در چند دهه اخیر با اضافه شدن سالانه هزاران دستگاه خودرو به چرخه حمل‌ونقل و متعاقباً پدید آمدن گره‌های ترافیکی متعدد در گوشه‌گوشه شهرها زندگی بر همه ما سخت‌تر شده، بنابراین با توجه به عواقب بسیار زیاد ناشی از این معضل که مشتمل بر افزایش آلودگی‌های زیست‌محیطی، حوادث رانندگی، اتلاف وقت و سوخت، استهلاک زودرس وسایل نقلیه و... می‌شود لازم است تا در سطح مدیریت ترافیک شهری تدابیر و راهکارهایی به‌کار گرفته شود تا حتی‌الامکان منجر به بهبود نسبی شرایط در کوتاه‌مدت و متعاقباً تعریف راهکاری برای برون‌رفت از این تنگناها در بلندمدت شود.

موضوع اینجاست که برعکس کشورهای توسعه‌یافته و روند معمول در ساختار ترافیک و حرکت در آن‌ها اما در کشور ما و به‌رغم ورود خودروهای بیشتر به چرخه حمل‌ونقل تغییر مشخص و تأثیرگذاری بر موضوع افزایش و یا وسعت‌بخشی به خیابان‌ها و معابر سواره‌رو انجام نگرفته تا جمعیت و خودروهای افزوده شده به سیستم را در خود جای داده و به‌نوعی متوازن سازد بنابراین نتیجه این شده که با برهم خوردن رابطه موزون و معقول بین عناصر ترافیک شهری ناخواسته شاهد بروز مشکلات متعدد ترافیکی و یا به‌عبارت‌دیگر توسعه ناموزون و ناپایداری در بحث شبکه حمل‌ونقل درون‌شهری هستیم.

البته برعکس تصور عده‌ای که معتقد به محدوده زمانی و مکانی مشخصی برای بروز ترافیک و گره‌های حرکتی در سطح شهرها هستند و به‌نوعی از در توجیه این نقیصه، یا ارائه پاسخی برای تنویر افکار عمومی در خصوص این عقب‌ماندگی هستند باید گفت تجربه نشان داده در شرایط فعلی ترافیک خود را صرفاً در هسته مرکزی شهر محدود نکرده و تقریباً در بیشتر ساعات اکثر گذرگاه‌ها ازجمله مسیرهای معمول برای پیوند به شهرک‌ها و کوی‌های حاشیه شهر را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ بنابراین در هر زمان، هر مکان و به هر سو که بنگریم ترافیک را همان‌جا می‌توان یافت و حتی شهر را می‌توان به‌مثابه کلاف کور و پر گره‌ای تشبیه کرد که هر کس و به هر شکل ولو با قانون‌شکنی و ناهنجاری، سعی در خروج و رهایی از آن دارد.

موضوع اینجاست که در واکاوی‌های صورت گرفته و مبتنی بر نقطه نظرات کارشناسان راهور این‌گونه مشخص شده که گره ترافیکی تنها به تقاطع‌های مشکل‌زا محدود نمی‌گردد و مفهوم گره مساوی با تقاطع نیست بلکه تقریباً همه معابر اصلی و فرعی، میادین و... به موازات آن اشتباهات مهندسی، طراحی و اجرا‌های ناکارآمد در کلیت راه‌ها که موجب کاهش و کندی سرعت، ترافیک، تجمع و توقف می‌شوند نیز جزء مسئله گره ترافیکی محسوب می‌شوند.

البته برخی دیگر از کارشناسان هم ضمن تأیید موضوعات گفته‌شده براین نکته نیز تأکید دارند که در ایجاد گره ترافیکی سه عامل یعنی فرهنگ بد رانندگی، زیرساخت‌ها و مجریان قانون نقش اساسی ایفا نموده و طبیعی است تا زمانی که این سه عامل نتوانند به یک همنوایی و همگرایی نسبی به‌هم برسند نه‌فقط معضل گره‌های ترافیکی کماکان به حال خود باقی خواهد ماند بلکه این تصور نیز وجود دارد که مزمن‌تر از قبل نیز شوند.

ماسوای بحث تنزل فرهنگ رانندگی و شیوع قانون‌گریزی و فقدان برخوردها و مجازات‌های بازدارنده با هنجارشکنان ترافیکی اما در بسیاری از معابر اصلی شهر و مخصوصاً مسیرهای منتهی به مرکز شهر اصول مهندسی ترافیک به‌درستی رعایت نشده، همین امر در ساعات پر رفت‌وآمد مهم‌ترین عامل ایجاد گره‌های ترافیکی محسوب که لاجرم منجر به کشیده شدن بار ترافیک به دیگر نقاط می‌شوند.

در برخی نقاط نیز تجمع مسافران برای سوار شدن به خودرو و نبود محل مخصوص سوار و پیاده کردن مسافر در نقاط مذکور باعث می‌شود تا توقف‌های نامربوط برای سوار و پیاده کردن مسافر نیز ایجاد گره ترافیکی نمایند همچنین نبود جای پارک و کمبود شدید پارکینگ در سطح شهر، وجود کارگاه‌های ساختمانی و به‌صورت خاص طولانی شدن زمان ساخت پل‌هایی که به ظاهر برای تسهیل در تردد ساخته می‌شوند باعث بروز مشکلات و گره‌های ترافیکی زیادی برای شهر‌ها شده است.

  همدان شهری گرفتار در گره‌های ترافیکی ریز و درشت!

تقریباً همه مسئولان و مدیران شهری همدان نیز دیگر به این موضوع اذعان دارند که افزایش روزافزون تعداد خودروها به میزان بسیار زیادی بر مشکلات ترافیکی شهر اضافه کرده و لاجرم برای برون‌رفت از این معضل باید طرح جامع ساماندهی ترافیک شهر هرچه سریع‌تر اجرایی شود.

البته برخی از این صاحب‌نظران ضمن اشاره به افزایش تعداد خودروها و اینکه حتی با افزایش عرض معابر هم نمی‌توان ترافیک را کاهش داد بدون اشاره به موضوعات مؤثر دیگر از قبیل اینکه ناوگان اتوبوسرانی ما براساس نیاز توسعه‌نیافته و یا ساخت پل‌ها و کمربندی‌ها سال‌هاست که به درازا انجامیده، مجازات‌ها بازدارندگی لازم را برای متخلفان ندارند، طی سال‌های اخیر پارکینگ‌های مورد نیاز احداث نشده، بسیاری از معابر دارای مشکلات فنی و مهندسی هستند، ضمن انداختن توپ به زمین شهروندان بعضاً اصرار دارند تا به ما بقبولانند که موضوعات پیش‌گفته چندان در بروز گره ترافیکی مؤثر نیست و برعکس این مردم هستند که باید قانونمند بوده و نسبت به ارتقای سطح رانندگی خود کوشا باشند.

البته بیان این اظهارنظرها نیز در حالی است که به اعتقاد برخی دیگر از منتقدان و صدالبته به‌موازات توصیه به لزوم ارتقای سطح فرهنگ رانندگی اما قطعاً توجه به طراحی و اصلاح هندسی صحیح در معابر شهری نیز، بسیاری از مشکلات توسعه‌ای، زیست‌محیطی، معضلات روانی و اجتماعی را در شهر کاهش می‌دهد و امروزه شهر ما بیش‌ازپیش نیاز به اجرای طرح‌های هندسی در معابر داخلی خود دارد.

این بدان معناست که بازتعریف اصلاح و طراحی مناسب تقاطع‌‌ها ازلحاظ هندسی و بهینه بودن پارامترهای ترافیکی، عملکردی و کنترلی آن‌ها، گام مهمی در ایمن‌سازی و کاهش تصادفات و کاستن از حجم گره‌های ترافیکی دارد یعنی دقیقا همان موضوعی که در این سال‌ها و در بحث ترافیک رو به افزایش شهر همدان کمتر بدان پرداخته شده و حتی بعضاً نیز به اشکال گوناگون به فراموشی و حاشیه‌های بسیار دور از متن سپرده شده یعنی همان‌طور که طرح جامع تفصیلی شهر همدان در حال بازنگری است به همین موازات نیز طرح جامع ترافیکی نیز باید با حضور کارشناسان مربوطه موردبازنگری قرار گرفته و راهکار مناسبی برای رفع گره‌های آن در دستور کار قرار گیرد.

دیگر نیازی به تکرار و گفتن نیست چراکه فقط طی چند سال اخیر حجم تردد و بار ترافیک عصرگاهی معابر درون‌شهری همدان آنچنان افزایش یافته که در بیشتر ساعات بعدازظهر شاهد ایجاد گره‌های ترافیکی در خیابان‌های اصلی شهر هستیم و لازم است تا شورا و شهردار جدید به‌صورت اساسی فکری برای اصلاح هندسی تقاطع‌ها و معابر، بهبود وضع خط‌کشی معابر و خط‌کشی چراغ‌ها، علائم و تابلوهای راهنمایی مخصوص عابر پیاده، تکمیل و توزیع تجهیزات کنترل ترافیک بررسی ایجاد روگذر و زیرگذر و به‌طورکلی تسهیل و ایمن‌سازی عبور و مرور وسایل نقلیه و عابران پیاده، مکان‌یابی پارکینگ‌ها و پایانه‌ها، تعیین مسیر حرکت اتوبوس، تاکسی و غیره را در جهت کاهش بار ترافیکی شهر همدان در دستور کار قرار دهند.*نیاز فوری به تصمیم‌گیری و اجرا...!

  نیاز فوری به تصمیم‌گیری و اجرا!

تقریباً نتایج همه گفت‌و‌گو‌های صورت گرفته با برخی شهروندان همدانی بیانگر این موضوع است که ساختار ترافیکی در شهر ما مملو از گیر و گره‌هایی است که به‌صورت سوهانی در حال فرسایش اعصاب رانندگان و عابران شده، درحالی‌که می‌توان و البته باید که با تدابیر مدیریت جدید شهر، به‌موازات حضور پررنگ و تأثیرگذار مأموران راهور به‌صورت موقت و اصلاح ساختار فیزیکی معابر، در بلندمدت آن‌ها را چاره و درمان کرد.

در این خصوص و بر اساس پاسخ‌های دریافتی، بیشترین نرخ گله و شکایت ترافیک و گره‌های ایستایی مربوط به معابر منتهی به مرکز شهر و پس‌ازآن ورودی شهرک‌ها و کوی‌ها و در نهایت معابر فرعی موجود در شهر است که نشان می‌دهد برعکس ادعای آن دسته‌ از مسئولانی که معتقدند شهر را کاملاً در مشت مدیریتی خود دارند اما اساساً هیچ کجای این شهر را نمی‌توان پیدا کرد و یا نام برد که گرفتار ترافیک و گره نیست تا به نوعی دل مردم به آن دل‌خوش باشند.

اینکه در مجموع گفت‌و‌گو‌های صورت گرفته از سوی خبرنگاران این رسانه با بیش از 100 نفر از شهروندان همدانی در خصوص علت بروز گره‌های ترافیکی این‌گونه مشخص می‌شود که:

- تقریباً همه این شهروندان معتقدند که شرایط ترافیکی همدان روزبه‌روز در حال غامض‌تر شدن است و حتی حالا هم که مدارس تعطیل هستند بازهم ساعات ترافیک طولانی است.

- از منظر همین گروه افزایش خودروها و تنگی معابر و متعاقباً پایین بودن فرهنگ ترافیکی مهم‌ترین علل بروز گره ترافیکی در همدان است.

- از منظر 86 نفر گرچه نمی‌توان در کوتاه‌مدت معابر را وسیع‌تر کرده و یا از تعداد خودرو‌ها کاست اما می‌توان با اعمال قوانین جدید و تشدید نظارت و برخوردها تا حد زیادی مشکلات را کاهش داد.

- از منظر این گروه مدل، شکل نظارت، برخورد با متخلفان و افراد هنجارشکن ترافیکی اصلاً بازدارنده و مؤثر نیست و همین امر باعث جسورتر شدن آن‌ها می‌شود. عمده این شهروندان معتقدند حضور کارکنان راهور کادر اصلی در این خصوص تأثیر بیشتری دارد و اساساً حضور کارکنان وظیفه نتیجه‌بخش نیست.

- از دید 75 نفر تعداد زمان و اماکنی که معمولاً متحمل بار و گره می‌شوند در شهر همدان کاملاً مشخص است بنابراین باید تمرکز تصمیم‌گیری و نظارت بر این اماکن باشد. این گروه معتقدند اگر یک دوره مشخص این قوانین و نظارت‌ها اعمال شود خودبه‌خود مردم به این فرهنگ عادت می‌کنند و مشکلات تا حد زیادی حل می‌شود.

- جمعی بالغ‌بر 68 نفر معتقدند که ساخت و طولانی شدن مدت اجرای پل‌ها در شهر همدان مهم‌ترین عامل بروز گره ترافیکی در مبادی ورودی و میان شهری است و اساس ساخت آن‌ها نیز تأثیر چندانی بر حل مشکلات نداشته است.

- 65 نفر با ابراز تأسف از وضعیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی در شهر همدان (اعم از تاکسی ون و اتوبوس) معتقدند که این گروه با نوع حرکت و توقف‌های خود بیشترین سهم را در بروز گره‌های ترافیکی در سطح شهر همدان دارند.

- 64 نفر (به‌ویژه رانندگان) معتقدند که باید برخی میدان‌ها تبدیل به چهارراه شده و یا می‌توان با کوچک‌تر کردنشان و اضافه کردن بخشی از آن‌ها به خیابان، مشکل را تاحدودی حل کرد؛ از منظر این افراد با توسعه شهر و افزایش خودروها باید طرح خیابان‌ها، میادین و تقاطع‌ها را نیز مورد بازنگری قرار داد.

- جمعی در حدود 57 نفر با اشاره به شرایط بسیار تأسف‌بار ورودی‌های شهرک‌های همدان معتقدند فقدان ورودی‌های استاندارد و یا اختصاص یک دوربرگردان در ورودی‌های این شهرک‌ها باعث بروز بسیاری از گره‌های ترافیکی به‌خصوص در اوج شلوغی عصرگاهی می‌شود که باید برای آن‌ها فکری اساسی کرد.

- تقریباً همین گروه معتقدند اجرا و ساخت بسیاری از خیابان‌ها و شریان‌های اصلی شهر نیز با مشکلات عدیده‌ای مواجه است که نشان می‌دهد در هنگام اجرا هیچ‌گونه نگاه کارشناسی در آن‌ها اعمال نشده است.

- از دیدگاه 49 شهروند همدانی فقدان یک شیوه‌نامه کارشناسی شده و یا اجرای برخی طرح‌های غیر کارشناسی در موضوع ترافیک و یا اعمال طرح‌ها به‌صورت نیم‌بند توسط راهور مهم‌ترین علت بروز شرایط فعلی است همین گروه اجرای طرح‌هایی مانند پیاده‌راه کردن دو خیابان و احداث تقاطع‌های غیر هم‌سطح را نیز از مهم‌ترین ضعف‌های مشهود در نظام مدیریتی شهری همدان قلمداد می‌کنند.

- تعداد 37 نفر از شهروندان همدانی برای حل موضوع گره‌های ترافیکی معتقد به لزوم اجرای طرح زوج و فرد برای خودروها در شهر همدان هستند از دید این گروه شورا و شهردار جدید باید نسبت به ارائه راهکار و طرح‌های جدید برای برون‌رفت از این معضل اقدامات عاجلی را در دستور کار قرار دهند.