در دنیای امروز، شهرها بیش از هر زمان دیگری در معرض بحران‌های اقلیمی و محیط‌زیستی همچون خشک‌سالی، کمبود آب، سیلاب‌های ناگهانی و آلودگی هوا هستند؛ در این میان شهر اصفهان با ترکیب مدیریت علمی بحران، آموزش مستمر شهروندان و همکاری سازمان‌های شهری، الگویی موفق از تاب‌آوری شهری ارائه می‌دهد.
امروزه شهرها در سراسر جهان با پدیده‌هایی همچون افزایش دمای هوا، بارش‌های غیرقابل‌پیش‌بینی، خشکسالی‌های پی‌درپی، کاهش منابع آب، و گسترش آلودگی هوا دست‌به‌گریبان هستند و این تحولات نه‌تنها ساختار کالبدی و زیست‌محیطی شهرها را به چالش می‌کشد، بلکه بنیان‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع شهری را نیز دستخوش دگرگونی می‌کند و در چنین شرایطی، تاب‌آوری شهری به‌منزله توانایی یک شهر در حفظ عملکرد، سازگاری و بازیابی پس از بحران، به کلید بقا و پایداری شهرها در عصر تغییرات اقلیمی بدل شده است.
تاب‌آوری شهری مفهومی چندوجهی است که در تقاطع میان برنامه‌ریزی شهری، مدیریت بحران، توسعه پایدار و عدالت زیست‌محیطی شکل گرفته است و این رویکرد، توانایی شهر در جذب، انطباق و بازسازی در برابر شوک‌ها و فشارهای ناشی از پدیده‌های طبیعی و انسانی را تعریف می‌کند.
هنگامی که یک شهر تاب‌آور طراحی می‌شود، به‌جای آنکه در برابر بحران فروبپاشد، از آن می‌آموزد، خود را ترمیم می‌کند و حتی قوی‌تر از گذشته بازمی‌گردد و چنین شهری از سیستم‌های هوشمند، زیرساخت‌های سبز، سیاست‌های مشارکتی و الگوهای پایدار برای مواجهه با تهدیدات اقلیمی بهره می‌گیرد.
تغییرات اقلیمی در دهه‌های اخیر چهره شهرها را دگرگون کرده است و افزایش میانگین دما موجب گسترش پدیده «جزیره حرارتی شهری» شده، بارش‌های شدید به وقوع سیلاب‌های ناگهانی انجامیده، و خشکسالی‌های ممتد منابع آبی و فضای سبز را تهدید کرده است.
در برابر این وضعیت، شهرهای تاب‌آور با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و دانش بومی تلاش می‌کنند تا تعادل جدیدی میان انسان و محیط برقرار کنند و استفاده از مصالح سازگار با اقلیم، توسعه فضاهای سبز عمودی، بازچرخانی آب، طراحی معابر نفوذپذیر برای جذب روان‌آب‌ها و توسعه سامانه‌های پایش هوشمند از جمله راهکارهایی است که تاب‌آوری شهری را تقویت می‌کند.
تاب‌آوری شهری تنها در زیرساخت‌ها خلاصه نمی‌شود؛ بلکه به بُعد انسانی و اجتماعی شهر نیز گره خورده است و مشارکت شهروندان در فرآیند تصمیم‌گیری، آموزش همگانی درباره تغییرات اقلیمی، تقویت حس تعلق مکانی و افزایش سرمایه اجتماعی از عوامل کلیدی در شکل‌گیری شهرهای تاب‌آور به شمار می‌روند؛ شهری که مردم آن آموزش‌دیده، مسئول و آگاه باشند، در زمان بحران نه‌تنها دچار فروپاشی نمی‌شود، بلکه به نیرویی منسجم برای عبور از بحران تبدیل خواهد شد.
در این میان، نقش مدیریت شهری و سیاست‌گذاری‌های کلان نیز بسیار حیاتی است و شهرداری‌ها و شوراهای شهر باید با تدوین طرح‌های جامع سازگار با اقلیم، تدوین نظام‌های هشدار سریع، ارتقای استانداردهای ساخت‌وساز، توسعه حمل‌ونقل پاک و افزایش کارایی انرژی در ساختمان‌ها، زیرساخت تاب‌آوری را در همه ابعاد شهر نهادینه کنند، همچنین همکاری میان شهرها در قالب مجامع شهری، شبکه‌های جهانی و پیمان‌های اقلیمی می‌تواند به تبادل تجربیات موفق در مسیر تاب‌آوری کمک کند.
نمونه‌های جهانی نشان می‌دهد که تاب‌آوری شهری تنها به معنای مقابله با خطر نیست، بلکه فرصتی برای بازآفرینی آینده است و شهرهایی همچون کپنهاگ، روتردام، سنگاپور و سئول با تلفیق طبیعت و فناوری توانسته‌اند به شهرهایی هوشمند و زیست‌پذیر تبدیل شوند و این شهرها از تغییرات اقلیمی نه به‌عنوان تهدید، بلکه به‌عنوان انگیزه‌ای برای نوآوری و تحول بهره برده‌اند.
در ایران نیز بسیاری از کلان‌شهرها همچون اصفهان، شیراز و مشهد با چالش‌های اقلیمی متعددی روبه‌رو هستند و کاهش بارش‌ها، فرونشست زمین، آلودگی هوا و کمبود منابع آب ازجمله بحران‌هایی است که می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های مبتنی بر تاب‌آوری کاهش یابد و در این مسیر، استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها، نهادهای مدنی و همکاری میان بخش خصوصی و دولتی می‌تواند مسیر پایداری را هموارتر کند.