نقش مسئولین در جایگاه رتبه کنکور استان همدان

محمد نباتی

«کنکور» آزمونی سراسری است که برای سنجش آموخته‌های داوطلبان ورود به دانشگاه در تعدادی از کشور‌های جهان مثل ایران، چین، ترکیه و کره جنوبی برگزار می‌شود.
با وجود اینکه به همه آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها در جامعه کنکور گفته می‌شود، اما به‌علت حجم بالای داوطلبین آزمون کارشناسی دانشگاه‌ها، وقتی سخن از کنکور می‌شود، منظور آزمون ورود به مقطع کارشناسی است که در پنج گروه تجربی، ریاضی فیزیک، علوم انسانی، هنر و ریاضی برگزار می‌شود.
استمرار برگزاری کنکور به سبک و سیاق پیشین و سؤال‌های تستی که همه‌ساله برای سنجش دانسته‌های داوطلبان ورود به دانشگاه برگزار می‌شود، جمع قابل توجهی از سرمایه‌گذاران و سرمایه‌داران را مجاب کرده تا با ورود به این حوزه و فعالیت در عرصه انتشار کتب تستی، کلاس‌های مشاوره، برگزاری دوره‌های انتخاب رشته و غیره، از این محل به دنبال کسب درآمد باشند.
در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 مسئولان برگزارکننده کنکور در ایران تأکید زیادی بر سیاست‌های بومی‌گزینی به‌منظور کاهش مشکلات اقامتی و معیشتی دانشجویان و کاهش مهاجرت‌های درون‌کشوری مطرح داشتند؛ از سال 1395 نیز برای کنکور سال 1396 تأثیر معدل مثبت درنظر گرفته شد و بعد ادامه پیدا کرد.
حذف کنکور با هدف کاهش استرس دانش‌آموزان و خانواده‌های آن‌ها و نیز ارتقای کیفیت آموزش و سنجش توانمندی داوطلبان، ازجمله مهم‌ترین دغدغه‌هایی است که در سال‌های گذشته مورد توجه مسئولان کشور بوده است. بااین‌حال هنوز موضوع حذف کنکور به‌صورت قطعی انجام نشده و همچنان این آزمون برای تعیین صلاحیت دانشجویان دانشگاه‌های بزرگ و رشته‌های پُرطرفدار، برگزار می‌شود.
فشار و استرس قبل و حین کنکور و بروز و ظهور اختلالات روانی و رفتاری همچون اضطراب و افسردگی و اقدام به خودکشی، ازجمله مشکلاتی است که در جامعه خود را نشان می‌دهد. مشاهدات میدانی و نگاهی به کنکوری‌ها به‌خوبی بر این موضوع صحه می‌گذارد که بسیاری از داوطلبان کنکور در اثر فشارهای وارده، در شرایط روحی خوبی قرار ندارند.
وضعیت روحی نامطلوب کنکوری‌ها زمانی بغرنج‌تر می‌شود که آمارها از حساسیت بسیار زیاد درصد زیادی از خانواده‌ها نسبت به قبول شدن یا نشدن فرزندانشان در کنکور حکایت دارد؛ در این میان درصد قابل توجهی از خانواده‌ها هم درصورت عدم‌ قبولی فرزندانشان، دچار ناراحتی و فشار روحی می‌شوند.
نظام سنجش و پذیرش و روال کنونی برگزاری کنکور با مسائل و چالش‌هایی مواجه است؛ به‌منظور مرتفع کردن این چالش‌ها استفاده از معیار سابقه تحصیلی به‌عنوان جایگزین کنکور مطرح شده است و چنانچه روایی آزمون‌ها، مشکل پایایی تصحیح و چالش‌های برگزاری امتحانات نهایی مرتفع شود، قدری وضعیت موجود بهبود می‌یابد.
عدم برنامه‌ریزی کلان و نگاه اقتصادی، گاهی ذائقه داوطلبان را در انتخاب رشته متوسطه دوم و دانشگاه دچار تغییر می‌کند؛ طوری که در بعضی از سال‌ها بیش از نیمی از داوطلبان کنکور جهت قبولی در رشته‌های پُرطرفدار و درآمدزای پزشکی، رشته تجربی را انتخاب می‌کنند و این درحالی است که احتمال قبولی متقاضیان با توجه به تعداد داوطلبین و ظرفیت دانشگاه‌ها، در رشته تجربی 24٪، ریاضی 118٪، انسانی 90٪، هنر 41٪ و زبان 27٪ است.
از طرفی یکی از شاخصه‌های رتبه‌اولی‌های کنکور، در مرکز بودن است و ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که حداقل ظرف 13 سال (از 1390 تا 1402) در بحث مرکزـ پیرامونی، به‌ترتیب مراکز استان‌ها حدود 80 درصد قبولی‌ها را به خود اختصاص داده‌اند و تنها 20 درصد به شهرستان‌ها اختصاص پیدا کرده است.
در مقایسه استان‌ها با یکدیگر نیز می‌بینیم که بیشترین رتبه‌اولی‌ها در استان‌های برخوردار همچون تهران، مشهد، تبریز، یزد و اصفهان متمرکز شده‌اند و بقیه استان‌ها به حداقل‌ها اکتفا کرده و حدود نیمی از آن‌ها رتبه اول تا دهم ندارند!
در بحث جنسیت هم پسران پیشرو هستند؛ به‌طوری که در سه گروه تجربی، ریاضی فیزیک و علوم انسانی طی سال 1403، پسرها از رتبه‌های یک تا 10 نخست، سهم بیشتری داشتند؛ 26 نفر از 30 نفر اول در سه گروه آزمایشی (تجربی، ریاضی، انسانی) پسرها بودند و چهار نفر از دخترها توانستند در این سه گروه آزمایشی جزء رتبه‌های برتر باشند.
همدان از دیرباز جزء پنج استان نخست بین استان‌های مطرح در قبولی کنکور با رتبه‌های برتر و در امتحانات نهایی بوده است؛ اما حداقل ظرف یک دهه اخیر در بعضی از شاخص‌های ارزیابی ازجمله امتحانات نهایی و کنکور، طی بعضی از سال‌ها از صدر جدول به ذیل آن نزول کرده و این نتیجه نگاه باندی و جناحی به ساحت مقدس آموزش‌وپرورش و به تبع آن عدم شایسته‌گزینی و شایسته‌سالاری در سپردن مسئولیت‌ها به افراد، عدم سیاست‌گذاری کلان و درازمدت به‌خاطر تغییر زودهنگام مدیران، کم‌توجهی به عدالت آموزشی، فقدان ارزیابی استانی از روند کارها و دادن بازخورد مناسب به مسئولین ذی‌ربط را می‌توان ازجمله موارد اثرگذار در این مورد تلقی کرد.
برای ارتقای سطح شاخص‌ها لازم است با زدودن نگاه باندی و سیاسی به آموزش‌وپرورش استان، تشکیل هدفمند با جدول زمانی مناسب شورای آموزش‌وپرورش استان با حضور استاندار جوان و باانگیزه همدان، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و به‌کار گرفتن همه توان استان، معلمان عزیز و مدیران کارآمد، یک برنامه حداقل پنج‌ساله طرح‌ریزی کنیم تا شاهد رشد شاخص‌های فرهنگی، تربیتی و آموزشی در سطح استان باشیم، ان‌شاءالله.