.
مهم‌ترین موضوعی که باید هرچه سریع‌تر چاره‌ای اساسی برای آن اندیشید، روند افزایشی و گرایش بالای دختران نوجوان و جوان به کشیدن سیگار و مصرف دخانیات و به نوعی اعتیاد آن‌ها شاید به موادمخدر باشد. چندی پیش بهزاد ولی‌زاده؛ رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت نیز با ابراز نگرانی از «افزایش مصرف دخانیات به‌ویژه در گروه‌های سنی حساس و همچنین از بین رفتن قُبح مصرف دخانیات» اعلام کرد: مقایسه مصرف دخانیات در گروه سنی نوجوان در سال 1400 نسبت به مطالعه قبلی در سال 1395، حاکی از آن است که مصرف روزانه سیگار در زنان این گروه سنی 190 درصد افزایش یافته است.
با توجه به افزایش نگرانی‌ها برآن شدیم تا در این باره با آسیب‌شناس اجتماعی و رفتارشناس گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
مجید ابهری گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد مصرف دخانیات در بین جوانان به چند دلیل رخ می‌دهد، برخی می‌خواهند خودشان را بزرگ‌تر از هم سن و سال‌هایشان نشان دهند و ادای روشنفکری درمی‌آورند. گروهی نیز می‌خواهند در جمع دوستانشان پذیرفته شوند و به همین دلیل وقتی به آن‌ها سیگار یا قلیان تعارف می‌کنند توانایی نه گفتن ندارند. اما دسته سوم برای آنکه مشکلات را فراموش کنند و به آرامش برسند کشیدن دخانیات را انتخاب می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه در تغییر مقطع از نوجوانی به جوانی مصرف دخانیات بیشتر دیده می‌شود، افزود: حس خودبزرگ‌پنداری دلیلی می‌شود تا نوجوان احساس کند که باید نسبت به قبل تغییر داشته باشد و می‌خواهد این تغییر را با مصرف مواد دخانی نشان دهد.
وی با بیان اینکه سطح زندگی هر استان و شهرستان ویژگی‌های خاص خود دارد که در مناطق دیگر کمتر مشاهده می‌شود، اذعان کرد: بافت فرهنگی استان‌های ایران خاصیت‌ها و خواص اجتماعی و فرهنگی دارد که بقیه واردشدگان به آن شهر حتی به حالت عبوری باید به آن‌ها احترام بگذارند.
این آسیب‌شناس اجتماعی، با تأکید بر اینکه متأسفانه با ورود فضای مجازی به جامعه جوانان و نوجوانان، شاهد رفتارهایی هستیم که بسیاری از آن‌ها در جامعه ما نوظهور بوده و باعث ناراحتی، تنش‌های روحی و عصبی برای عابران، تماشاچیان و خانواده‌های مقیم در استان‌ها و شهرستان‌های دیگر کشور می‌شود، اظهار کرد: مثلاً در پارک‌های همدان که یک جامعه فرهنگی است گاه شاهد منظره‌های ناخوشایندی هستیم که دختران نوجوان و جوان با حضور خود در اینگونه اماکن در ساعاتی که هیچ گونه ارتباطی با جامعه فرهنگیان شهر ندارد رفتارهایی انجام می‌دهند که باعث ناراحتی و عصبی شدن ناظران در آن جامعه می‌شود.
ابهری خاطرنشان کرد: دختران نوجوان و جوانی که با حضور خود دست به رفتارهایی می‌زنند که در آن شهر سابقه نداشته و ویژگی‌های غرب‌زدگی است یعنی اگر این رفتارها در جامعه انگلستان یا آمریکا بود چندان مانعی نداشت اما در جامعه اسلامی و ایرانی کشور ما روبه‌رو شدن با چنین منظره‌هایی باعث گسترش تربیت غلط فرهنگی و اجتماعی می‌شود.
وی با ابراز اینکه در وهله نخست خانواده‌ها نباید به فرزندان خود اجازه دهند که در ساعات غیر عادی (یعنی پاسی از شب گذشته) در اماکن عمومی حضور یافته و با افراد ناباب تعامل داشته و اقدام به مصرف سیگار یا مواد مخدر کنند.
این رفتارشناس با تأکید بر اینکه خانواده‌ها باید بر روی رفتار و رفت و آمد فرزندان نظارت داشته باشند، اذعان کرد: یکی دیگر از مواردی که نوجوانان را به این سمت و سو می‌کشاند انتخاب دوست است، خانواده در این خصوص نقش تعیین‌کننده‌ای دارد و لازم است فرزندان خود را در انتخاب دوست راهنمایی کند چراکه رفاقت با افراد ناباب باعث انتقال رفتارهای غلط به آن‌ها می‌شود.
ابهری با ابراز اینکه در مرحله بعد نهادهای فرهنگی باید با ایجاد و تولید سرگرمی‌های سالم اجتماعی اجازه ندهند نوجوانان و جوانان به مسیر رفتارها و تفریحات نادرست کشیده شوند گفت: در کمبود این زیرساخت‌هاست که دختر نوجوان ما برای دیده شدن دست به چنین کارهای خلاف عرف می‌زند.
وی گفت: تاکنون اجرای قانون ممنوعیت فروش سیگار به افراد زیر 18 سال عملی نشده و متأسفانه بدون هیچ محدودیتی، شاهد فروش سیگار در بین جوانان و نوجوانان هستیم.
این استاد دانشگاه الگوهای رفتاری غلط خانواده و دوستان را مهم‌ترین عامل گرایش نوجوانان به سیگار قلمداد کرد و افزود: کاهش سن مصرف دخانیات در نوجوانان به‌ویژه در بین دختران نشان می‌دهد رسانه‌ها در این مورد کم‌کاری داشته‌اند.
ابهری ادامه داد: حدود 95 درصد از نوجوانانی که سیگار می‌کشند، مصرف دخانیات را برای نخستین‌بار در راه خانه و با همسالان امتحان می‌کنند که در این میان نقش دکه‌هایی که سیگار نخی می‌فروشند محسوس است و در صورت ممنوع شدن فروش در این دکه‌ها، می‌توان دسترسی به آن را کمی محدود کرد.
وی با تأکید بر ضعف کنترل والدین در امور تربیتی فرزندان افزود: تحقیقات نشان داده نوجوانان در سنین بلوغ علاقه زیادی به همسان‌سازی خود با گروه دوستانشان دارند و دیده شده که بسیاری از نوجوانان سیگار را از ترس مسخره شدن می‌پذیرند و علاقه ذاتی به مصرف ندارند.
این آسیب‌شناس اجتماعی الگوهای رفتاری والدین در گرایش فرزندانشان به دخانیات را بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: بخش اعظمی از کودکانی که سیگار کشیدن را آغاز می‌کنند، دارای پدر یا مادر سیگاری هستند.
ابهری با تأکید بر لزوم آموزش مهارت‌های زندگی توسط خانواده‌ها و مدارس، خاطرنشان کرد: متأسفانه در هیچ یک از کتاب‌های درسی، آموزش مهارت‌های زندگی گنجانده نشده در حالی که ارائه این مهارت‌ها از اصلی‌ترین وظایف مدارس محسوب می‌شود.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد در گذشته کشیدن سیگار و قلیان در بین دختران و بانوان یک عمل ناهنجار و ضد ارزش محسوب می‌شود. ریشه این باور در گذشته آنچنان در میان بانوان ما قوی بود که حتی در محافل خصوصی هم مصرف نمی‌شد. اما این کار اکنون توسط دختران نوجوانان در شهری همچون همدان در حال عادی شدن است و نه‌تنها مثل گذشته یک کار خشن که مخصوص مردان است محسوب نمی‌شود بلکه در حال تبدیل شدن به یک ارزش و هنجار است؛ بنابراین انتظار می‌رود این موضوع ازسوی جامعه‌شناسان و متولیان حوزه فرهنگ مورد کنکاش قرار گیرد.
|
