روند افزایش مصرف دخانیات در همین سال‌های مذکور و در گروه سنی 25 تا 34 سال را هم شاهد هستیم که در بین مردان 15.06 درصد و در بین زنان 90.88 درصد بوده است.
این درحالی است که به اذعان متخصصان، تنباکو حاوی 600 ماده شیمیایی است و هنگام سوختن بیش از هفت هزار ماده شیمیایی مختلف تولید می‌کند و حداقل 69 مورد از آن‌ها سرطان‌زا هستند و بسیاری سمی بوده و به بافت‌های بدن آسیب می‌رسانند.
   بیماری‌های مرتبط با دود دخانیات
مشخص است که دخانیات بر ظاهر فرد مصرف‌کننده نیز تأثیر می­‌گذارد؛ از زرد شدن دندان­‌ها و ایجاد پلاک‌های دندانی گرفته تا اثرگذاری بر کلاژن پوست و ایجاد پیری زودرس. اُفت عملکرد ریه و اختلالات تنفسی، فشار خون و افزایش خطر سکته قلبی و مغزی، کاهش توان باروری و انواع سرطان‌ها ازجمله سرطان ریه، حنجره، دهان، مری، معده، کبد و غیره، آب مروارید، شکاف کام و لب در نوزادان مادران سیگاری، تضعیف سیستم ایمنی و غیره، ازجمله بیماری‌ها و عوارض مصرف دخانیات هستند.
از طرف دیگر دخانیات سلامت دوستان و خانواده فرد مصرف‌کننده را نیز تهدید می­‌کند؛ به‌طوری که افراد غیر سیگاری که در معرض دود دست دوم قرار دارند هم در خطر ابتلا به سرطان ریه هستند و دود دست دوم ممکن است خطر پیشرفت سل غیر فعال را به بیماری فعال افزایش دهد و البته با دیابت نوع دو نیز ارتباط دارد.
سیگارهای الکترونیکی هم که این‌روزها بسیار مشاهده می‌شود، از ترکیبات حلقوی و سرطان‌زا تشکیل شده و عاملی برای شروع مصرف سیگارهای سنتی و حتی قلیان در بین نوجوانان و جوانان محسوب می‌شوند.
   مرگ سالانه 60 هزار ایرانی به‌دلیل مصرف دخانیات
در همین راستا هم سالانه در ایران حدود 60 هزار نفر به‌دلیل مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند. همچنین سالانه میانگین بیش از 40 هزار میلیارد تومان در اثر استعمال دخانیات در کشور از بین می‌رود و بیش از 60 هزار میلیارد تومان صرف هزینه‌های بهداشتی و درمانی ناشی از مصرف دخانیات می‌شود و این جدا از ناتوانی‌ها، ازکارافتادگی‌ها و غیره است که با احتساب آن‌ها هزینه مصرف دخانیات برای کشور بیش از 110 هزار میلیارد تومان است.
بر همین اساس هم متخصصان تأکید دارند که ترک سیگار خطر بسیاری از بیماری­‌های مربوط به دود سیگار را کاهش می‌دهد؛ به‌طوری که فواید ترک سیگار تقریباً فوراً ظاهر می­‌شود. سطح مونوکسید کربن در خون به حالت طبیعی کاهش می­‌یابد، در عرض 2 تا 12 هفته گردش خون بهبود یافته و عملکرد ریه افزایش می­‌یابد، در عرض یک تا 9 ماه سرفه و تنگی نفس کاهش می­‌یابد، در عرض 5 تا 15 سال خطر سکته مغزی به اندازه افراد غیر سیگاری کاهش می­‌یابد، طی 10 سال میزان مرگ‌ومیر ناشی از سرطان ریه تقریباً نصف یک فرد سیگاری است و در عرض 15 سال، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی به اندازه افراد غیر سیگاری است.
تمام این موارد در شرایطی است که به اذعان جعفر جندقی، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، حدود 38 درصد مردان و چهار درصد زنان در منطقه مدیترانه شرقی دخانیات مصرف می‌کنند و در برخی از کشورها 57 درصد مردان و 29 درصد زنان مصرف‌کننده دخانیات هستند و در منطقه مدیترانه شرقی شیوع مصرف دخانیات در پسران 42 درصد و در دختران 31 درصد در گروه سنی 13 تا 15 سال گزارش می‌شود و این یک زنگ خطر جدی برای آینده است.
   روند افزایشی مصرف دخانیات در نوجوانان، جوانان و زنان
در کشور ما نیز براساس اعلام مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، در سال 1400 در افراد بالای 18 سال در کل 14.01 درصد میزان شیوع مصرف دخانیات در کشور بوده که این آمار در زنان 4.44 درصد و در مردان 25.88 درصد بوده است. گرچه روند مصرف دخانیات نسبت به گذشته کُندتر شده، اما هنوز هم رشد دارد و مهم است که بدانیم این روند در نوجوانان، جوانان و زنان افزایشی است.
از طرف دیگر دلیل اصلی افزایش شیوع مصرف دخانیات در گروه نوجوانان و جوانان، ترویج و تمایل به مصرف قلیان عنوان می‌شود و این درحالی است که مضرات مصرف قلیان چندین‌برابر مصرف سیگار عنوان می‌شود و خیلی‌ها به‌خاطر عطر و طعم مشتاق به مصرف آن هستند؛ البته اطلاع‌رسانی‌ها در رابطه با مضرات قلیان تا حدی توانسته آگاهی‌بخشی کند.
   استعمال دخانیات با اشکال جدید
همچنین درحال حاضر یکی از نگرانی‌های عمده مسئولان بهداشتی کشور مصرف دخانیات با اشکال جدید مانند سیگارهای الکترونیک، ویپ و یا افزودن عطر و طعم به دخانیات و توتون و تنباکو است؛ مواردی که همگی خطرناک و مضر سلامت هستند و البته همواره از سوی صنایع دخانی تلاش ‌شده تا خطرات آن‌ها نشان داده نشود.
   مالیات بر دخانیات و ترفندهای صنایع دخانی
درمجموع، ایران در سال 1384 به کنوانسیون کاهش مصرف دخانیات پیوست و از سال 1385 نیز با قانون جامع مقابله با دخانیات، مواد قانونی قوی دارد؛ این درحالی است که به اذعان مسئولان سلامت کشور بسیاری از مواد این قانون به‌درستی اجرا نشده و لازم است در زمینه کاهش دسترسی به محصولات دخانی، به‌صورتی فعال‌تر عمل شود. در همین زمینه قیمت سیگار ازجمله مواردی است که وزارت بهداشتی‌ها سال‌ها است بر آن تأکید دارند و معتقدند که یکی از راهکارهای اصلی کاهش مصرف دخانیات در دنیا، افزایش قیمت این محصولات از طریق اعمال مالیات سنگین بوده که البته به‌خوبی به آن در قانون جامع مبارزه با دخانیات پرداخته شده است.
در این میان، مالیات بر دخانیات طی سال‌های گذشته همواره چالشی برای ستاد کشوری کنترل دخانیات بوده و بهزاد ولی‌زاده، رئیس دبیرخانه این ستاد ضمن انتقاد از عملکرد صنایع دخانی در جهت زیر سؤال بردن سیاست‌های کاهش مصرف و تلاش در این زمینه و بهانه‌جویی، تأکید دارد که وضع ایران در بین کشورهای جهان در زمینه مالیات بر دخانیات خوب نیست و در شرایط قرمز قرار داریم.
ولی‌زاده البته پیش از این از بهبود نسبی وضع مالیات بر سیگار در بودجه 1402 خبر داده و اعلام کرده که «مالیاتی که برای سال جاری تصویب شده، نسبت به مالیات قانون بودجه سال 1400 برای سیگار دو برابر، برای تنباکوی تولید داخل تقریباً پنج برابر و برای تنباکوی وارداتی 3.5 برابر شده است.» وی البته مالیات بر ارزش‌افزوده در فروش نخی سیگار را چالشی مهم می‌خواند و می‌گوید که «در مالیات بر ارزش‌افزوده هنوز بحث اجرایی شدن قانون بر مبنای نرخ خُرده‌فروشی را نداریم و حلقه آخر خُرده‌فروشی در زنجیره توزیع، مالیات بر ارزش‌افزوده نمی‌دهد و این خود یک چالش است.»
جندقی، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت نیز بر تأثیر افزایش قیمت دخانیات بر کاهش مصرف آن تأکید دارد و می‌گوید: «در قانون بودجه سال جاری 10 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است که افزایش مالیات از محل فروش مواد دخانی داشته باشیم که دو هزار میلیارد آن باید به وزارت بهداشت برسد و بخشی از آن برای کاهش مصرف دخانیات هزینه شود و یک‌هزار و 500 میلیارد تومان هم برای خرید آمبولانس‌های پیش‌بیمارستانی از این محل هزینه شود.»
   ممنوعیت‌هایی که جدی گرفته نمی‌شوند
ازجمله مواد قانونی دیگری که دسترسی به مواد دخانی را سخت‌تر می‌کند، ممنوعیت فروش نخی سیگار و منع فروش به افراد زیر 18 سال است و فروشندگان مواد دخانی نیز باید مجوز مربوطه فروش را داشته باشند؛ مواردی که به اذعان مسئولان دبیرخانه ستاد کشوری مقابله با دخانیات، متأسفانه در سنوات گذشته چندان رعایت نشده و در این زمینه تأکید ویژه بر دکه‌های مطبوعاتی است تا قوانین فروش دخانیات را رعایت کنند.
   و اما آثار زیست‌محیطی سیگار
در پایان لازم است بر تمام مضرات و آمار و ارقام تبعات استعمال مواد دخانی، پیامدهای زیست‌محیطی آن را اضافه کنیم؛ به‌طوری که گفته می‌شود فیلتر سیگار فراوان‌ترین نوع زباله پلاستیکی در دنیا است که سالیانه 770 تُن زباله سمی تولید می‌کند. درمجموع میکروپلاستیک‌های موجود در فیلتر سیگار قابل تجزیه نیستند و بعد از بلعیده شدن توسط جانوارن آبزی سواحل، دریاها و اقیانوس‌ها، موجب انتقال آلودگی می‌شوند. بنابراین رها کردن سالانه 4.5 تریلیون فیلتر سیگار در سطح شهرها و پارک‌ها و غیره، باعث آلودگی خاک و آب و مواد غذایی می‌شود.
از طرف دیگر به اذعان مسئولان وزارت بهداشت، سالیانه 200 هزار هکتار زمین برای کشت تنباکو از بین می‌رود؛ درحالی که می‌شود در این زمین‌ها غلات و مواد غذایی کشت کرد و از طرفی هم کشت توتون سبب فقیر شدن خاک و سالیانه 600 میلیون اصله درخت نیز برای تولید سیگار قطع می‌شود.