در سال‌هایی که اقتصاد خانواده‌ها با نوسانات قیمتی، تورم و چالش‌های مالی مواجه است، توانایی مدیریت منابع مالی و تصمیم‌گیری اقتصادی بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. در این میان، زنان به‌عنوان محور خانواده و ستون اصلی روابط عاطفی و اجتماعی، نقشی فراتر از مدیریت روزمره دارند؛ آن‌ها می‌توانند رفاه خانواده، برنامه‌ریزی مالی و توسعه پایدار را شکل دهند.
نقش زنان در اقتصاد خانواده تنها محدود به کنترل هزینه‌ها یا مدیریت مصرف نیست؛ بلکه آن‌ها با آینده‌نگری، برنامه‌ریزی چندوجهی و انعطاف‌پذیری در تصمیم‌گیری، می‌توانند الگویی عملی برای نسل‌های بعدی ایجاد کنند. زنان، همزمان با ایفای نقش مادری و همسری، می‌توانند با ورود فعال به اقتصاد خانواده و جامعه، ظرفیت‌های بالقوه خود را به تحقق برسانند و تحولی در زندگی اقتصادی و اجتماعی کشور ایجاد کنند.
در چنین شرایطی، گفت‌وگو با کارشناسان و فعالان حوزه زنان و اقتصاد، به‌ویژه کسانی که تجربه علمی و عملی در حوزه کسب‌وکار و مدیریت دارند، اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. دکتر خاطره خانلرزاده، استاد دانشگاه بوعلی سینا، رئیس کانون زنان بازرگان استان همدان و مؤسس آزمایشگاه شیمی تجزیه راک، در گفت‌وگو با ما، به بررسی نقش زنان در مدیریت اقتصادی خانواده، موانع و چالش‌ها و راهکارهای الگوسازی برای نسل‌های آینده پرداخته است.
این گفت‌وگو نشان می‌دهد که توانمندسازی زنان نه‌تنها رفاه خانواده‌ها را تضمین می‌کند، بلکه پایه‌گذار توسعه پایدار، اقتصادی و اجتماعی جامعه نیز خواهد بود؛ موضوعی که در شرایط کنونی اقتصادی کشور، بیش از پیش اهمیت دارد.
* نقش زنان در مدیریت منابع خانوادگی
استاد دانشگاه بوعلی سینا در ابتدای این گفت‌وگو در پاسخ به این پرسش که زنان چه نقشی در مدیریت منابع خانوادگی دارند، بیان کرد: بانوان به‌دلیل روحیه لطیف و توانایی‌های چندوجهی، می‌توانند خانواده را با ملاطفت و انضباط مدیریت کنند. آن‌ها نه‌تنها در برنامه‌ریزی وقت و هزینه موفق هستند، بلکه نگاه اقتصادی ویژه و آینده‌نگر دارند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود بانوان همزمان نقش مادری، همسری و مشارکت اقتصادی را به نحو احسن ایفا کنند.
خاطره خانلرزاده افزود: در حالی که مردان غالباً نقش تأمین‌کننده هزینه‌ها را دارند، زنان با ورود به عرصه اقتصاد خانواده، هم مدیریت هزینه و منابع را برعهده می‌گیرند و هم مراقب رفاه و سلامت عاطفی خانواده هستند. این ایثار و عشق به خانواده ویژگی‌ای است که تنها در وجود زنان دیده می‌شود.
وی تأکید کرد: بانوان در مدیریت منابع خانوادگی، چندوجهی عمل می‌کنند و همزمان به نقش مادری، همسری و اجتماعی خود می‌پردازند، امری که انرژی، زمان و فداکاری بیشتری می‌طلبد.
* چالش‌ها و موانع حضور اقتصادی زنان
استاد دانشگاه بوعلی‌سینا درباره موانع حضور بانوان در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی تصریح کرد: نخستین چالش، حضور کمرنگ زنان در نهادهای تصمیم‌سازی است. بسیاری از قوانین حمایتی زنان، اگرچه با نیت کمک به آنان وضع می‌شوند، اما اغلب توسط مردان طراحی و اجرا می‌گردند. بنابراین، حضور فعال زنان در کرسی‌های تصمیم‌گیری و فرآیند چانه‌زنی، امری ضروری است تا هم قوانین موجود اصلاح شوند و قوانین جدید متناسب با نیازهای واقعی زنان و خانواده‌ها وضع شود.
خانلرزاده ادامه داد: چالش دوم، خودباوری زنان است. زنان باید ابتدا خود را باور کنند تا بتوانند نقش پیشرو اقتصادی را ایفا کنند و نه‌تنها همراه و همکار، بلکه مدیر و مجری فعالیت‌های اقتصادی باشند. اعتماد به زنان و حمایت از ایده‌های نوآورانه و خلاقانه آن‌ها، به رشد صنعتی و اقتصادی کمک شایانی خواهد کرد.
وی همچنین بر اهمیت اعتماد به زنان در تجاری‌سازی ایده‌های نوآورانه و خلاقانه تأکید کرد و گفت: ایده‌های خلاقانه بانوان کمتر مورد پذیرش قرار می‌گیرد، چون هنوز اعتماد کافی برای سرمایه‌گذاری روی ایده‌هایشان ایجاد نشده است. اگر این اعتماد فراهم شود، حضور بانوان پرانرژی و توانمند می‌تواند جهش صنعتی و اقتصادی قابل توجهی ایجاد کند.
* آموزش و فرهنگ‌سازی، کلید موفقیت
این استاد دانشگاه با تأکید بر اهمیت آموزش و فرهنگ‌سازی اظهار کرد: آموزش هیچ‌گاه هزینه نیست، بلکه سرمایه‌گذاری مستقیم بر آینده است. موفقیت‌های آتی وابسته به تفکر و دانش است نه صرفاً نیروی فیزیکی یا سرمایه مالی. درنهایت اصلاح فرهنگ عمومی و توانمندسازی زنان از مسیر آموزش، پایه‌گذار موفقیت در زندگی خانوادگی و اقتصادی است.
خانلرزاده افزود: زنان می‌توانند ارزش‌ها و دانش اقتصادی را به نسل بعد منتقل کنند و الگویی عملی برای مدیریت منابع، برنامه‌ریزی مالی و آینده‌نگری در خانواده باشند.
* زنان، الگوی نسل آینده و توسعه پایدار
وی به نقش زنان در الگوسازی برای نسل آینده نیز اشاره کرد و گفت: بانوان با مدیریت درست خانواده، الگویی عملی برای فرزندان ایجاد می‌کنند. آن‌ها می‌توانند نشان دهند که زن فقط مادر یا همسر نیست، بلکه می‌تواند پیشرو اقتصادی باشد و خانواده را به ساحل امن اقتصادی هدایت کند.
رئیس کانون زنان بازرگان استان همدان افزود: مسئله توسعه پایدار نیز با حضور زنان معنا پیدا می‌کند. زنان با احتیاط و آینده‌نگری در مصرف منابع، فرهنگ توسعه پایدار را به نسل بعد آموزش می‌دهند و به فرزندان می‌آموزند که منابع اقتصادی و طبیعی، امانت هستند و باید برای آینده نسل‌های بعد حفظ شوند.
خانلرزاده در ادامه تأکید کرد: حضور زنان در عرصه اقتصادی تنها محدود به مدیریت منابع خانوادگی نیست، بلکه نیازمند ورود فعال به نهادهای تصمیم‌سازی و کرسی‌های سیاست‌گذاری است. آن‌ها باید فرصت داشته باشند تا در چانه‌زنی و تدوین قوانین ایفای نقش کنند، چراکه بسیاری از قوانین موجود با نگاهی محدود و مردانه طراحی شده‌اند. حضور زنان در تصمیم‌گیری‌ها نه‌تنها به اصلاح قوانین فعلی کمک می‌کند، بلکه امکان وضع قوانین جدید و متناسب با نیازهای واقعی زنان و خانواده‌ها را نیز فراهم می‌کند.
وی ادامه داد: این حضور نه‌تنها به اصلاح چارچوب‌های قانونی کمک می‌کند، بلکه توان اقتصادی خانوارها و جامعه را نیز ارتقا می‌بخشد و نقش زنان را در اقتصاد به یک ظرفیت راهبردی تبدیل می‌کند.
وی همچنین بر اهمیت آموزش و فرهنگ‌سازی تأکید کرد و آن را کلید موفقیت زنان در مدیریت اقتصادی خانواده‌ها و مشارکت اجتماعی دانست.
از نظر این این بانوی کارآفرین، آموزش و ارتقای آگاهی، سرمایه‌ای واقعی برای زنان است که به آن‌ها امکان می‌دهد نسل آینده را با تفکری درست، برنامه‌ریزی مالی و مهارت‌های مدیریت منابع مجهز و به این ترتیب چرخه توانمندسازی و رشد اقتصادی را تثبیت کنند.
خانلرزاده علاوه بر این، به نقش زنان در الگو شدن برای نسل آینده و توسعه پایدار اشاره کرد و افزود: زنان با مدیریت هوشمندانه منابع خانواده و آینده‌نگری، الگویی عملی برای فرزندان خود ایجاد و با مصرف مسئولانه منابع، فرهنگ توسعه پایدار را به نسل‌های بعد منتقل می‌کنند. این فرآیند، نسل‌های آینده را برای مواجهه با چالش‌های اقتصادی آماده کرده و رفاه و پایداری خانوارها را تقویت می‌کند.
* توانمندسازی زنان، کلید رفاه خانواده و توسعه پایدار
پس از بررسی نکات مطرح‌شده توسط دکتر خاطره خانلرزاده، روشن است که نقش زنان در مدیریت اقتصادی خانواده‌ها، فراتر از یک وظیفه معمولی است و به یک ظرفیت راهبردی تبدیل شده است. آن‌ها نه‌تنها با مدیریت هزینه و منابع، رفاه خانواده را تضمین، بلکه با آینده‌نگری و برنامه‌ریزی چندوجهی، الگویی عملی برای نسل‌های بعد ایجاد می‌کنند.
*توانمندسازی زنان شامل سه محور کلیدی است
• حضور فعال در تصمیم‌گیری و اصلاح قوانین اقتصادی و اجتماعی؛ زنان باید در نهادهای تصمیم‌گیری و کرسی‌های سیاست‌گذاری حضور داشته باشند تا قوانین متناسب با نیازهای واقعی آن‌ها تدوین و اجرا شود.
• آموزش و فرهنگ‌سازی؛ آموزش، دانش اقتصادی و اصلاح فرهنگ، پایه موفقیت زنان در خانواده و جامعه است و آن‌ها می‌توانند این ارزش‌ها را به نسل آینده منتقل کنند.
• الگو شدن برای نسل‌های بعد و توسعه پایدار؛ زنان با مدیریت درست منابع و الگوی مصرف مسئولانه، فرهنگ توسعه پایدار را به فرزندان خود آموزش می‌دهند و نسل آینده را برای مواجهه با چالش‌های اقتصادی آماده می‌کنند.
به‌طور خلاصه، توانمندسازی و حمایت واقعی از زنان، نه‌تنها رفاه خانواده‌ها را تضمین می‌کند، بلکه پایه‌گذار توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار در کشور خواهد بود. ورود زنان به عرصه اقتصادی با برنامه‌ریزی، آموزش و اعتماد به ظرفیت‌هایشان، می‌تواند به تحول اساسی در اقتصاد خانواده و جامعه منجر شود؛ پیامی که امروز بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.

سمیرا گمار