به‌نظر می‌رسد هرچه بیش‌تر جلو می‌رویم شیوه‌‌های نوین، بیش از پیش در ابعاد مختلف و زندگی روزمره‌‌مان خود را نمایان می‌کند؛ غافل از این‌که بسیاری از این روش‌ها، آسیب‌‌های جدی به سلامت جسم و روح‌‌مان وارد می‌‌کند؛ آسیب‌هایی که گاه ترمیم‌پذیر نیست. استفاده از ظروف پلاستیکی و یک‌بار مصرف هم حکایت همین موضوع است؛ ظروفی که به سبب میل به رفاه بیشتر، استفاده از آن طی سال‌های اخیر بیشتر از گذشته شده. این در‌ حالی است که سالانه حدود 1.5 میلیون تن پلاستیک در مصارف روزمره مردم استفاده می‌‌شود. اما سؤال این است قوانین درباره این موضوع تا چه حد کارآمد و کافی است؟

در حال حاضر بسیاری از زباله‌‌هایی که چهره طبیعت دور و اطرافمان را آلوده‌ کرده‌‌اند، پلاستیک‌هایی هستند که برای حمل نیازهای روزانه می‌‌خریم یا از فروشندگان دریافت می‌کنیم. البته سرنوشت همه آن‌ها زباله‌شدن است؛ زباله‌هایی که شاید نشود به کل حذفشان کرد اما می‌‌شود کمی از حجم‌شان کاست. گر‌چه نمی‌توان خیلی هم دقیق قضاوت کرد که سهم این نوع از زباله‌های پلاستیکی در آلودگی محیط‌زیست چقدر است اما در‌ مجموع از بین زباله‌ها، پلاستیک‌ها غوغای بیشتری در تخریب و آلودگی محیط‌زیست به‌پا کرده‌اند. حجم بالای زباله از نوع ظروف یک‌بارمصرف و انواع بطری‌‌های نوشابه وآب معدنی مصرف شده در میان رسوبات جمع‌‌آوری شده، حاکی از آن است که ما در این بخش به‌طور جدی نیازمند فرهنگسازی در جامعه به‌منظور اصلاح رفتار نادرست برخی شهروندان هستیم.

*تعلیف ظروف یک‌بار مصرف توسط حیوانات

در عصر جدید، ظروف پلاستیکی از ارکان جدایی‌‌ناپذیر زندگی بشر شده است، در‌حالی‌که تجزیه آن‌ها بین 250 تا 500 سال طول می‌کشد. با وجود این مصرف زیاد این نوع ظروف پلاستیکی در کشور برای عموم مردم به امری عادی تبدیل شده است.

کارشناس محیط‌زیست از ماندگاری بالای این ظروف می‌گوید: مهم‌ترین مشکلی که ظروف یک‌بار مصرف ایجاد می‌کنند ماندگاری‌شان در طبیعت زیاد است و پس از این‌که شروع به فرآیند تجزیه می‌کنند، بعضاً به اشتباه مورد تعلیف حیوانات، حیات‌وحش و دام قرار می‌گیرند. این موضوع در زنجیره غذایی و در نهایت به انسان‌ها هم می‌رسد. زمانی که به‌ظاهر از طبیعت حذف شده اما تبدیل به میکرو‌پلاستیک می‌شوند و در هسته باران و برف حضور پیدا می‌کنند. البته بماند که هر کیسه پلاستیکی به‌طور متوسط فقط 25 دقیقه مورد استفاده قرار می‌گیرد و به 100 تا 500 سال زمان برای بازیافت نیاز دارد.

*اختراعی چالش‌برانگیز برای جهان!

محمد درویش، گفت: طی سال‌های اخیر، پلاستیک به‌دلیل داشتن مزایایی نظیر عایق مناسب حرارتی و الکتریکی، سبک‌ و مقاوم بودن در برابر مواد شیمیایی و شکستگی مورد استفاده قرار گرفته اما مصرف بیش از حد ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی تهدیدی جدی برای محیط‌زیست و کره زمین به‌شمار می‌رود.

وی نیز با اشاره به اثرات مخرب این نوع از زباله‌ها توضیح می‌دهد: در حال حاضر و بنابر پژوهش‌های انجام‌شده در ارتفاعات هیمالیا، آثار میکروپلاستیک حاصل از ظروف پلاستیکی از هزاران کیلومتر آن‌سو‌تر خود را نشان می‌دهد، بنابراین به‌عنوان یک ماده بسیار خطرناک می‌تواند وارد جریان خون شده و منجر به کاهش شاخص سلامتی شود.

وی همچنین می‌افزاید: دنیا به این سمت رفته تا مصرف پلاستیک را کاهش دهد و پلاستیک‌های زیست‌تجزیه‌پذیر و به‌صرفه‌تری را جایگزین کند. بزرگ‌‌ترین اختراعات دنیای مدرن حالا به یکی از چالش‌برانگیزترین موضوعات محیط‌زیستی جهان تبدیل شده است. البته درویش نیز معتقد است که چشم‌انداز آینده این را نشان نمی‌دهد که ما بتوانیم پلاستیک را به‌صورت کامل حذف کرده اما می‌توانیم مصرف آن را کنترل کنیم.

*قوانین محیط‌زیستی در مسیر اجرا

هیئت وزیران طی جلسه‌ای در تاریخ 20 مهر سال 1401، به پیشنهاد سازمان حفاظت محیط‌زیست و به استناد اصل یکصد‌و‌سی‌و‌هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آیین‌نامه‌ای با عنوان کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی را تصویب کرد.

بنابر گفته علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، براساس این آیین‌‌نامه سالانه 20درصد نایلون و پلاستیک‌‌های زیر چهار میکرون ضخامت در کشور باید کاهش پیدا کند، به‌طوری‌که در یک بازه زمانی پنج‌ساله باید به صفر برسیم. سلاجقه همچنین می‌گوید: مردم باید از ظروف سازگار با طبیعت و همچنین نایلون‌های غیرپلاستیکی با جنس‌‌هایی مانند پارچه استفاده کنند، چرا که وقتی به طبیعت افزوده می‌‌شود یک بازه زمانی بسیار طولانی‌ را باید طی کند تا کم‌کم جذب خاک شود.

البته این کارشناس محیط‌زیست ضمن بیان قانون مدیریت پسماند به ما می‌گوید: در برنامه پنج‌ساله چهارم، قانون مدیریت پسماند تصویب شده اما طی گزارش‌هایی از مرکز پژوهش‌های مجلس کمتر از 10درصد آن اجرایی شده. ما نتوانستیم حتی قوانین موجوددرکشور را به‌درستی اجرایی کنیم.

*بازگشت به عقب!

آنچه که فعالان محیط‌زیستی هم بر آن تأکید دارند این است که ما باید به سمت مردم برویم و نهادهای دولتی به‌تنهایی نمی‌توانند بحران زباله را در محیط‌زیست حل کنند بلکه مردم و سازمان‌های مردم‌نهاد باید پای کار بیایند تا بتوان از این بحران عبور کرد. از طرفی وجود نظارتی قوی‌تر در بحث تفکیک پسماند پلاستیکی در سراسر کشور و به‌صورت همه‌جانبه و افزایش سرعت آموزش و فرهنگ‌سازی از کودکی نیز کمک بزرگی به محیط‌زیست کشور می‌کند. البته درویش هم بر این باور است که برای فرهنگ‌سازی در این حوزه نیازمند کار جدی رسانه‌ای و مطالبه مردمی هستیم تا این موارد به مرحله اجرا برسد و بهتر است به فرهنگ گذشته خود یعنی استفاده از ظروف مسی و روحی بازگردیم چراکه ما پیشینه خوبی در این حوزه داشته‌ایم.

* تهمینه سبحانی‌شاد