پنجم مردادماه سالگرد اقامه نخستین نماز جمعه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1358 به امامت آیت‌الله سیدمحمود طالقانی از مبارزان انقلابی در تهران است که با حضور گسترده مردم برگزار شد.

پس از پیروزی انقلاب، برپایی نماز جمعه به یکی از اولویت‌های نظام جمهوری اسلامی تبدیل شده و امام راحل آن را از برکات انقلاب می‌دانستند و تأکید می‌کردند که نماز جمعه سنگر است، این سنگرها را پُر کنید.

امام خمینی (ره) نماز جمعه را نمایشی از قدرت سیاسی و اجتماعی اسلام می‌دانستند که باید هرچه باشکوه‌تر و پرمحتواتر اقامه شود تا مسائل فراموش‌شده در اسلام به بهترین وجه برای مردم گفته شود. ایشان علاوه‌بر تأکید حضور مردم در این سنگر سیاسی و عبادی مهم، منصب امامت جمعه را منصب تماس روحانیت با ملت می‌دانستند.

شاید یکی از بهترین و گویاترین توصیفات امام راحل از نماز جمعه که بهترین معیار برای ارزیابی نماز جمعه‌های فعلی ما است، این باشد که فرموده‌اند: در صدر اسلام هم نماز جمعه و مساجد چنین وضعی داشتند که اجتماعات وسیله‌ای بودند برای رفع گرفتاری‌های مسلمین و تصمیم‌گیری در مقابله با دشمنان اسلام که به نظر می‌رسد اگر ائمه جمعه همین یک جمله را معیاری برای نماز جمعه خود قرار دهند، می‌توانند بگویند نمازی که اقامه می‌کنند، چقدر به ترازی که امام دغدغه داشت، نزدیک است.

پس از امام، رهبر انقلاب (دام‌ظله)‌ نیز علاوه‌بر آنکه بارها در این سنگر به اقامه نماز پرداخته‌اند، همواره بر این نکته تأکید کرده و می‌کنند که نماز جمعه باید مشعل هدایت مردم بوده و هنر بزرگ امام‌جمعه این است که نیازمندی‌های مردم را بشناسد، استفهام‌های آنان را بداند و مطرح کند.

با این وصف آنچه می‌خوانید، گفت‌وگوی خبرنگار سپهرغرب با نماینده ولی فقیه در استان و امام‌جمعه همدان حجت‌الاسلام‌والمسلمین حبیب‌الله شعبانی‌موثقی به‌مناسبت سالروز اقامه نخستین نماز جمعه و ارزیابی عملکرد نماز جمعه همدان و بایدها و نبایدهای آن است که در ادامه می‌آید:

* صیانت از جایگاه نماز جمعه بر همه ما واجب است

حجت‌الاسلام‌والمسلمین حبیب‌الله شعبانی‌موثقی با اشاره به پنجم مردادماه مصادف با سالروز اقامه نخستین نماز جمعه در کشور و گرامیداشت یاد همه عزیزان به‌ویژه آیت‌الله مدنی و آیت‌الله موسوی که در این عرصه خدمت کرده‌اند، گفت: امام راحل نماز جمعه را از دستاوردهای بزرگ انقلاب می‌دانست که بر این اساس امروز صیانت از منزلت و جایگاه نماز جمعه بر همه ما واجب است.

* وظیفه اصلی ائمه جمعه، «فرماندهی فرهنگی» با مجاهدت است

وی وظیفه اصلی ائمه جمعه را «فرماندهی فرهنگی» خواند و «مجاهدت» را شرط تحقق وظایف این بخش دانست و افزود: مجاهدت پیش‌فرض‌هایی دارد که انسجام‌بخشی به فعالیت‌های فرهنگی، اولویت‌شناسی، مسئله‌یابی، همراه کردن همه ظرفیت‌ها، به میدان آوردن نیروهای مردمی و توجه به سرمایه‌های اجتماعی در این زمره قرار می‌گیرد.

* توجه به محتوای هر دو خطبه ضروری است

نماینده ولی فقیه در استان همدان تأکید کرد: علاوه‌بر موارد مذکور، بصیرت‌افزایی، تبیین مواضع سیاسی و دینی و روشنگری نقشه‌های دشمن نیز مهم است، چراکه نماز جمعه دارای دو خطبه عبادی و سیاسی بوده و باید وظیفه امام‌جمعه در طرح و تبیین مسائل هردو بخش تعریف شود.

* بهترین راه حضور مردم در نماز جمعه، رسیدن به درک مشترک است

حجت‌الاسلام‌والمسلمین شعبانی‌موثقی در ادامه سخنان خود با اشاره به مسئله حضور مردم و جوانان در نماز جمعه، افزود: بهترین راه برای جذب مردم و جوانان علاوه‌بر تبلیغ، رسیدن به درک مشترک است؛ به این معنی که ائمه جمعه باید ثابت کنند پای کار مردم هستند، نماز جمعه محلی برای بیان مطالبات برحق مردم است و آنان باید این را لمس کنند که نماز جمعه مردمی و انقلابی است و حرف آنان در این مکان زده می‌شود.

* باید به‌نحوی رفتار کنیم که مردم نماز جمعه را مال خودشان بدانند

وی اضافه کرد: ما باید نماز جمعه را تبدیل به جایی کنیم که مطالبات مردم در آن گفته شود و آنان احساس بیگانگی با ما نداشته باشند؛ لازمه این کار ارتباط مستمر ما با آن‌ها در طول هفته است، باید مخلصانه کار کنیم و منافع مردم برای ما مهم باشد؛ ساده‌زیستی، همراهی با مردم و کنار جوانان بودن جهت حضور آن‌ها در نماز جمعه مؤثر است. باید به‌نحوی رفتار کنیم که مردم نماز جمعه را مال خودشان بدانند که هم به بصیرتشان افزوده شده و هم مشکلاتشان در آنجا مطرح ‌شود.

* تحقق کلمه الله جزء اهداف ما بوده و پیشبرد آن با مردم است

امام‌جمعه همدان در ادامه سخنان خود با اشاره به آیه 25 سوره حدید «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ»، تصریح کرد: اقامه قسط و تحقق کلمه الله جزء اهداف ما بوده و پیشبرد آن‌ها با مردم است؛ البته مردمی که به هدف اعتقاد داشته باشند. نقش نماز جمعه این است که علاوه‌بر تبیین اهداف مذکور، آن‌ها را زنده نگه داشته و کاری کند که مردم به اهداف معتقد باشند و بدانند آن‌ها تحقق‌یافتنی هستند.

* برای نماز جمعه تراز، شخص امام باید انقلابی باشد

حجت‌الاسلام‌والمسلمین شعبانی‌موثقی با اشاره به مؤلفه‌های نماز جمعه تراز انقلاب، عنوان کرد: در درجه نخست شخص امام باید انقلابی باشد که این انقلابی‌گری لوازمی دارد و می‌توان به داشتن نگاه جهانی و تمدنی و طرح مسائل براساس اصول عقلانی، اشاره کرد.

* داشتن نگاه جهانی و حرکت به سمت تمدن

وی ادامه داد: شخص انقلابی محافظه‌کار نیست، بلکه براساس پایبندی اندیشه و عمل به امامین انقلاب با مطالبه‌گری و حرکت به سمت تمدن اسلامی طبق بیانیه گام دوم، به تبیین مواضع رهبر جامعه می‌پردازد.

* عملکرد ائمه جمعه در دوران کرونا مجاهدانه بود

نماینده ولی فقیه در استان همدان در بخش دیگری از سخنان خود در پاسخ به این پرسش که عملکرد ائمه جمعه در دوران کرونا چگونه بود، به تشکیل ستادهای مردمی اشاره کرد و گفت: این ستادها به‌منظور انسجام‌بخشی به فعالیت‌ها شکل گرفت که مسئولیت آن با ائمه جمعه بود و انصافاً با ورود مجاهدانه به این عرصه، عملکرد خوبی را رقم زدند.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین شعبانی‌موثقی در پایان با ابراز خرسندی از وحدتی که ذیل این ستادها شکل گرفت، از ائمه جمعه قدردانی کرد و افزود: اگرچه در این دوران سختی‌های زیادی داشتیم، اما عملکردها نشان داد بین مردم ما ظرفیت‌های عجیبی وجود دارد؛ ظرفیت‌هایی از نوع‌دوستی و محبت به دیگران که در لایه‌های زیرین وقوع حوادث خود را نشان می‌دهد.

در خاتمه باید گفت؛ با توجه به دیدگاه‌های امامین انقلاب درخصوص نماز جمعه، این‌روزها فرصت خوبی است تا ائمه جمعه به واکاوی اقدامات خود در این منصب اندیشیده و خلأهای موجود را پُر کنند تا به کارکرد اصلی نماز جمعه نزدیک‌تر شویم.

نماز جمعه باید درد و دغدغه مردم را بشناسد تا آن‌ها را پای خطبه و نماز بکشاند و این حاصل نمی‌شود مگر وقتی که ما با مردم زیسته باشیم. هنوز هم نماز جمعه سنگر است و هنوز هم خناسان درصدد تضعیف این دژ مستحکم هستند، اما مگر نه این است که خطاب امام به نمازگزاران با «یا ایها الذین آمنوا» آغاز می‌شود؟ از نشانه‌های اهل ایمان برپایی نماز جمعه است و آن‌ها نمی‌گذارند خدشه‌ای به سنگر وارد شود. البته به شرط‌ها و شروط‌ها، باید ائمه جمعه ببینند در کجای راهی که امام جامعه برایشان ترسیم کرده، ایستاده‌اند و چه ایامی مناسب‌تر از این روزها برای نقد خویش و استفاده از نظر مشفقانه دلسوزان انقلاب.

خطبه‌ها باید ما را رشد دهد و گرهی از کار جامعه باز کند که اگر نه بصیر شویم و نه درد مستضعفین را بشنویم تا کاری انجام دهیم، باید در این مسیر و راهی که پیش گرفته‌ایم، تجدید نظر کنیم.