معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی هم گفته که هر روز 55 نفر، معادل دو تا سه نفر در هر ساعت در جاده‌های ایران جان خود را از دست می‌دهند. سازمان پزشکی قانونی نیز گزارش داده که در سال گذشته، تلفات حوادث رانندگی با افزایش 2.8درصدی به 20 هزار و 45 نفر رسیده است.
علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، این رقم را تأیید می‌کند و می‌افزاید که سالانه بیش از 20 هزار نفر قربانی این حوادث می‌شوند. طبق آمارها 52 درصد مرگ‌ها به خطای انسانی شامل سرعت غیرمجاز، خواب‌آلودگی و بی‌توجهی به قوانین و 47 درصد به ناایمن‌ بودن خودروها و جاده‌ها نسبت داده شده. در این شرایط، پویش ملی «نه به تصادف» از اول اسفند 1403 تا 20 فروردین 1404، با تمرکز بر سفرهای نوروزی که سال گذشته بیش از هزار کشته بر جای گذاشت، آغاز شده است.
این پویش که با پیشنهاد وزارت بهداشت و حمایت دولت شکل گرفته، با هدف کاهش این آمار وحشتناک از طریق آگاهی‌بخشی و تشویق به رعایت قوانین انجام می‌شود اما باید دید آیا این تلاش ملی می‌تواند در برابر سه ضلع مرگبار انسان، خودرو و جاده تغییری ایجاد کند؟
*برای تصادفات چقدر هزینه می‌دهیم؟
تصادفات رانندگی در ایران به‌عنوان یکی از معضلات جدی و چندوجهی، سال‌هاست که نه‌تنها جان هزاران نفر را می‌گیرد، بلکه اثرات عمیق و گسترده‌ای بر ساختار اجتماعی، اقتصادی و جمعیتی کشور بر جای می‌گذارد.
بنا به گزارشِ علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت تنها در یک سال، حدود 22 هزار نفر در اثر این حوادث جان خود را از دست می‌دهند که خسارات مالی ناشی از آن به هفت تا هشت درصد تولید ناخالص ملی می‌رسد‌؛ در حالی که سهم وزارت بهداشت از این تولید در سال جاری تنها 3.8 درصد بوده! این اختلاف فاحش، نشان‌دهنده بار سنگین این بحران بر دوش اقتصاد کشور است. از سوی دیگر، آمار تکان‌دهنده قربانیان، ابعاد انسانی این فاجعه را پررنگ‌تر کرده؛ چراکه آمارها نشان می‌دهند 83 درصد متوفیان تصادفات افراد زیر 49 و 50 سال هستند، 52 درصد آن‌ها زیر 30 سال سن دارند و 80 درصد قربانیان مردان‌اند. این اعداد به‌وضوح نشان می‌دهند که تصادفات رانندگی، نیروهای جوان و مولد جامعه را هدف قرار داده و در تضادی آشکار با تلاش‌ها برای حفظ جوانی جمعیت، آینده کشور را به خطر می‌اندازد.
*راه و وسیله نقلیه؛ اضلاع کمتر دیده‌شده
رئیس سابق پلیس راهور تهران بزرگ، به بررسی معضلات ترافیک و تصادفات در ایران پرداخت و از کم‌توجهی به ایمنی راه‌ها و خودروها انتقاد کرد.
سرهنگ سید هادی هاشمی، با اشاره به اینکه ترافیک دارای سه ضلع اصلی عامل انسانی، راه و وسیله نقلیه است، می‌گوید: متأسفانه سال‌هاست که تمرکز ناقص تنها بر عامل انسانی، دو ضلع کلیدی دیگر یعنی راه و خودرو را به‌ بوته فراموشی سپرده است.
وی با انتقاد از کیفیت پایین خودروهای داخلی، می‌افزاید: خودروهای داخلی از ایمنی حداقلی برخوردارند و با وجود هشدارهای مکرر مسئولان، خودروسازان نه‌تنها توجهی نکرده‌اند، بلکه حالا قطعه‌سازان هم به خودروساز تبدیل شده‌اند که یک فاجعه است.
وی همچنین از طرح واردات خودروهای دست‌دوم خارجی که در دولت‌های گذشته مطرح شده بود، انتقاد کرد و گفت: این طرح حتی به اجرا هم نرسید و این‌طور به‌نظر می‌رسد که اراده‌ای برای بهبود وضعیت خودرو که باید حافظ جان سرنشینان باشد، دیده نمی‌شود.
*رشد 0.1 درصدی نرخ تراکم راه طی 11 سال!
این مسئول در خصوص وضعیت راه‌ها می‌گوید: در بخش راه چون خطوط هوایی ما محدود است و راه‌آهن هم همه شهرها را به هم وصل نمی‌کند و در خطوط آبی نیز شرایط تردد بین‌شهری وجود ندارد، تنها راه زمینی و جاده‌ای می‌ماند که نیاز به راه و بستر عبور دارد.
سرهنگ هاشمی با بیان این‌که ما اگر به‌دنبال ایمنی هستیم باید راه و خودرو ایمن داشته باشیم، به نرخ تراکم راه در کشورهای مختلف اشاره می‌کند و می‌افزاید: در سال 2014 نرخ تراکم راه در سازمان ملل به‌عنوان شاخصی برای توسعه‌یافتگی کشورها اعلام شد، شاخصی که نشان می‌دهد کشورها به ازای 100کیلومتر مربع مساحت چند کیلومتر راه باید داشته باشند. براساس این گزارش، در کشور ژاپن نرخ تراکم راه 650 بوده یعنی به ازای 100 کیلومتر مساحت، 650 کیلومتر راه وجود داشت؛ این نرخ در آلمان 185، فرانسه 160، آفریقای جنوبی 78 و در پاکستان 32 بود اما نرخ تراکم در کشور ما 5.2 بوده است! نکته قابل توجه این که این نرخ در سال 2025 به 5.3 رسیده، یعنی طی 11 سال تنها یک‌دهم درصد اضافه شده است، این یعنی ما اصلاً راه نداریم!
*پویش مبارک «نه به تصادف»
وی درخصوص وضعیت نگهداری از راه‌های کشور می‌گوید: در بخش نگهداری راه هم یک فرمولی در دنیا وجود دارد. به این ترتیب که در کشورهای پیشرفته، 6 درصد ارزش راه را برای نگهداری راه استفاده می‌کنند، در کشورهای در حال توسعه چهار درصد و در کشورهای فقیر دو درصد اما در کشور ما یک درصد بودجه اختصاص می‌دهند که تنها نیم‌درصد آن محقق می‌شود!
سرهنگ هاشمی با اشاره به پویش نه به تصادف می‌افزاید: شعار نه به تصادف بسیار مبارک است و دل هر کارشناس و انسانی را شاد می‌کند و باید در کنار چنین اقداماتی، اعتبارات لازم را نیز برای این کار در نظر بگیریم.
*سخن آخر
تصادفات رانندگی در کشور با آمار تکان‌دهنده‌ای از تلفات و خسارات اقتصادی، سال‌هاست که به چالشی بزرگ تبدیل شده. رشد چشمگیر مرگ‌ومیر جاده‌ای، ضعف در ایمنی خودروها و زیرساخت‌های ناکافی جاده‌ای، تصویری نگران‌کننده از وضعیت کنونی ترسیم می‌کند. با این حال، پویش ملی «نه به تصادف» دریچه‌هایی از امید را پیش‌ روی کشور گشوده است. این ابتکار با تمرکز بر آگاهی‌بخشی و ترویج فرهنگ رانندگی مسئولانه، به‌ویژه در آستانه نوروز 1404، می‌تواند آغازگر تحولی مثبت در بخش عامل انسانی تصادفات باشد. این پویش با عزم جدی دولت و همراهی مردم برای ارتقای استانداردهای ایمنی و بهبود شرایط جاده‌ها، می‌تواند آینده‌ای روشن‌ را برای کاهش این بحران ملی رقم بزند.
* زهرا حامدی