پارک اکباتان از رؤیا تا واقعیت

اسفندماه سال 1399 بود که همزمان با هفته منابع طبیعی و روز درختکاری از فاز نخست پارک جنگلی 250 هکتاری اکباتان با حضور مسئولان استانی رونمایی شد. درست چند ماه بعد یعنی خردادماه سال 1400، امیر فتحیان‌نسب؛ معاون وقت شهرسازی و معماری شهردار همدان در گفت‌وگو با رسانه‌ها عنوان کرد: پروژه احداث پارک 250 هکتاری با پوشش جنگلی منطقه سد اکباتان در حال اجرا است؛ این اقدام ظرفیت بزرگ گردشگری را برای شهر همدان ایجاد می‌کند؛ چراکه همدان به‌دلیل برخورداری از ظرفیت گردشگری در ایام تعطیلات، نیاز به فضایی برای اقامت و تفریح مسافران در خارج از شهر داشت تا بتواند این حجم گردشگر را پوشش دهد. مطالعات این طرح با حمایت‌های همه‌جانبه شهردار همدان توسط کارشناسان شهرداری و با همکاری معاونت شهرسازی و معماری انجام شده و قطعاً این پارک یکی از بهترین طرح‌های شهری همدان خواهد شد. همچنین پیوست‌های فرهنگی، اجتماعی و ترافیکی برای این طرح در دست اجرا است. این پارک فرامنطقه‌ای یک مجموعه پارک جنگلی اعم از اقامتی و تفریحی، دید و منظر و همچنین درختکاری به میزان بسیار زیاد را شامل می‌شود.
اما با گذشت تقریباً سه سال از بهره‌برداری از فاز نخست این پارک فرامنطقه‌ای شاهد پیشرفت قابل توجهی در آن نیستیم. این در حالی است که در همان مقطع زمانی حسین قراباغی؛ رئیس کمیسیون گردشگری شورای شهر همدان با اشاره به زون‌های سرمایه‌گذاری در پارک جنگلی اکباتان، خاطرنشان کرد: قرار است زون‌های سرمایه‌گذاری مثل کاشت 10 هکتار گیاه دارویی و دهکده حیوانات بر اساس طبیعت پارک انجام و آلاچیق‌های زمستانه برای گردشگران پارک جنگلی اجرا شود، همچنین جاده دسترسی پارک جنگلی آماده شده است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا درخصوص وضعیت پارک فرامنطقه‌ای اکباتان با استاد طراحی شهری و عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
حسن سجادزاده با بیان اینکه پروژه پارک فرامنطقه‌ای اکباتان چندین و چندسال است که از سوء‌مدیریت شهری مطرح‌شده و دوستان شهرداری هم طرح‌های مختلفی را در ارتباط با این پروژه تهیه کردند، گفت: آخرین طرحی که من در ارتباط با این پروژه دیدم مربوط به یکی دو ماه پیش بود که از چند جهت دارای ایرادات اساسی است نخست اینکه این مطالعات جامع نبوده و بیشتر به کار نقشه‌کشی شباهت دارد تا مطالعات جامع، درواقع پیشنهادهایی که در این نقشه به قول خودشان طرح جامع، دیده‌شده، پشتوانه مطالعاتی ندارد.
وی با بیان اینکه این طرح علاوه بر نداشتن پشتوانه مطالعاتی، امکان‌سنجی و مکان‌یابی ناقصی دارد، اذعان کرد: معمولاً در مورد پارک‌های منطقه‌ای و یا پروژه‌هایی در مقیاس این‌چنینی سه مرحله اصلی را باید طی کرد و در نظر گرفت؛ نخست اینکه امکان‌سنجی به‌صورت کلی و جزئی باید انجام شود اما متأسفانه طبق بررسی‌هایی که در ارتباط با این پروژه انجام دادم، چنین چیزی برای این پروژه در دستور کار نبوده است.
این استاد شهرسازی عنوان کرد: در حوزه نیازسنجی هنوز مشخص نشده که این پروژه قرار است به کدام نیازها پاسخ دهد؟ برای چه قشری از جامعه و در چه مقیاسی این نیازها مرتفع خواهد شد؟ درواقع هنوز مشخص نیست اگر این پارک قرار باشد در مقیاس منطقه‌ای عمل کند، واقعاً نیازهای منطقه‌ای را برآورده خواهد کرد یا نه؟
سجادزاده ادامه داد: زیرا به‌نظر من وقتی صحبت از پارک‌های فرامنطقه‌ای می‌شود، باید پاسخگوی نیازهای مختلف و متنوعی باشد؛ هدف از اجرای این پروژه یقیناً ساخت عباس‌آباد جدید نیست؛ بلکه می‌خواهیم به‌اصطلاح درون‌مایه و دیدگاه جدیدی را در پارک‌های منطقه در دستور کار طراحی قرار دهند؛ بنابراین رویکرد تفریحی یا توریستی صرف، برای این پروژه جالب نیست؛ بلکه باید یک مضمون نو در نظر گرفته شود که متأسفاته در طرح ارائه‌شده این موضوع دیده نشده بود.
وی با بیان اینکه درنهایت این پارک برای جلب سرمایه‌گذار نیازمند بسترسازی است؛ یعنی در گام نخست باید سطح دسترسی‌ها، خدمات زیربنایی و پیش‌بینی‌های مرتبط با چالش تغییر اقلیم در آن برای سرمایه‌گذار فراهم شده باشد افزود: بنا به آنچه گفته شد؛ طرح‌های ارائه‌شده در سه سطح، ایرادهای اساسی دارد و صرفاً اینکه ما برخی لکه‌های رنگی بسیار زیبا داخل یک نقشه فتوشاپ‌شده ارائه‌داده و عنوان کنیم این پروژه در آینده به این شکل خواهد شد، قابل پذیرش نیست چراکه از واقعیت تا تحقق آرمان‌ها بسیار فاصله است.
این کارشناس شهرسازی اذعان کرد: در خصوص جانمایی در طرح ارائه‌شده نیز ایرادهای اساسی وجود دارد، به‌عنوان مثال در مورد فضایی که برای ویلا‌ها در نظر گرفته بودند، از نظر دید و منظری که مناسب ویلا باشد، از جهت شیب و حتی موضوعاتی همچون جزایر حرارتی که ممکن است بعدها ایجاد کند، پاسخگوی نیاز نبود.
سجادزاده مطرح کرد: بازهم تأکید می‌کنم به‌نظر می‌رسد برای این طرح هیچ پشتوانه مطالعاتی وجود ندارد و صرفاً بر اساس تصورات و ذهنیت فردی که در عالم رؤیای خود سیر می‌کرده این لکه‌گذاری‌ها انجام شده؛ بنابراین فکر می‌کنم در این طرح نیازمند بازنگری جدی و یا تهیه طرح مطالعاتی کامل هستیم.
وی در پاسخ به این سؤال که شما به‌عنوان طراح شهری و بر اساس شناختی که از محیط همدان و کمبودهای آن دارید، پیشنهادتان در این ارتباط با زون‌هایی که باید در این پارک مورد توجه قرار گیرد چیست؟ خاطرنشان کرد: این روزها بنا به کمبود فضای تفریحی در همدان، متأسفانه در تعطیلات آخر هفته یا حتی عصرهای تابستان عموماً تمرکز بر روی بلوار ارم و مجموعه گنجنامه است؛ بنابراین باید در پارک اکباتان فعالیت‌های متنوع و جاذبی را ایجاد کنیم که از سنگینی و بار ترافیکی و بار مسافرتی که به این منطقه شهری وارد می‌شود، کمتر کند.
این طراح شهری با بیان اینکه در این پارک زون‌هایی مثل فضاهای اقامتی و ورزش‌های خاصی که در همدان وجود نداشته و یا کمتر است، می‌بایست مورد توجه قرار گیرد، اذعان کرد: ظرفیت بعدی مورد توجه در این منطقه، گردشگری کشاورزی (اگری‌توریسم) است، به عبارتی ما می‌توانیم از فضاهای بکر موجود در اطراف این منطقه همچون روستاهای اطراف و سد اکباتان در این زمینه بهره ببریم.
سجادزاده با اشاره به اینکه متأسفانه همیشه نگاه جزیره‌ای داریم، اظهار کرد: نگاه ما نباید تنها معطوف تپه یا آن محوطه باشد بلکه تا جایی که ممکن است باید ببینیم این پروژه با بافت اطراف خودش چه پیوندی برقرار می‌کند.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ به‌نظر می‌رسد پارک فرامنطقه‌ای اکباتان هنوز حتی در قامت یک پارک شهری نیز پاسخگوی نیاز نیست؛ چراکه به گفته کارشناسان در آن پیوست‌های مختلف گردشگری، زیست‌محیطی، فرهنگی، اجتماعی و هویتی و غیره پیش‌بینی نشده به طوری که اگر امروز به پارک فرامنطقه‌ای اکباتان سری بزنید، چیزی سنگلاخ پذیرای شما نیست؛ یعنی حتی کمترین مبلمان شهری در این پارک پس از گذشت چند سال فراهم نشده و مردم مجبورند زیرانداز خود را روی سنگ‌های قلوه‌ای پخش‌شده در اطراف، پهن کرده و در عین فراهم بودن کمترین امکانات برای ساعتی از فضا استفاده کنند.
جالب‌تر اینکه طی این سال‌ها به خدمات این پارک به‌جز آسفالت نیمه‌کاره معابر و کاج‌های کاشته‌شده در افتتاحیه چیزی اضافه نشده در حالی که به گفته حسین قراباغی؛ رئیس کمیسیون وقت سرمایه‌گذاری و گردشگری قرار بود، زون‌های سرمایه‌گذاری مثل کاشت 10 هکتار گیاه دارویی و دهکده حیوانات بر اساس طبیعت پارک انجام شود. وی حتی از اجرای آلاچیق‌های زمستانه برای گردشگران پارک جنگلی در سال‌های آینده خبر داده و عنوان کرده‌بود که این امر در رونق گردشگری زمستانه همدان مؤثر واقع خواهد شد اما متأسفانه امروز این پارک فرامنطقه‌ای حتی در فضل تابستان نیز زیرساخت حضور گردشگر را ندارد، چه برسد به آنکه بخواهد پذیرای گردشگر زمستانه باشد.