صدای ایران را با تکیه بر تجربه تاریخی و فرهنگی بازگو کنیم
علیاکبر صالحی در اجلاس بینالمللی ایرانشناسی با رویکرد «شبکهسازی و حل مسئله» در حوزه ایرانشناسی که شنبه 24 آبانماه در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد، ابراز کرد: ایرانشناسی به معنای درست کلمه بخشی از تلاش گستردهتر برای پیوند تمدنها است؛ این پیوند نه از مسیر قدرت، بلکه از راه دانش، فرهنگ و تجربه انسانی محقق شده است.
وی با اشاره به برگزاری اجلاس بینالمللی ایرانشناسی، عنوان کرد: این اجلاس سلسلهنشستهای علمی است، اما درعینحال فرصتی فراهم میکند که اندیشمندان ایران و جهان در کنار هم بنشینند، سخن بگویند و از این راه هنر خوب شنیدن دوباره کشف میشود.
صالحی تأکید کرد: باید سیمای حقیقی ایران را (نه آنگونه که دیگران میپسندند یا تصور میکنند) به تصویر بکشیم. این تصویر شامل ایرانی متکثر، پویا و نه کلیشهها است؛ باید کشورمان را با تکیه بر حقیقت و عدالت بهدرستی به جهانیان معرفی کنیم.
رئیس بنیاد ایرانشناسی یادآور شد: این بنیاد پُلی میان گذشته و آینده است، اما مراقبت کنیم که این پُل به خاطره محدود نشود؛ بلکه روح جاری در هویت ایرانی در این راه دیده شود.
وی بیان کرد: در جهانی که تصاویر گزینشی و روایتهای جهتدار، گاه بر حقیقت سایه میافکنند، ما میخواهیم صدای ایران را با زبان خود ایران و با تکیه بر تجربه تاریخی و فرهنگی این ملت و با معیارهای صداقت علمی، بازگو کنیم. در این هیاهوی رسانهای، میخواهیم ایران هم زبانِ روایتگر خود باشد و هم گوشِ شنونده جهانیان؛ سرزمینی که هم سخن میگوید و هم میآموزد، هم روایت میکند و هم با فروتنی، نظر دیگران را میشنود، این رسالت هم عظیم و هم لطیف است.
صالحی ادامه داد: عظیم، زیرا سخن از تمدنی چندهزارساله بوده و روایت ملتی با لایههای گوناگون هویتی در میان است و لطیف، زیرا باید این چهره رنگارنگ را با دقت، انصاف و ظرافت به جهانی معرفی کنیم که گاه تنها بخشی کوچک از تصویر ما را میبیند.
وی تأکید کرد: حضور بیش از 60 ایرانشناس برجسته از 24 کشور جهان نشانه عشق به فرهنگی است که ریشهدار بوده و بدون شک این میهمانان ایران را در چهره مردم، میهماننوازی آنان و آگاهی جمعی، میتوانند ببینند. ایرانشناسان سفیر فرهنگی جامعه خود هستند و با سخنان، مقالات و گفتوگوهای روزمره، میتوانند در شکلدهی به افکار عمومی نسبت به پیشینه تاریخی و تمدنی کشور و ارائه تصویر حقیقی از کشورمان، نقشی اساسی داشته باشند.
رئیس بنیاد ایرانشناسی با اشاره به تصویر ناصوابی که رسانههای دنیا از ایران ارائه میدهند، توضیح داد: حضور ایرانشناسان در این اجلاس فرصتی است که تصویری درست از ایران به جهانیان ارائه شود؛ شناخت دقیق از ایران و تمدن آن، خدمت به کشور بوده و شناخت درست ایران اقدامی علیه ایرانهراسی است. گفتوگو دروازه صلح بوده و بدون شک شناخت متقابل بدون احترام و کرامت انسانی، محقق نمیشود.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز با اشاره به اینکه ایران در طول تاریخ همچنان پابرجا مانده است، گفت: کشورمان سرزمین فلسفه، علم و خردوزی است.
غلامعلی حداد عادل اظهار کرد: ایران در طول تاریخ حوادث بزرگی را شاهد بوده و همچنان پابرجا مانده؛ درخت سرو نماد پایداری ایران است. سبز و سربلند و استوار و با انعطافی حکیمانه که دوباره به استواری خود بازمیگردد. ایران کشوری پهنار و با جغرافیایی گسترده بوده که اقوام متنوع و خُردهفرهنگهای آنها، از تمدن ایران و فرهنگ ایران رنگینکمان دلپذیری ساخته است؛ فرهنگ ایرانی و اسلامی جلوههای گوناگونی دارد.
وی ادامه داد: ادبیات فارسی جلوه دلپذیر و مشهور فرهنگ ایرانی و اسلامی ما است؛ علاوهبر این فرهنگ را در هنر ایران میتوانید بهوضوح ببینید.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی خطاب به میهمانان حاضر عنوان کرد: در سفری که به اصفهان و شیراز خواهید داشت، بخشهایی از هنر و تاریخ ایران را تماشا خواهید کرد؛ این فرهنگ در معماری، سنتها و آداب ما جلوگر بوده و علاوهبر این ایران کشور فلسفه، علم و خردوزی است.
* هیچوقت نسلکشی در ایران سابقه نداشته است
حداد عادل گفت: فقط برای جلب توجه ایرانشناسان به اهمیت تفکر فلسفی در ایران عرض میکنم که فیلسوف بزرگ قرون وسطای اروپا یعنی سنتوماس آکویناس در مجموعه مفصل کلامی خود سوما تئولوژیکا فقط 400 بار به نام ابن سینا و کتاب شفای او استناد کرده و این نشانه عمق و گسترش تفکر فلسفی ایران در جهان است؛ تفکری که امروزه نیز همچنان در ادامه یک سنت 1400 ساله، ادامه دارد.
وی افزود: ایران کشور علم است فقط برای آنکه یک نمونه به دست داده باشم، عرض میکنم غیاثالدین جمشید کاشانی ریاضیدان ایرانی دو قرن پیشتر از ریاضیدانان اروپا توانسته است عدد پی را با 16 رقم اعشاری معین کند تا دو قرن بعد هنوز ریاضیدانان اروپا با چنین دقتی نتوانسته بودند عدد پی را اندازهگیری کنند. اینها نمونههایی است که حکایت از عمق و وسعت فلسفه و علم در ایران میکنند؛ در تاریخ ایران چیزهایی که سابقه ندارد و دیده نشده، یکی بتپرستی بوده که در هیچیک از کاوشهای باستانشناسانه در ایران بت و بتخانه کشف نشده است.
حداد عادل ادامه داد: ایرانیان از آغاز خداپرست بودهاند و امروز نیز به خداپرستی و توحید افتخار میکنند؛ یکی دیگر از اموری که در تاریخ ایران دیده نشده، نسلکشی بوده؛ هیچوقت نسلکشی در ایران سابقه نداشته است. اقلیتهای پیرو مذاهب گوناگون همواره در ایران محترم و آسوده بودند. ایران امروز با انقلاب اسلامی خود در برابر جهانی که در آن حاکمیت خرد و ارزشهای اخلاقی رخت بربسته، حرف تازهای برای گفتن دارد و اگر شما با ایرانهراسی روبهرو هستید، باید بدانید که این واکنش مستکبران جهانی در برابر کشوری بوده که اراده کرده است مستقل باشد.
* دانشنامه جهان اسلام، روایت ایرانیان و مسلمانان
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی اذعان کرد: شما را با سه مؤسسه آشنا میکنم؛ گرچه بیشتر شما کمابیش با آنها آشنا هستید. هر سه این مؤسسات در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران تأسیس شدهاند و من به ترتیب تاریخی آنها را معرفی میکنم؛ بنیاد دایرهالمعارف اسلامی بنیادی است با 42 سال سابقه که دانشنامه جهان اسلام را منتشر میکند. این دانشنامه همهچیز مربوط به جهان اسلام و خصوصاً ایران را در بر میگیرد و برای هر ایرانشناس، میتواند یک مرجع قابل اعتماد باشد. در این دانشنامه شما میتوانید ایران و اسلام را به روایت ایرانیان و مسلمانان بخوانید و این روایت را با روایت دیگران مقایسه کنید.
وی ادامه داد: دانشنامه جهان اسلام به زبان عربی هم ترجمه و منتشر میشود و تاکنون 13 جلد آن به زبان عربی هم انتشار یافته و مؤسسه بزرگی است و من از همه ایرانشناسان دعوت میکنم بعد از بازگشت از شیراز درصورتی که فرصتی برای حضور در ایران و تهران داشتید، از بنیاد دایرهالمعارف اسلامی بازدید کنید.
* تصویب بیش از 70 هزار واژه فارسی در برابر اصطلاحات علمی بیگانه
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی اذعان کرد: مؤسسه دوم فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی است که ایرانشناسان حاضر در جلسه با آن آشنا هستند و ما توفیق داریم که بسیاری از ایرانشناسان عضو افتخاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی هستند. وظیفه فرهنگستان پاسداری از زبان و ادبیات فارسی است و برنامهریزی برای ایجاد زبان فارسی بهعنوان زبان علم در دنیای امروز. به حکم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در کشور ما درسهای مدرسهای و دانشگاهی تا بالاترین سطوح، باید به فارسی تدریس شوند.
حداد عادل اضافه کرد: چنین اصلی ایجاب میکند که فارسی، زبان علم باشد. زبان فارسی بهعنوان یکی از شاخههای زبانهای هند و اروپایی امکان گسترش و توانایی بهعنوان زبان علم را دارد. 35 سال از عمر فرهنگستان فعلی گذشته است و در این مدت یکی از کارهایی که کرده، آن است که بیش از 70 هزار واژه فارسی در برابر اصطلاحات علمی بیگانه به تصویب رسانده و وارد زبان فارسی کرده است. در فرهنگستان یک دایرهالمعارف و یک دانشنامه در 14 جلد بهنام دانشنامه زبان و ادب فارسی تألیف کردهایم که برای هر استاد زبان فارسی یک کتاب بسیار مددکار میتواند باشد.
* تدوین دانشنامه فارسی برای آناتولی و آسیای صغیر
وی خاطرنشان کرد: یک دایرهالمعارف برای معرفی زبان و ادب فارسی در شبهقاره هند داشته و درنظر داریم برای معرفی زبان و ادب فارسی در آناتولی و آسیای صغیر هم دانشنامه دیگری تألیف کنیم؛ تاکنون نزدیک به 300 جلد کتاب منتشر کردهایم و کتابخانهای غنی برای پژوهشگران زبان و ادب فارسی داریم.
* تدوین بیش از 40 جلد کتاب برای تدریس زبان فارسی
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: بنیاد سعدی یکی دیگر از مؤسساتی است که برای آموزش زبان فارسی و گسترش آن در جهان به تألیف کتابهایی بر پایه اصول آموزش زبان فارسی به خارجیان بهعنوان یک زبان دوم، همت گماشته و تاکنون بیش از 40 جلد کتاب برای تدریس زبان فارسی در موضوعات گوناگون برای مخاطبها، تألیف کرده است. هر معلم زبان فارسی و هر مؤسسهای که بخواهد زبان فارسی را تدریس کند، به این کتابها احتیاج دارد.
حداد عادل اضافه کرد: چند صد دوره آموزشی نیز برای تربیت معلمان زبان فارسی و کلاسهای بازآموزی برای فارسیآموزان در سراسر جهان بهطور پیوسته برگزار میشود؛ از فضای مجازی هم برای آموزش زبان فارسی استفاده میکنیم. خوشوقت خواهیم شد که با ایرانشناسانی که با زبان فارسی و آموزش زبان فارسی سروکار دارند، در ارتباط باشیم. در کنار جلسات این مجمع هم یک میزی هست که در آن تألیفات و جزوههای مربوط به بنیاد سعدی در اختیار شما قرار میگیرد؛ 15 سال از تأسیس بنیاد سعدی میگذرد. ایران خانه و وطن دوم ایرانشناسان است و امیدوارم ارتباطات جمهوری اسلامی و ایرانشناسان روزافزون باشد.