دوره جوانی جزو خاص‌ترین و مخاطره‌آمیزترین دوره‌های زندگی هر انسانی است که به دلیل شرایط و موقعیت‌هایی که جوان در آن تجربه می‌کند و همچنین به‌واسطه مسئولیت‌هایی که دارد، می‌توان از آن به‌عنوان باارزش‌ترین دوره زندگی او یاد کرد. فرآیندهای اساسی رشد شناختی، جسمی و عاطفی در این بازه سنی حساس شروع شده و رفتارها و مهارت‌های مرتبط با سلامتی نمایان می‌شود. از طرف دیگر، مراحل گذار جوانان امروزی از نقش‌های اجتماعی- روان‌شناختی ازجمله اتمام تحصیلات، اشتغال، ازدواج و فرزندآوری، در مقایسه با گذشته، کمتر به‌صورت خطی و تعریف شده پیش می‌رود.

نسل جوان به گفته پژوهشگران در این شروع سرنوشت‌ساز که مملو از انتخاب‌های مهم در زندگی بوده، ضرورت دارد تا این مسیر را با موفقیت طی کرده و به یک هویت منسجم دست پیدا کند. اما جوانانی که در این دوره پراسترس با شرایط پرخطر و حاشیه‌ای زندگی می‌کنند، با توجه به شیوع قطع ارتباط و بی‌اعتمادی که اغلب در محیط‌ها و سیستم‌های اجتماعی خود تجربه می‌کنند، باعث ایجاد چالش مهمی در جامعه می‌شوند. درنتیجه حضور اجتماعی لایه لایه و تودرتوی جوانان در کل جامعه اعم از بازار کار، خانواده و دانشگاه باعث گسترش و تقویت بسترهای اجتماعی آنان شده و همین مسئله تمرکز آن‌ها را در خصوص رفتارهای پرخطر گوناگون نظیر استعمال دخانیات، بیش‌ازپیش تقویت می‌کند.

محققان دانشگاه علامه طباطبایی در این خصوص دست به انجام مطالعه‌ای زده‌اند که در آن به سبب شناسی گرایش به مصرف سیگار در جوانان جامعه پرداخته شده است.

در این مطالعه کیفی، محققان با استفاده از نوعی مصاحبه علمی به نامه مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق با 14 جوان تهرانی 20 تا 35 سال که به شکل روزانه و مداوم مصرف سیگار داشتند، اطلاعات مورد نیاز خود برای تجزیه و تحلیل را جمع‌آوری کرده‌اند.

بر اساس یافته‌های این تحقیق، بررسی تجارب زیسته جوانان در مصرف سیگار باعث شناخت عمقی‌تر مؤلفه‌های گرایش به سیگار شده و متعاقباً منجر به درک بهتر و سریع‌تر دیگر جوانان از این تجربیات می‌شود.

به گفته یوسف حبیبی، پژوهشگر دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی و همکارانش، «تحلیل تجربه‌های زیسته مشارکت‌کنندگان در این تحقیق، منجر به شناسایی طبقات مختلفی از دلایل گرایش به سیگار شد».

آن‌ها می‌گویند: «بر این اساس طبقات مهم عبارت بودند از: تحریف شناختی از آثار سیگار، استفاده از سیگار به‌منظور کاهش مشکلات روان‌شناختی، مصرف برای جبران احساس خودکم‌بینی، میل به مصرف هنگام خُلق پایین، احساس متفاوت بودن هنگام مصرف، میل به مصرف در پاسخ به هیجانات متأثر از هنر، دسترسی آسان به سیگار و اثر معکوس تبلیغات منفی».

ازآن جاکه جوانان امروز نسبت به نسل‌های چند دهه اخیر مسیرهای پُر پیچ‌وخم بیشتری را طی می‌کنند، بنابراین در زمینه شناسایی مسائل و مشکلات مرتبط با آنان، اهمیت دادن به دیدگاه‌ها و تجاربشان بسیار کمک‌کننده خواهد بود. لذا بر اساس نظر حبیبی و همکارانش، «در این پژوهش با واکاوی تجارب و دیدگاه‌های جوانان در خصوص مصرف سیگار، ابعاد متنوع و درعین‌حال منظم و یکپارچه درون فردی، میان فردی و برون فردی استخراج شد و شناخت عمقی‌تری از شاخصه‌های متنوع مصرف سیگار در اختیار قرار گرفت».

طبق این نتایج، مواردی همچون تبلیغات، تحریف‌های شناختی قابل قبول در جوانان و یا مصرف به‌منظور جبران احساس‌های کمبود و حقارت در زندگی، عواملی هستند که به شکل فردی و بین فردی در مسیر گرایش جوانان به مصرف سیگار به شکل واسطه‌ای و مؤثر عمل کرده و ورود آن‌ها به بستر مصرف سیگار را تسهیل و قابل توجیه می‌کند.

مجریان این تحقیق پیشنهاد داده‌اند که تحقیقات آینده، مؤلفه‌های گرایش به مصرف سیگار را با توجه به تجارب زیسته جوانان و نقطه نظراتشان، به‌صورت دوره‌ای و در کوتاه‌مدت بازنگری کرده تا تنوع تفکر و سرعت رشد و تغییر دیدگاه‌های جوانان لحاظ شده و مؤلفه‌های شناسایی شده برای آن‌ها دور از ذهن و قدیمی تلقی نشود.