نخستین اطلس تخمدان انسان می‌تواند به بازگرداندن تولید هورمون تخمدان و توانایی داشتن فرزندان مرتبط بیولوژیکی منجر شود.

به نقل از آی‌ای، پژوهشگران دانشگاه میشیگان(U-M) که بخشی از پروژه اطلس سلول انسانی با هدف نقشه برداری از تمام سلول‌های مختلف هستند، مرزهای قابل توجهی را درنوردیده‌اند.

آنها ابزار بالقوه‌ای برای ایجاد تخمدان‌های مصنوعی با استفاده از بافت‌هایی که قبل از قرار گرفتن در معرض شیمی درمانی و پرتودرمانی ذخیره و منجمد شده‌اند، ایجاد کرده‌اند.

*تخمدان مصنوعی

در حال حاضر، جراحان می‌توانند بافت تخمدان منجمد قبلی را برای بازگرداندن هورمون و تولید تخمک، البته به طور موقت کاشت کنند، اما این راهکار برای مدت طولانی کار نمی‌کند.

به گفته پژوهشگران، تعداد کمی از فولیکول‌هایی که هورمون تولید و تخمک را حمل می‌کنند، از طریق کاشت مجدد زنده می‌مانند.

حالا این اطلس جدید بسیار مهم است، زیرا فاکتورهایی را کشف کرده که به بلوغ فولیکول کمک می‌کنند، چرا که اکثر فولیکول‌ها بدون ترشح هورمون یا تخمک محو می‌شوند.

پژوهشگران با ابزار جدیدی که مشخص می‌کند چه ژن‌هایی در سطح تک سلولی در بافت بیان می‌شوند، توانستند فولیکول‌های تخمدانی را که حامل پیش‌سازهای نابالغ تخمک هستند، صفر کنند. اینها به عنوان تخمک شناخته می‌شوند.

بسیاری از شرایط می‌توانند از بلوغ و رها شدن تخمک‌ها جلوگیری کنند. این عوامل شامل عوامل ژنتیکی، عدم تعادل هورمونی و قرار گرفتن در معرض سموم و آلاینده‌های محیطی خاص است. حتی برخی درمان‌های پزشکی مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی می‌توانند به بافت تخمدان آسیب برسانند و بر بلوغ تخمک‌ها تأثیر بگذارند.

این تیم از رونویسی فضایی(spatial transcriptomics) برای ردیابی تمام فعالیت ژن در نمونه‌های بافتی استفاده کردند. این فناوری جدید قادر است رشته‌های RNA را بخواند.

آریلا شیکانوف استاد مهندسی زیست پزشکی در دانشگاه میشیگان در بیانیه‌ای گفت: اکنون که می‌دانیم کدام ژن‌ها در تخمک‌ها بیان می‌شوند، می‌توانیم آزمایش کنیم که آیا تأثیر این ژن‌ها می‌تواند به ایجاد یک فولیکول عملکردی منجر شود یا خیر.

وی افزود: این کار می‌تواند برای ایجاد یک تخمدان مصنوعی استفاده شود که در نهایت می‌تواند دوباره به بدن پیوند زده شود.

بیشتر فولیکول‌ها غیرفعال می‌مانند و در لایه بیرونی تخمدان به نام قشر(cortex) قرار دارند. تعداد کمی به شکل دوره‌ای فعال می‌شوند و به تخمدان مهاجرت می‌کنند. فقط چند فولیکول از میان فولیکول‌های در حال رشد، تخمک‌های بالغ تولید می‌کنند که در لوله رحم آزاد می‌شوند.

پژوهشگران بر این باورند که بافت مهندسی شده تخمدان با توانایی هدایت رشد فولیکول و تنظیم محیط تخمدان می‌تواند طولانی‌تر عمل کند.

*این برای بیماران چه معنایی دارد؟

این به معنای یک پنجره باروری طولانی‌تر و یک دوره طولانی‌تر است که در آن بدن هورمون تولید می‌کند.

این هورمون‌ها به تنظیم چرخه قاعدگی کمک می‌کنند و از سلامت عضلانی، اسکلتی، جنسی و قلبی عروقی حمایت می‌کنند.

جون زی لی صاحب کرسی در دانشگاه میشیگان و نویسنده همکار این مطالعه می‌گوید: ما در مورد استفاده از مادر جایگزین یا لقاح مصنوعی صحبت نمی‌کنیم. جادویی که ما روی آن کار می‌کنیم این است که بتوانیم یک سلول نابالغ را به بلوغ برسانیم، اما بدون اینکه بدانیم کدام مولکول‌ها این فرآیند را هدایت می‌کنند، ما به نوعی کور هستیم.

وی افزود: این نخستین بار است که توانسته‌ایم فولیکول‌ها و تخمک‌های تخمدان را هدف قرار دهیم و آنالیز رونویسی انجام دهیم. این کار، ما را قادر می‌سازد تا ببینیم کدام ژن‌ها فعال هستند. اکثر فولیکول‌های تخمدانی که در بدو تولد وجود دارند، هرگز وارد حوضچه رشد نمی‌شوند و در نهایت تخریب می‌شوند. این داده‌های جدید به ما اجازه می‌دهد تا درک خود را از آنچه که یک تخمک خوب می‌سازد، شروع کنیم. اینکه چه چیزی تعیین می‌کند کدام فولیکول قرار است رشد کند، تخمک‌گذاری کند، بارور شود و تبدیل به نطفه شود.

این مطالعه در مجله Science Advances منتشر شده است.

منبع: خبرگزاری ایسنا