در دولت سیزدهم تلاش شد تا عقب ماندگی‌ها و بی توجهی‌ها در حوزه حمل و نقل شهری طی سال‌های گذشته جبران شود و این مسیر با تأمین ناوگان در بخش اتوبوس، تاکسی و واگن مترو آغاز شد، بطوریکه بسته شدن قراردادهای ساخت با اولویت تولید داخل از سوی شهرداری‌های کشور نتیجه این تلاش‌ها بوده است و به این ترتیب سعی شد وضعیت حمل و نقل عمومی فرسوده و رو به نابودی شهرها، بهبود پیدا کند.

طی دو سال اخیر اورهال اتوبوس و واگن‌های مترو تا رسیدن وسایل نقلیه نو در دستور کار کلان شهرها به ویژه تهران قرار گرفت و در شهریورماه سال 1401 نیز احمد وحیدی، وزیر کشور در مرحله نخست واگذاری ناوگان حمل و نقل عمومی شهری از بسته شدن قرار داد برای تأمین حمل و نقل عمومی شهری با شرکت‌های داخلی با هدف تقویت حمل و نقل عمومی خبر داد.

***گام‌های بلند دولت برای هوشمندسازی

در راستای تقویت حمل و نقل عمومی شهرها در نیمه دی‌ماه سال گذشته 569 دستگاه حمل و نقل عمومی به شهرداری‌های خراسان رضوی تحویل داده شد و در بهمن ماه همین سال نیز بهره برداری از خط 2 متروی شیراز محقق شد.

در کنار نوسازی ناوگان حمل‌ونقل، تهیه و تکمیل سامانه‌های هوشمند حمل و نقل شهری با هدف افزایش بهره وری در کشور نیز پیگیری شد. هرچند که دستاوردهای شهرهای مختلف در این حوزه با یک دیگر متفاوت است، اما به صورت کلی در کشور در حوزه هوشمندسازی و بهره گیری از سامانه‌های هوشمند گام‌های موثری برداشته شد و در شهریورماه سال جاری نیز همزمان با هفته دولت تعدادی اتوبوس و ون به وزارت کشور تحویل داده شد تا سهمیه هریک از شهرداری‌های کشور محقق شود.

***نوسازی 800 دستگاه اتوبوس و 1300 ون

در گزارش ارائه شده از سوی وزارت کشور درباره اهم اقدامات و عملکرد سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در حوزه حمل و نقل عمومی ویژه هفته دولت نیز می‌توان به نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی (حدود 800 دستگاه اتوبوس و 1300دستگاه ون)، کمک به تأمین اتوبوس برقی برای کلان‌شهرهای کشور (پرداخت 1600 میلیارد ریال سهم سرمایه پذیر به پروژه اتوبوس برقی تهران، تدوین قراردادهای تأمین 2000 دستگاه اتوبوس برقی و تجهیزات شارژ آن به صورت مقدماتی، نهایی کردن مراحل عقد قرارداد 500 دستگاه از 2000 دستگاه اتوبوس، اخذ مصوبه دانش بنیان، تدوین و تصویب مشخصات فنی اتوبوس، تاکسی و موتور سیکلت برقی در شورای عالی ترافیک کشور و توسعه حمل و نقل ریلی درون شهری و حومه، تکمیل و بهره برداری از 28 کیلومتر و 13 ایستگاه جدید در سال 1401 و آغاز بهره‌برداری آزمایشی از 6 کیلومتر خط 2 مترو کرج، اشاره کرد.

***تأمین ناوگان حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری

همچنین در این گزارش به تأمین ناوگان حمل و نقل ریلی درون شهری در قالب قرارداد تأمین 630 واگن متروی تهران (اخذ تأییدیه فاینانس و آغاز عملیات اجرایی و تأمین سهم داخلی، شروع طراحی پایه واگن‌ها، ثبت سفارش قرارداد در سامانه جامع تجارت)، قرارداد تأمین 315 واگن اصفهان شیراز -تبریز (ترخیص قطعات 6 رام قطار و تحویل به ایریکو، حل مسئله انتقال پول و تضامین قرارداد 315دستگاه واگن مترویی پوژن چین جهت تسریع در تحویل واگن به سه شهر تبریز، اصفهان و شیراز و آغاز مجدد عملیات حمل تجهیزات از چین به ایران اشاره شده است.

طبق این گزارش، همچنین پرداخت بالغ بر 2.2 میلیون یورو مطالبات طرف چینی)، انعقاد قرارداد 50 دستگاه واگن مترویی با شرکت پوژن برای شهر قم، تأیید فاز طراحی و تأیید نهایی طراحی پایه و آغاز فاز طراحی تفصیلی جهت شروع تولید رام اول از محل این قرارداد از ماه آتی، ثبت سفارش الحاقیه قرارداد 50 واگن در سامانه جامع تجارت و تهیه پیش نویس اولیه برای عقد قراردادهای تأمین مابقی واگن‌های طرح 2000 دستگاه واگن (1370 واگن) و امضاء قرارداد 161 دستگاه واگن (الحاقیه 630 واگن) از دیگر اقدامات صورت گرفته جهت تأمین ناوگان حمل و نقل ریلی درون شهری است.

این دستاوردها در دولت سیزدهم در شرایطی رقم خورده است که بررسی بودجه مصوب سال 1401 شهرداری‌های هفت کلان‌شهر کشور (شامل تهران، مشهد، تبریز، قم، اهواز، کرج و شیراز) نشان می‌دهد که سهم منابع ناپایدار در تأمین منابع مالی این شهرها، به طور متوسط 76 درصد است که 56 درصد از این منابع از طریق فروش تراکم پایه و مازاد و پروانه ساختمانی تأمین می‌شود و ناپایداری در تأمین مالی شهرداری‌ها منجر به ناپایداری در حمل‌ونقل شهرها شده بود.

بر اساس گزارش اعلامی وزارت کشور، در حقیقت خودروهای سواری در اغلب کلان‌شهرهای کشور سهم بیشتری از سفرهای روزانه شهروندان را به خود اختصاص داده و بررسی میزان اعتبارات در نظر گرفته شده در حوزه حمل‌ونقل شهری نشان‌دهنده آن بود که در اغلب کلان‌شهرها برای توسعه معابر و تملک اراضی، اعتبارات بیشتری نسبت به توسعه حمل‌ونقل عمومی در نظر گرفته بودند. روندی که در سال‌های پیش از 1401 نیز تکرار شده بود و همین عامل، حمل و نقل عمومی شهرها را رو به فرسودگی و نابودی پیش برده بود.

***لوکوموتیو توسعه حمل و نقل عمومی شهرها به حرکت درآمد

از سوی دیگر بررسی میزان کمک‌های دولتی به شهرداری‌های کلان‌شهرها بیانگر آن است که این شهرداری‌ها به طور متوسط حدود 4 درصد از منابع خود را (بدون در نظر گرفتن اعتبارات حاصل از مالیات بر ارزش افزوده)، از کمک‌های دولتی تأمین می‌کنند که در مقایسه با نمونه‌های مشابه در جهان، مقدار کمی محسوب می‌شود و به این ترتیب در سال‌های قبل از 1401 اهتمامی جدی برای توسعه و اورهال حمل و نقل عمومی دیده نمی شد، موضوعی که در دولت سیزدهم با پرداخت کمک‌ها و سهم دولت در بخش حمل و نقل موجب به حرکت در آمدن لوکوموتیو توسعه حمل و نقل عمومی شهرها شد.

حمل و نقل عمومی تهران با شروع دولت سیزدهم در حالی روزهای ناخوشی را می‌گذراند که تعداد اتوبوس‌های پایتخت نیز نسبت به چهار سال قبل از دولت رییسی، به حدود یک سوم رسیده بود و از واگن نو هم برای مترو خبری نبود و روند نوسازی تاکسی‌ها نیز به کندی در حال پیشرفت بود؛ اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم و پیگیری شخص رئیس جمهور در برخی پروژه‌ها همچون راه‌اندازی و تکمیل متروی پرند، شاهد اتفاقات خوبی پس از گذشت بیش از یک دهه در حمل و نقل تهران هستیم. بگونه ای که ابراهیم رئیسی رییس جمهوری در آیین افتتاح ایستگاه و بهره‌برداری از 11 کیلومتر مسیر ریلی از قطعات میانی خطوط 6 و 7 متروی تهران، تسهیل حمل و نقل و ساماندهی تردد مسافران در کلانشهر تهران را دغدغه‌ای همیشگی و بسیار مهم دانسته و گفته بودند: دولت وظیفه خود می‌داند که بی‌منت شهرداری تهران را در خدمت‌رسانی قوی و باکیفیت به مردم یاری دهد.

کمک‌های دولت تنها در حوزه مترو نبود؛ بلکه در حوزه اتوبوسرانی نیز گره‌های زیادی باز شد؛ بگونه‌ای که تخصیص و پرداخت مبلغ 160 میلیارد تومان از محل تبصره 19 قانون بودجه سال 1400 به منظور نوسازی و راه اندازی خط اتوبوس برقی در مسیر میدان جمهوری اسلامی – میدان بهارستان از طریق مشارکت با بخش خصوصی از جمله اقدامات دولت در عرصه حمل و نقل عمومی اتوبوسرانی از ابتدای شروع به کار دولت سیزدهم است.

همچنین تضمین بازپرداخت 50 درصدی از تعهدات ناشی از انتشار و فروش اوراق مشارکت سال 1400 در ارتباط با بند " ه "تبصره 5 قانون بودجه کل کشور، موضوع انتشار اوراق مشارکت برای اجرای طرح‌های بهبود حمل و نقل شهری با تضمین 50درصدی سهم دولت و 50درصد سهم شهرداری‌ها و همچنین انعقاد قرارداد خرید 2500 دستگاه اتوبوس فی مابین وزارت کشور و شرکت ایران خودرو دیزل به منظور نوسازی ناوگان اتوبوسرانی، از دیگر اقدامات مهم دولت سیزدهم است.

انعقاد تفاهم نامه خرید 4000 دستگاه اتوبوس (سالیانه 2000 دستگاه) از سوی وزارت کشور، ظرفیت سازی وزارت کشور برای تعهدات دولت به منظور خرید 2000 دستگاه اتوبوس از خودروسازان داخلی با هدف نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی که تا کنون 174 دستگاه از آن به این شرح، تحویل این شرکت شده است، از جمله اقدامات دولت سیزدهم و حمایت‌های این دولت از حمل و نقل عمومی است.

همچنین تحویل 142 دستگاه اتوبوس در سال 1401 از محل تعهدات دولت و قرارداد ایران خودرو دیزل، تحویل 32 دستگاه اتوبوس در سال 1401 از محل تعهدات دولت و قرارداد عقاب افشان، کمک‌های مالی دولت در سال‌های 1400 به میزان 45 میلیارد تومان و سال 1401 به میزان 58.2 میلیارد تومان و جمعا بیش از 103 میلیارد تومان در قالب یارانه بلیت سهم دولت، خدمت رسانی در راهپیمایی اربعین حسینی و تعویض مخازن فرسوده سوخت CNG اتوبوس‌های ناوگان از جمله اقدامات دولت سیزدهم در دو سال اخیر است.

***نسخه خودروهای تکراری سمند و پژوی 405 پیچیده شد

مدیران دولت سیزدهم بعد از سالها نسخه خودروهای تکراری سمند و پژوی 405 را پیچیده و با توقف تولید این دو خودرو، سمند سورن پلاس که خودرویی مناسب‌تر از سمند و پژوی 405 است را به عنوان تاکسی جایگزین، انتخاب کردند، اما نقطه عطف همکاری‌های دولت و شهرداری تهران ورود «ون های» نسل جدید به ناوگان بود، بگونه‌ای که جلال بهرامی معاون حمل و نقل شهرداری تهران در تشریح این اقدام ضمن اشاره به نوسازی ناوگان ون تاکسیرانی بیان می‌کند: از 78 هزار دستگاه تاکسی در پایتخت، بالغ بر 6000 دستگاه خودروی ون وجود دارد که بیش از 10 سال عمر کرده‌اند. در حال حاضر تعداد ون‌های فعال پایتخت برابر با 2500 دستگاه است و بیش از نیمی از «ناوگان ون» شهر تهران متوقف شده است.

وی با بیان اینکه طی 10 سال گذشته هیچ اتفاقی در حوزه نوسازی ون نیفتاده بود، می‌افزاید: 2 فرآیند نوسازی ناوگان ون تاکسیرانی به صورت همزمان پیگیری شد. یکی از فرآیندها، نوسازی ون از طریق مشارکت با وزارت کشور بود. همکاری و تعامل بسیار خوب مسئولان امر در سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور موجب شد تا خرید صدها دستگاه ون محقق شود که بخشی از منابع مالی این «ون‌های تاکسیرانی» توسط شهرداری (معادل 30 درصد) و بخشی دیگر توسط وزارت کشور تأمین شده است و طبق ابلاغیه، تحویل این ون‌ها منوط به اسقاط ون‌های فرسوده خواهد بود و مقرر است طی برنامه زمان‌بندی مشخص نسبت به تحویل ون به شهر تهران اقدام شود. همچنین شهرداری تهران برای رونق نوسازی تاکسی ها، اقدام به ارائه تسهیلات 150 میلیون تومانی به رانندگان تاکسی کرده تا آنها بتوانند نسبت به نوسازی تاکسی‌های خود اقدام کنند.

مرتضی ضامنی، مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی شهری کشور نیز در تشریح دستاوردهای دولت سیزدهم در بخش حمل و نقل و اقدامات حمل و نقلی هفته دولت می‌گوید: با راهبری وزیر کشور و رییس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور موضوع واگذاری ناوگان حمل و نقل عمومی در هفته دولت به شهرداری‌ها محقق شد و سهمیه اتوبوس‌های شهرداری‌های کشور در این ایام واگذار خواهد شد.

وی افزود: سهمیه ون به شهرداری‌ها نیز در همین ایام انجام می‌شود و در بخش تاکسیرانی نیز خوشبختانه هدف گذاری که برای سال جاری انجام شده بود حدود 10 هزار دستگاه خودرو بود که تاکنون 6 هزار دستگاه تحقق پیدا کرده و در هفته دولت امسال 6هزارمین دستگاه تاکسی در سال جاری تحویل متقاضیان خواهد شد.

وی تأکید کرد: به این ترتیب می‌توان گفت امسال؛ سالی بوده که دولت توجه ویژه‌ای به ناوگان حمل و نقل عمومی داشته و امیدواریم در ادامه نیز بتوانیم این روند را به پیش ببریم و خدمات مناسبی به شهروندان اراده کنیم.