در عصر حاضر که عصر تکنولوژی نام دارد، فضای مجازی و اینترنت در بین خانه و خانواده جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده و تأثیرات بسیار مهمی در شکل‌دهی فرهنگ افراد و هویت خانواده‌ها گذاشته است. اینترنت مانند سایر پدیده‌های نوظهور اطراف ما هم می‌تواند فرصت باشد و هم گاهی تهدید به‌شمار آید. از این حیث فرصت است که اغلب مشکلات و سختی‌های پیشین زندگی افراد جامعه را رفع کرده و تهدید به این دلیل که اینترنت به خودی خود ابزار بی‌ضرری است، اما استفاده بیش از حد از آن خطر اعتیاد به اینترنت را به دنبال دارد. این پدیده مشکل عمده‌ای برای بهداشت روانی جامعه ایجاد کرده و در ضمن اغلب باعث افت تحصیلی در دانش‌آموزان نیز شده است.

افراد نه اشیای ناتوانی هستند که بتوانند به وسیله نیرو‌های محیطی کنترل شوند و نه عوامل کاملاً آزادی هستند که بتوانند به هر آنچه که می‌خواهند تبدیل شوند؛ هم افراد و هم محیط عوامل دو سویه یکدیگر هستند. پس عوامل و پدیده‌های نوظهور پیرامون ما در موفقیت و حتی عدم موفقیت‌مان نقش دارند. شاید اغراق‌آمیز نباشد که اگر گفته شود اعتیاد به شبکه‌های مجازی یکی از بلا‌های قرن جدید برای نوجوانان است که باعث مشکلات جسمی و روحی و افت تحصیلی آنان شده است، اما چگونه می‌توان بر این مشکل غلبه کرد؟

آموزش استفاده صحیح از اینترنت باید از خانواده آغاز شود و به صورت الگوی رفتاری درآید. بهتر است کودکان و نوجوانان خود را مسئولیت‌پذیر بار آوریم. یعنی اگر به فرزندان خود از سنین طفولیت یاد بدهیم که هر فردی در خانواده مسئولیتی دارد و از دوران کودکی وظیفه‌ای که در حد توانش است، به او واگذار شود و مطمئن شویم که تا آخر آن کار را انجام دهد و هیچ کاری را ناتمام رها نکند، در این صورت ارزش زمان را درک می‌کند و به طبع او سرگرم انجام کار مفید خواهد شد. اگر این موارد را به اینترنت ربط دهیم، خروجی آن این است که هر فردی در خانواده می‌داند که وظیفه‌ای دارد و متوجه می‌شود فقط انتفاع گیرنده نباشد، به جای اتلاف وقت و انرژی ضمن گشت‌زنی در شبکه‌های مجازی می‌داند که باید به وظیفه اصلی خود بپردازد.

البته در اینجا منظور این نیست که به نفی اینترنت و کاربرد پدیده‌ها بپردازیم. صحبت از اعتیاد به شبکه‌های مجازی است. به کمک اینترنت است که جهان به دهکده‌ای تبدیل شده و دسترسی به اطلاعات روز دنیا را آسان‌تر کرده، اینترنت حتی می‌تواند در بهبود روند تحصیلی و پیشرفت افراد تأثیر به‌سزایی بگذارد، اما، چون دارای جذابیت‌های بسیاری است، بیشتر باعث هدر رفت وقت افراد می‌شود. پس استفاده بهینه از آن به معنی هرگز استفاده نکردن آن نیست، به معنی درست بهره‌بردن از آن است. تکنولوژی باید در خدمت بشر باشد، نه اینکه بشر در خدمت تکنولوژی باشد. استفاده صحیح از یک پدیده ابتدا از خانواده‌ها و از پدر و مادر شروع می‌شود. الگوی رفتاری خوبی برای نوجوانانمان باشیم و ساعات خاصی از روز را برای استفاده از اینترنت برای خود قرار دهیم. یکی دیگر از عللی که نوجوانان به شبکه‌های مجازی روی می‌آورند، همان شکوه‌ای است که آن‌ها می‌گویند احساس تنهایی خود را با شبکه‌های مجازی پر می‌کنند. ختم کلام اینکه گاهی باید از عینکی که نوجوان به دنیا نگاه می‌کند از همان دریچه به اطراف نگاه کرد. باید ابتدا دید علت تنهایی‌اش چیست و از او سؤال شود چرا ناراحتی؟ و چرا احساس تنهایی می‌کنی؟ و... همدلی‌کردن بهتر از همزبانی کردن است. گاهی جوانان معتاد به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی را درک کنیم. به جای دستور دادن و نصیحت کردن آنان، شنونده‌های خوبی برایشان باشیم و سعی کنیم تنهایی آن‌ها را به صورت واقعی پرکنیم.

*مهرنوش محمدی