عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا همدان در تبیین جامعه توحیدی به‌عنوان هدف اصلی انقلاب:

برقراری عدالت در جامعه، تحقق توحید است

انصاف، عدالت، احسان، اخوت، مساوات، مواسات و ایثار، از مؤلفه‌های جامعه توحیدی

رهبر معظم انقلاب در در پایان دومین اجلاسیه‌ دوره ششم مجلس خبرگان رهبری در تبیین اهداف انقلاب اسلامی به یک نکته مهم و البته بدیع اشاره کرده و فرمودند: هدف انقلاب اسلامی را اگر بخواهیم به‌طور خلاصه عرض بکنیم، عبارت است از محقق کردن «توحید» در زندگی مردم کشور، برای اینکه جامعه‌ اسلامی به این هدف نزدیک بشود و یک جامعه‌ توحیدی به‌وجود بیاید، تلاش‌هایی لازم است و موانعی وجود دارد و در ادامه به تبیین این موانع و تلاش‌ها پرداختند که درمجموع زندگی توحیدی به کمال انقلاب اسلامی ختم می‌شود.

مسئله مهمی که در صحبت‌های معظم‌له باید به آن توجه کرد، نخست فهم این مهم، یعنی جامعه توحیدی و سپس راه‌های دستیابی به آن است. آن‌طور که آیات و روایات نشان می‌دهند، جامعه توحیدی یک جامعه بی‌‌طبقه بوده، جامعه‌ای که انسان‌ها در آن از یکدیگر برحسب حقوق و مزایا جدا نشده و همه در یک مسیر، با یک نوع امکانات و با یک نوع حقوق، زندگی و حرکت می‌کنند.

چنانچه خالق و معبود یکی باشند، ناگزیر انسان‌ها در یک طبقه و یک تراز هستند، همه از یک اصل و یک ریشه آفریده شده‌اند. هیچ‌کس در آفرینش از مزیتی که منشأ برخورداری حقوقی باشد، بهره‌مند نیست؛ یعنی مردم جامعه همه یک صنف، یک گروه‌، یک طبقه‌، برادر و در کنار هم هستند.

قطعاً رسیدن به این هدف اقتضائاتی دارد و مقدماتی می‌طلبد که جامعه اسلامی را به جامعه توحیدی نزدیک کند. باید دید این اقدامات چگونه ممکن می‌شود و دستاوردها و نتایج آن در زندگی مردم در جامعه چه خواهد بود.

با ذکر این مقدمه کوتاه، آنچه می‌خوانید گفت‌وگوی خبرنگار گروه خبری سپهر با دکتر اکبر عروتی‌موفق، عضو هیئت‌ علمی گروه معارف دانشگاه بوعلی‌سینا همدان در این خصوص است، وی اعتقاد دارد جامعه عدالت‌محور که در بخش‌های فردی و اجتماعی خود را به فضائل اخلاقی نزدیک کند، توحیدی است و در این میان همه ما مردم نسبت به هم و مسئولان در قِبال ما، وظایف شرعی و اخلاقی دارند.

مشروح گفت‌وگو با وی در ادامه می‌آید:

جامعه توحیدی، جامعه خدامحور بوده و در مقابل انسان‌محوری است

عضو هیئت‌ علمی گروه معارف دانشگاه بوعلی‌سینا همدان در ابتدای سخنان خود با بیان اینکه جامعه توحیدی جامعه خدامحور است، عنوان کرد: خداوند در ابعاد و لایه‌های این جامعه حاکم بوده و حکم می‌کند که درست در مقابل انسان‌محوری قرار دارد؛ یعنی جامعه‌ای که انسان را محور قرار داده است.

ارزش انسان در اندیشه توحیدی به اتصال او با خداوند است

اکبر عروتی‌موفق ادامه داد: در نگاه دینی انسان اگرچه موجودی ارزشمند است، در قرآن از او به‌عنوان خلیفه‌الله یاد شده، امانت‌ الهی بوده و فضیلت‌های بسیار زیادی را دارا است، اما درعین‌حال این انسان در ارتباط با خداوند متعال بوده که ارزش و معنا پیدا می‌کند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در فرهنگ دینی ما واژه «عبدالله» را داریم، یعنی بنده خدا بودن؛ در مورد نبی مکرم اسلام (صلوات‌الله علیه و آله) هم در تشهد نماز وقتی شهادت می‌دهیم، ابتدا عبودیت آن وجود مقدس و سپس نبوتش را بیان می‌کنیم. (اشهد اَن محمداً عبده و رسوله) به همین علت انسان درعین‌حال که از یک کرامت و ارزشمندی در نظام دینی برخوردار است، حقیقت وجود او در اتصال و ارتباط با خدای متعال، تجلی پیدا می‌کند.

انسان موحد در برابر خداوند فقیر مطلق است

عروتی‌موفق با تأکید بر اینکه انسان موحد در برابر خداوند فقیر مطلق است، تصریح کرد: به گواه آیه قرآن که فرمود یا ایها الناس انتم الفقراء الی الله و الله هو الغنی الحمید. این فقر مطلق در برابر بی‌نیاز مطلق معنا پیدا می‌کند که انسان هرچه داشته باشد، با نگاه توحیدی فقیر درگاه خداوند منان است.

توحید، فهم فقر انسان در درگاه خدا است

وی سپس اظهار کرد: توحید، فهم دقیق این مطلب است که انسان با تمام وجود بداند از خودش چیزی ندارد و ارتباط او با احدیت به او معنا می‌بخشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا همدان در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه خدامحوری در نظام‌های دینی یک اصل است، افزود: خدامحوری با این توضیح که خداوند غنی و انسان فقیر است، برآمده از نگاه توحیدی بوده که در مقابل نگاه انسان‌محور و شرک‌آلود قرار دارد.

عروتی‌موفق یادآور شد: آنچه که به‌عنوان نگاه توحیدی مطرح می‌شود، کشف این حقیقت است که در جهان هستی یگانه اثرگذار و اثربخش، خدا است و دیگران هر مقدار به این نگاه نزدیک شوند، موحدتر و ارزشمندتر هستند.

کمالات الهی باید در تمامی لایه‌های هستی ظهور و بروز پیدا کند

وی سپس با بیان اینکه در نگاه توحیدی به جامعه اوصاف و کمالات الهی باید در تمامی لایه‌های هستی تجلی و ظهور و بروز پیدا کند، توضیح داد: انصاف، عدالت، احسان، اخوت، مساوات، مواسات و ایثار از مؤلفه‌های جامعه توحیدی بوده و درواقع زندگی فردی و اجتماعی افراد با این خصیصه‌ها معنا پیدا می‌کند.

توحید یک مفهوم انتزاعی نیست

این استاد دانشگاه تأکید کرد: جامعه توحیدی دربردارنده صفات خداوند بوده و در تعاملات فردی و اجتماعی و فعالیت‌ها و حرکت آن جامعه به سمت مقصد، خود را نشان می‌دهد؛ یعنی صرفاً مفهومی و انتزاعی نیست، بلکه در کنش‌ها و واکنش‌ها خود را نشان می‌دهد.

نگاه توحیدی در اقتصاد و معیشت، اصلِ «هو الرزاق» است

عروتی‌موفق سپس ضمن اشاره به اینکه ما در برخی شاخص‌ها با این اوصاف و خصوصیات فاصله معناداری داریم، متذکر شد: نگاه توحیدی در اقتصاد و معیشت اصلِ «هو الرزاق» است، یعنی رزق دست خدا بوده و مال و ثروتی که ما داریم، امانتی در دستمان است. اگر نگاه این باشد، آن مال و اموال در جای درست خود هزینه می‌شود.

رعایت مساوات و مواسات

وی ادامه داد: یک انسان موحد وظایفی دارد که شامل حقوق واجب اموال او مثل خمس، زکات، زکات فطره و غیره بوده و مشخص است، اما علاوه‌بر این مطابق آیه «حق معلوم للسائل و المحروم»، از باقی اموالش نیز باید به فکر محرومان و فقیران باشد؛ یعنی رعایت مساوات و مواسات در کنار هم.

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا همدان اضافه کرد: انسان موحد مال را از آنِ خدا می‌داند و در راهی که او امر کرده، خرج می‌کند؛ بنابراین فهم آن دشوار نیست اگر به جهان‌بینی توحیدی برگردیم.

انسان توحیدی شکاف‌های اقتصادی را پُر می‌کند

عروتی‌موفق اعلام کرد: ممکن است کسی توان جسمی، فکری و تدبیری کافی برای تأمین معیشت نداشته باشد، در اینجا از حق فردی که این توان را دارد، مقداری برای آن انسان ناتوان قرار داده شده است که اگر نگاه همه این‌گونه باشد، دیگر در جامعه شکاف اقتصادی و اختلاف طبقاتی نخواهیم داشت.

وی این را هم گفت که وقتی در جامعه شکاف اقتصادی هست، مطابق کلام مولا علی علیه‌السلام که فرمود من کاخی را ندیدم مگر اینکه در کنار آن کوخ‌ها ویران شده باشد، نشان‌دهنده تقسیم نادرست ثروت و غفلت از بخشی از جامعه است.

نظام اقتصادی دوقطبی مطلوبِ جامعه توحیدی نیست

این استاد دانشگاه با بیان اینکه نظام اقتصادی دوقطبی مطلوبِ جامعه توحیدی نیست، عنوان کرد: در نظام دوقطبی ما از یک‌سو با اغنیایی مواجهیم که ثروت‌هایشان سر به فلک کشیده و از تمامی مواهب جامعه استفاده کرده و فربه اقتصادی شده‌اند و از دیگر سو با محرومان و مستضعفانی مواجهیم که برای نان شبشان هم محتاج هستند. خب این وضعیت با آن هدف اولیه انقلاب اسلامی مبنی بر استقرار عدالت و تحقق زندگی توحیدی، فرسنگ‌ها فاصله دارد.

عروتی‌موفق با اشاره به اینکه تفاوت تلاش و توانمندی افراد غیر قابل انکار است، توضیح داد: مسئله آن است که با تمام این‌ها، باید یک تناسب بین آحاد جامعه وجود داشته باشد و هرکس به وظیفه شرعی و اخلاقی خود عمل کند که در این صورت طبیعتاً بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.

انفاق، ابزار دینی برای ترمیم رخنه‌های اقتصادی

وی انفاق را یکی از ابزار مهم دینی برای شناسایی و ترمیم رخنه‌های اقتصادی جامعه خواند و ابراز کرد: اگر در جامعه فقر و فاصله طبقاتی داریم، باید ترمیمش کنیم تا توازن جامعه توحیدی برقرار شود.

توحید یعنی عدالت

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا همدان در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه عدالت همه ابعاد زندگی اجتماعی از اقتصاد تا فرهنگ و حتی سیاست را در بر می‌گیرد، گفت: مثلاً در بخش عدالت آموزشی باید برای تمامی فرزندان این کشور شرایطی فراهم شود که بتوانند با فراغ بال، از امکانات خوب تحصیلی استفاده کنند، نه اینکه امکانات را در مدارس خاص و برای آنان که بضاعت مالی کافی دارند، فراهم کنیم و باقی مدارس با کلاس‌های 50 نفره اداره شوند! در جامعه توحیدی بهره‌مندی همه مردم از امکانات ورزشی، تفریحی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و غیره، برابر و شایسته است.

عروتی‌موفق خلق فرصت‌های برابر برای رشد افراد در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی را وظیفه زمامداران حکومت دینی خواند و اعلام کرد: جامعه دینی باید توحیدمحور باشد و این توحید باید خود را در سبک زندگی مردم، سبک مدیریتی، تعاملات فردی و اجتماعی، نشان دهد.

مدیران جامعه توحیدی خدا را حاضر و ناظر می‌بینند

وی با اینکه در جامعه توحیدی باید به‌گونه‌ای مدیریت و برنامه‌ریزی کرد که همه افراد خدا را حاضر و ناظر بر اعمالشان دیده و بر مبنای نظارت دائمی خدای متعال، وظایف فردی و اجتماعی خود را انجام دهند، سخنان خود را به پایان برد.