|
نقش و جایگاه داشتن آموزش‌وپرورش در تعالی و رشد جامعه، امری واضح و مبرهن است؛ تا جایی که کانت، فیلسوف مشهور غرب در تأکید بر این موضوع، دو کار سخت در دنیا را امر تربیت و کشورداری می‌داند. آموزش‌وپرورش یکی از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی است که مسئولیت تربیت و تعلیم نسل آینده را برعهده دارد؛ امروزه آموزش‌وپرورش ما از سه مشکل بزرگ رنج می‌برد: 1- کمبود نیرو 2- فضای آموزشی 3- کمبود اعتبارات و هر سه این موضوعات در ارتباط تنگاتنگ با عدالت آموزشی است.
یکی از عوامل تأثیرگذار بر کیفیت آموزش، فضای فیزیکی مدرسه است. فضای مدرسه به‌عنوان محیطی که دانش‌آموزان بخش عمده‌ای از وقت خود را در آن سپری می‌کنند، نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت افراد و به‌طور خاص کودکان ایفا می‌کند؛ عواملی مانند نور، صدا، تهویه هوا، میز، صندلی، روشنایی، رنگ، طراحی داخلی، دیوار حیاط‌ها و راهرو‌ها، فضاهای باز و سبز، امنیت، آرامش، فناوری، تجهیزات آموزشی و فضاهای تعاملی و اجتماعی، می‌توانند بر خلق‌وخو و عملکرد کودکان و نوجوانان اثر بگذارند.
کودکان به فضاهایی برای بازی و یادگیری نیاز دارند که در عین قابل کنترل بودن، آن‌ها را محدود نکند؛ فضاهای بازی و یادگیری کودکان باید جذاب بوده و بیشتر از وقفه و مکث، ماهیت حرکتی داشته باشند.
کودکان بیشتر از هر چیزی، به تجربه کردن علاقه‌مند هستند؛ بنابراین فضاهایی که برای کودکان طراحی می‌شوند، به‌ویژه فضاهای آموزشی، باید قادر باشند نیروهای ذهنی و احساسی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهند که از این طریق هم در آموزش او شریک باشند و هم محیطی شاد و سرشار از انرژی را برای او به‌وجود آورند. مدرسه را می‌توان خانه‌ای دانست با ابعادی وسیع‌تر که کودکان بخشی از زندگیشان را در آن سپری می‌کنند؛ ازاین‌رو طراحی مدرسه با توجه به نیازهای دانش‌آموزان، اهمیتی ویژه دارد.
درواقع فضای آموزشی در کنار مؤلفه‌های دیگری مانند برنامه درسی و معلم، می‌تواند تأثیر مهمی در آموزش کودک داشته باشد. فضای آموزشی مدرسه نه به‌عنوان محیطی خشک و بی‌روح، بلکه به‌عنوان عاملی زنده و پویا در کیفیت فعالیت‌های آموزشی و تربیتی دانش‌آموزان ایفای نقش می‌کند.
فضای آموزشی زیبا، یادگیری را آسان می‌کند و نشاط و شادابی را برای کودکان و نوجوانان به ارمغان می‌آورد. در مقابل فضای آموزشی نامناسب، تنگ و تاریک و خشک و بی‌روح، کسالت و افسردگی را در پی خواهد داشت و بر میزان یادگیری و حضور فعال و با نشاط در مدرسه، تأثیر منفی می‌گذارد.
ماریا مونته سوری کودکانی که حرکت نمی‌کنند و درنهایت فقط تابعیت را فرا می‌گیرند، به پروانه‌هایی تشبیه می‌کند که به نیمکت‌هایشان سنجاق شده‌اند.
«سکون به حد ضرورت، حرکت به حد امکان»، این شعار بخش مهمی از عملکرد هر محیط آموزشی فعال است.
برای هر دانش‌آموز 1.5 متر مربع زمین و 5.5 متر مکعب هوا لازم است؛ به عبارت دیگر یک کلاس 30 نفری، ابعادش باید به طول هشت متر و عرض شش تا هفت متر و ارتفاع چهار متر باشد. فضای لازم برای هر دانش‌آموز نباید از 5.4 متر مکعب و ارتفاع سه متر کمتر باشد؛ بنابراین در انتخاب یک مکان برای کلاس، باید حجم آن و تعداد دانش‌آموزان را مد نظر قرار داد.
استاندارد فضای آموزشی در جهان حدود هشت و سه دهم متر است، درحالی که میانگین کشوری پنج و سه دهم متر و سرانه فضای آموزشی مناطقی از کشور زیر سه متر بوده؛ این سرانه در استان همدان 3.8 و در شهر همدان مشکل بسیار شدیدتر است.
کمبود کلاس و فضای آموزشی در مناطق شهری و تشکیل کلاس‌ها با تراکم بسیار، کمبود نیروی انسانی و مشکل صندلی و تجهیزات مدارس، از مشکلات اساسی است که باید آن‌ها را حل کرد. هزینه برای آموزش‌وپرورش از دست دادن منابع نیست، بلکه سرمایه‌گذاری برای آینده است. اگر درنظر داریم با مشکلات اقتصادی و اجتماعی و حتی فرهنگی مقابله ریشه‌ای صورت بگیرد، راه آن ابتنا و اعتنا به آموزش‌وپرورش در همه ابعاد است.
|
