با توسعه شهرنشینی و مکانیزه شدن زندگی امروزی همگام با پیشرفت روزافزون فناوری آلاینده‌های زیست‌محیطی به‌صورت موضوعی اجتناب‌ناپذیر درآمده است حال آنکه یکی از راهکارهای بسیار مناسب در رفع این آلاینده‌ها استفاده از سبزینه‌ها و پوشش گیاهی است که در ضمن رفع این آلودگی‌ها اثر سویی بر محیط زیست نداشته و مهم‌ترین دستاورد آن گامی به سوی توسعه پایدار است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع به‌ویژه در مناطق غربی کشور به‌دلیل گسترش معضل ریزگردها و در پی آن افزایش آلایندگی هوا برآن شدیم تا درخصوص تأثیر پوشش گیاهی بر آلودگی هوا با رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو گفت‌و‌گویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
محمد درویش با بیان اینکه طبیعتاً پوشش گیاهی از چند منظر می‌تواند به بهبود توان زیست‌پذیری سرزمینی کمک کند گفت: یکی از مهم‌تریمن ویژگی‌های آن این است که با افزایش تاج پوشش که در سطح خاک ایجاد می‌کند درصد برهنگی را کاهش دهد.
وی ادامه داد: کاهش برهنگی خاک به معنای کاهش سطح تبخیر، کاهش ظرفیت گرمایی ویژه و نیز کاهش تفاوت دمای شب و روز است.
وی با تأکید بر اینکه ره‌آورد این ویژگی سبب می‌شود که برای همه زیست‌مندان و ازجمله انسان‌ها شرایط بهتری برای زیست فراهم شود، ابراز کرد: علاوه بر این به‌دلیل فرایند فتوسنتز پوشش‌های گیاهی همچون جاروبرقی عمل کرده و بخشی از ریزگردها و مواد آلاینده را در خود جذب می‌کنند و بدین ترتیب در تعدیل اقلیمی و بهبود کیفیت هوا نیز نقش مؤثری را ایفا می‌کنند.
رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو با تأکید بر اینکه پوشش گیاهی با فرایند سکوستریشن کربن می‌تواند بخشی از ید موجود در اتمسفر را نیز جذب کند و بدین ترتیب در کاهش خطر فشار گازهای گلخانه‌ای و نیز خطر جهان گرمایی مؤثر واقع شود ابراز کرد: در مجموع پوشش‌های گیاهی به‌ویژه درختان و درختچه‌ها، 33 خدمت غیر قابل تبادل انجام می‌دهند و به همین دلیل یک درخت 50 ساله تا 200 هزار دلار ارزش‌گذاری می‌شود.
درویش با اشاره به اینکه اگر به‌دنبال حل مشکل آلودگی محیط‌ زیستی هستیم، تنها تکیه بر پوشش گیاهی راه درستی نیست ابراز کرد: بهتر است تولید آلایندگی هوا را حذف کنیم به طور مثال مبلمان شهری را به سمتی حرکت دهیم که شهروندان مجبور نباشند برای تردد از وسایل حمل‌و‌نقل آلاینده برای جابه‌جایی خود استفاده کنند.
وی ادامه داد: در شهری که مردم به این انتخاب رسیده باشند که به جای وسایل حمل‌ونقل شخصی از حمل‌و‌نقل عمومی و ریلی استفاده و یا نسبت به پیاده‌روی اقدام کنند به‌مراتب بیشتر می‌توانند به بهبود هوای زیستگاه خودشان کمک و یا جزایر گرمایی را در شهر کنترل کنند.
این کنشگر محیط زیستی در واکنش به این سؤال که نقش مردم و مسئولان را چگونه ارزیابی می‌کنید زیرا با توجه به تأثیری که پوشش گیاهی در کاهش آلایندگی هوا به‌ویژه با توجه به بروز ریزدگردها در استان‌های غربی دارد یقیناً این مهم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تصریح کرد: آنچه در غرب کشور باید به آن توجه شود اینکه در حال حاضر متأسفانه حدود 30 درصد از جنگل‌های زاگرس را از دست داده‌ایم.
درویش ادامه داد: در این بین باید اولویت این باشد که منطقه رشته‌کوه‌های زاگرس برای یک دوره حداقل 10 ساله در آیش به سر برده و در قرق کامل درآید.
وی ادامه داد: البته اجرای این کار منوط به آن است که خدماتی برای اهالی مناطق جنگلی زاگرس از سوی حاکمیت و دولت فراهم شود که ازجمله آن می‌توان به سوخت ارزان و نیازهای وابسته به جنگل اشاره کرد تا آن‌ها را به کمترین حالت خود برسانند و این جنگل‌ها بتوانند نفس بکشند.
رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو با بیان اینکه علاوه بر فعالتی‌های فوق دست کم لازم است دوسوم از دام موجود در این مناطق را از محل‌های مورد نظر خارج کنیم تا احتمال زادآوری جنگل‌ها افزایش پیدا کند و بتوانند همچون یک سپر در مقابل ریزگردهایی که وارد مناطق غربی کشور می‌شود مقاومت کنند، تصریح کرد: مسئولیت مردم نیز بر این رکن پابرچاست که بتوانند مطالبه جدی‌تری در این خصوص از حاکیمت داشته باشند.
درویش افزود: البته این مطالبه‌گری نسبت به گذشته پررنگ‌تر شده اما چون شاهد گسترش روزافزودن مؤلفه‌های کاهنده زیست‌پذیری شهرها هستیم همچنان جای کار بسیار است. باید به این توجه کرد که نگاه امنیتی به تشکل‌های محیطی زیستی نیز کاهش یابد.
مع‌‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد انواع آلودگی‌های زیست‌محیطی که فضاهای شهر را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند می‌توان به چهار دسته آلودگی حرارتی، صوتی، فیزیکی و شیمیایی تقسیم کرد. آلودگی هوا که بیشتر در این گزارش مورد توجه است، در دسته آلودگی‌های فیزیکی و شیمیایی جای دارد چراکه گرد و غبار و ذرات معلق در هوا از خصوصیات فیزیکی آن و گازهای سمی ناشی از آلاینده‌ها، از خصوصیات شمیایی آلودگی هواست.
بنابراین چنانکه عنوان شد گیاهان طی فرایند فتوسنتز با جذب دی‌اکسید کربن و تبدیل آن به اکسیژن به طور طبیعی، کربن اضافی هوا را جذب و به پالایش هوا کمک می‌کنند، همچنین طی فرایند فتوسنتز برگ درختان، سایر مواد شیمیایی مانند اکسیدهای نیتروژن، آمونیوم تولید شده در هوا، بخشی از دی‌اکسید گوگرد و اُزن که مولد قسمتی از مشکلات مه‌آلودگی و اثرات گلخانه‌ای هستند را از محیط خارج می‌کنند. برگ درختان با جذب و حفظ گرد و غبار و سایر ذرات معلق هوا تا زمان شست‌وشو و بارندگی ذرات معلق هوا را تا 57 درصد کاهش داده و تأثیر بسزایی بر بهبود کیفیت هوا دارند.
درخت، درختچه و نیز دیگر گونه‌های گیاهی در تغییرات میکروکلیمایی منطقه بسیار مؤثر هستند به گونه‌ای که به عنوان مثال خیابان‌هایی که اطراف آن‌ها درخت کاشته شده، 27 درصد کاهش آلودگی را نشان می‌دهند و تفاوت در مقدار گازهای آلوده در مناطق برخوردار از فضای سبز بین یک سوم تا یک دهم مناطق فاقد فضای سبز فعال است؛ چنانکه در گزارش‌های مختلف به این موضوع پرداختیم این اثر پاک‌کننده با افزایش میزان کاشت بیشتر هم می‌شود؛ بنابراین نمی‌توان به‌راحتی از کنار اهمیت پوشش گیاهی در بهبود کیفیت هوا گذشت اما آنگونه که گفته شد حالِ هوا در مناطق زاگرس‌نشین به‌دلیل کاهش 30 درصدی پوشش گیاهی خوب نیست پس لازم است تدابیر لازم برای احیای این جنگل‌ها از سوی متولیان امر در دستور کار قرار گیرد.

طاهره ترابی مهوش