همدان از آن دست شهرهایی است که قدمت طولانی آن سرمایه هنگفتی برایش فراهم آورده؛ از چمن‌ها که ضمن ایجاد بافت کالبدی ویژه، تعاملات مردم همدان را سامان می‌داد گرفته تا محلات مختلف شهر که هرکدام برای خود داستان و حکایتی برای تعریف داشتند. این‌ها همه و همه نشان از سرمایه بزرگ انسانی این شهر در ادوار مختلف داشته و دارد، اما متأسفانه برعکس روند مواجهه جهان و حتی کشور خودمان با بافت‌های ارزشمند طی 30 ساله گذشته، مدیران همدان کمترین برنامه علمی برای حمایت و حفظ مناطق و خانه‌های ارزشمند شهر همدان نداشته‌اند! تا آنجا که اکنون دیگر خبری از خانه‌های قدیمی شهر با حیاط‌های مشجر و اندرونی و بیرونی بزرگ در محلاتی مثل کوچه جراحان، کلپا و یا جولان نیست.

مهم‌ترین شق‌القمری که میراث فرهنگی انجام داد، قفل کردن 800 هکتار از مناطق مسکونی شهر همدان تحت عنوان بافت ارزشمند و تاریخی است که بدون هیچ برنامه خاص حمایتی صاحبان این منطقه را که از میدان باباطاهر شروع شده و به میدان دانشگاه ختم می‌شود، ملزم می‌کند براساس قواعد این اداره کل ساخت‌وساز کنند؛ یکی از مناطقی که مورد علاقه این اداره واقع شده، منطقه چُرچُره یا محله ساعی است که با محوریت مدرسه مریم مورد توجه قرار گرفته و با تعیین یک سرمایه‌گذار برای راه‌اندازی سفره‌خانه سنتی، هیاهوی شادانه فعالان رسانه‌ای نزدیک به میراث فرهنگی، به هوا برخاست! اما از پس سروصدای مرمت (شما بخوانید ساخت‌وساز) و غوغای رسانه‌ای، صداهای ضعیفی نیز به گوش می‌رسید که سپهرغرب در میزگردی تلاش کرد با بسامد دادن به این صداها، کمک کند تا شنیده شوند. خسرو نوروزی (فعال رسانه‌ای)، خانم خوشبخت و خانم علیخانی (مالکان دو خانه‌‌‌ محله ساعی) میهمانان تحریریه بودند که متن سخنان آنان را در ادامه می‌خوانید:

خسرو نوروزی با بیان اینکه حفظ بافت ارزشمند و تاریخی هر شهر از بدیهیئت است، گفت: اما این امر باید اصولی و با لحاظ تمامی جوانب باشد.

این فعال رسانه‌ای با بیان اینکه قفل کردن یک منطقه بزرگ از شهر بدون رعایت لوازم آن چیزی جز نابودی شهر در پی ندارد، اظهار کرد: رسانه‌ها در عین تأکید بر لزوم حفظ خانه‌ها و بافت ارزشمند همدان، به حقوق مالکانه که کاملاً قانونی است نیز بپردازند.

مدیرمسئول هفته‌نامه خورشید غرب با بیان اینکه در قانون همان‌طور که بر ضرورت حفظ بافت ارزشمند تأکید شده بر حق مالکانه مردم هم تأکید داریم، افزود: خانم خوشبخت وقتی برای ساخت منزل خود اقدام می‌کند، ابتدا شهرداری با ارتفاع 6.5 طبقه موافقت می‌کند، اما در هنگام تکمیل روال قانونی به مالک اعلام می‌شود ملک نوری‌مقدم یا همان مدرسه مریم ثبت ملی شده‌ است و شما حق ندارید بیش از یک‌ونیم طبقه بسازید.

وی در ادامه با بیان اینکه درحال حاضر ساخت خانه با توجه به افزایش قیمت‌ها کار راحتی نیست، ابراز کرد: بیشتر مردم خانه خود را با مشارکت سرمایه‌گذار می‌سازند و این امر با یک‌ونیم طبقه ارتفاع امکان‌پذیر نیست.

نوروزی با اشاره به شکایت خانواده خوشبخت از وضعیت به‌وجودآمده، گفت: مدیرکل میراث فرهنگی در پاسخ مالک گفته است بودجه‌‌ای برای این موضوع نداریم، شما به دیوان عدالت شکایت کن درصورت صدور حکم، بودجه آن تأمین می‌شود.

مدیرمسئول هفته‌نامه خورشید غرب با تأکید بر اینکه میراث فرهنگی روش درستی را انتخاب نکرده است، خاطرنشان کرد: وقتی در قانون به حق مالکانه تصریح شده، چرا باید مردم را به دیوان عدالت ارجاع بدهیم و با یک روند طولانی بخواهیم آن‌ها را اذیت کنیم تا به حقشان برسند؟

این فعال رسانه‌ای خطاب به میراث فرهنگی گفت: یا براساس قانون حق مالکانه را بپردازید یا موضوع حریم خانه‌های تاریخی را منتفی کنید تا مردم خودشان به ساخت‌وساز خانه‌هایشان بپردازند.

نوروزی در ادامه افزود: نکته عجیب داستان این است که هربار چند رسانه روی یک خانه متمرکز می‌شوند، بعد از 10 روز به‌یک‌باره برای آن سرمایه‌گذار پیدا می‌شود! مثل اتفاقی که برای مدرسه مریم رخ داده است؛ برای خانه اقبالی هم همین‌ روند انجام شد، خیلی راحت می‌توان جریان تعیین‌شده را دید.

وی در ادامه به روند افزایشی واجد ارزش اعلام کردن خانه‌ها در یک سال گذشته اشاره کرد و گفت: من خدمت جناب دادستان اعلام کردم که شما آمار چهار سال قبل را نگاه کنید، قابل مقایسه با اکنون نیست؛ فقط طی سال گذشته یک فهرست 16 تایی و یک فهرست 13 تایی از خانه‌های واجد ارزش اعلام شده است!

این فعال رسانه‌ای با بیان اینکه مدرسه مریم متعلق به شخصی به‌نام آقای نوری‌مقدم بوده که در آن سه خانواده زندگی می‌کردند و این مدرسه دقیقاً وسط 18 متری قرار دارد، افزود: در آن زمان با شهرداری مذاکره می‌کردند که روی مبلغ برای فروش به توافق برسند تا سه میلیارد و 500 میلیون تومان نیز پیش رفته بودند.

وی در ادامه با بیان اینکه صاحب مدرسه مریم به میراث فرهنگی مراجعه می‌کند که این خانه را ثبت ملی کنید که با کمک‌هزینه مرمت شود و ما بتوانیم در آن زندگی کنیم، اذعان کرد: در آن موعد میراث فرهنگی اعلام می‌کند که این مجموعه ارزش خاصی ندارد و مالک دوباره سراغ شهرداری می‌رود که به توافق نمی‌رسند.

مدیرمسئول هفته‌نامه خورشید غرب با بیان اینکه در این کش‌وقوس‌ها فردی به‌عنوان سرمایه‌گذار به مالک مراجعه و پیشنهاد پرداخت سه میلیارد و 700 میلیون تومان را می‌کند و معامله انجام می‌شود، افزود: بعد از گذشت یک هفته این خانه ثبت ملی می‌شود و مالک جدید خیلی راحت از قانون معافیت مالیاتی برای افرادی که جهت حفظ خانه‌های تاریخی هزینه می‌کنند، بهره‌مند می‌شود!

وی در ادامه به وضعیت مرمت مدرسه مریم اشاره کرد و گفت: ما همیشه شنیده بودیم مرمت ساختمان یعنی حفظ اصل بنا و اصلاح با ظرافت آن، درحالی که همسایه‌ها شاهد هستند که چگونه تمام سقف بنا که چوبی بوده، برداشته شده؛ از ساختمان مدرسه که میراث مدعی است با لحاظ 20 عامل آن را به ثبت رسانده‌اند، چیزی جز پوسته‌ای به‌ظاهر تاریخی باقی‌ نمانده است.

نوروزی در ادامه با اشاره به اینکه آیا برداشتن سقف و قرار دادن تیر چوبی در قسمت قابل رؤیت و ریختن نخاله و سیمان روی آن مرمت است؟ گفت: دیوارهای قطور که براساس ساختار قدیمی در این خانه وجود داشت، اکنون تبدیل به دیوار 40 سانتی شده است.

این فعال رسانه‌ای با بیان اینکه روی دیوارها فقط لایه نازکی کاهگل است و چیزی از مصالح قدیمی باقی نمانده، اظهار کرد: صاحب جدید ملک حتی در محل‌هایی که اصلاً پنجره نبوده، پنجره ایجاد کرده‌ است!

وی در ادامه با تأکید بر روند غلط مرمت مدرسه مریم، خاطرنشان کرد: عملیات تخصصی و همه‌جانبه کمی و کیفی است که هدف آن حفظ و یا نوعی آشکار کردن ارزش‌های تاریخی، فرهنگی و زیباشناختی یک اثر با لحاظ اصالت و یکپارچگی آن است؛ این روند مراحل گوناگونی اعم از تداوم تثبیت و استحکام‌بخشی، بازگردانی وضعیت موجود به وضعیت اصیل و پایدار را شامل می‌شود که درنهایت براساس قانون سال 98، این روند باعث آسایش و آرامش اهالی آن منطقه شود.

نوروزی در ادامه تأکید کرد: کار سرمایه‌گذار براساس دیده‌های ما، اصلاً با تعریف مرمت نمی‌خواند؛ آقای مالمیر بیاید و مشخص کند کجای این روند باعث آسایش و آرامش اهالی است، اینکه شما دست بگذارید روی منطقه‌ای و به اسم میراثی حق مالکیت مردم را منتفی کنید، برای اهالی آرامش می‌گذارد؟

وی با بیان اینکه باید از تهران کارشناس بیاید و مشخص کند چقدر از اصل این بنا باقی مانده است، گفت: در میان ساخت‌وساز این بنا، یکدفعه به آن مجوز بوتیک بوم‌گردی می‌دهند و درحال حاضر به سفره‌خانه تبدیل شده و درواقع یک مکان تجاری بوده و قیمت آن حداقل 30 میلیارد تومان شده‌ است.

این فعال رسانه با اشاره به اینکه سرمایه‌گذار مدرسه مریم به همسایه‌ها مراجعه کرده و با تأکید بر میراثی بودن منطقه پیشنهاد خرید خانه آن‌ها را به مبلغ متری پنج تا 6 میلیون تومان داده است، عنوان کرد: اخیراً افرادی به تصویربرداری از خانه همسایه‌ها از بالای پشت بام مدرسه مریم به این بهانه که همه این خانه‌ها میراثی است، اقدام کرده‌اند.

وی در ادامه به تولید فیلمی توسط یکی از خبرنگاران از خانه خانم خوشبخت اشاره کرد و گفت: آقای نادری بدون مجوز از حریم شخصی این خانواده فیلم تهیه و در اینستاگرام منتشر کرده که برای آن‌ها مشکل پیش آمده است.

مدیرمسئول هفته‌نامه خورشید غرب با اشاره به اینکه خبرنگار مذکور که هیچ تخصصی در حوزه میراث فرهنگی ندارد با اشاره به خانه خانواده خوشبخت خطاب به میراث می‌گوید چرا این خانه ثبت ملی نمی‌شود؟ افزود: بخشی از خانه خانم خوشبخت به‌دلیل اینکه توسط شهرداری به آن پروانه ساخت داده نشده و نیز توسط میراث حق مالکانه آن پرداخت نشده و فرسودگی زیاد، چند وقت پیش فرو ریخت و هنوز هم بخشی از وسایل خانواده زیر آوار است! شهرداری تاکنون سه بار اخطار داده است، اما چون میراث فرهنگی به قانون تمکین نمی‌کند، مالک نیز نمی‌تواند خانه را تخریب و بازسازی کند.

نوروزی در ادامه بیان کرد: بعد از این وقایع سرمایه‌گذار مدرسه مریم با مراجعه به خانم خوشبخت با ادعای میراثی بودن منطقه و اینکه به‌زودی اینجا پُررفت‌وآمد می‌شود و ما به دنبال درآمد دلاری از آن هستیم، از آن‌ها می‌خواهد با این پروژه همراهی کنند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه فعالان رسانه‌ای نزدیک به میراث تمرکزشان بر خانه‌های دوران پهلوی است و بارها از کلیدواژه پهلوی استفاده‌ کرده‌اند، گفت: درواقع قدمت این خانه‌ها حداکثر 50 تا 70 سال است، درصورتی که میراث فرهنگی هنوز مأموریت اصلی خود یعنی سامان‌دهی تپه هگمتانه را به‌طور کامل انجام نداده؛ یک روز از وسط آن خیابان می‌کشند و روز دیگر حفاری برای ساخت‌وسازهای جدید می‌کنند.

خانم خوشبخت میهمان دیگر تحریریه و مالک یکی از خانه‌‌‌های محله ساعی با اشاره به اینکه ما همه تابع قانون هستیم، گفت: درعین‌حال معتقدیم در کنار حفظ خانه‌های تاریخی، کسی حق ندارد طبیعی‌ترین حق مردم برای داشتن سرپناه در شأن خود را از آن‌ها سلب کند.

همسایه مدرسه مریم با تأکید بر اینکه در جمهوری اسلامی کسی نمی‌تواند حق مالکانه مردم را نادیده بگیرد، افزود: این درحالی است که این حق در قانون دیده شده است؛ قرار نیست اداره کل میراث فرهنگی دست در جیب مردم کرده و با بی‌قانونی هزینه حفظ بافت ارزشمند را از مردم بگیرد.

وی در ادامه با بیان اینکه خانه ما بسیار فرسوده شده و از آنجایی که با مادر و خانواده برادرم در آنجا زندگی می‌کنیم برای ساخت مشارکتی آن اقدام کردیم که در آستانه گرفتن پروانه به ما اعلام شد مدرسه مریم ثبت ملی شده و دیگر 6.5 طبقه نمی‌توانید بسازید، ابراز کرد: از سال 98 من بین اداره کل میراث فرهنگی و شهرداری در رفت‌وآمد هستم.

این بانوی همدانی با تشریح وضعیت ساختمان، گفت: 30 اردیبهشت‌ماه بخشی از خانه فرو ریخت و در پی این حادثه همسایه‌ها به پلیس شکایت کردند که این دیوار خطرناک است؛ ما هم قبول داریم که وضعیت خانه ما خطرناک است، اما چه کار کنیم؟ میراث فرهنگی نمی‌گذارد بسازیم، به قانون هم تمکین نمی‌کند.

وی در ادامه با بیان اینکه تعدادی از خبرنگاران نیز فشار میراث را بر ما دوچندان کرده‌اند به‌نوعی که به‌راحتی از خانه ما عکس و فیلم تهیه کرده و در فضای مجازی منتشر کردند، افزود: آن‌ها به حریم خانه ما تجاوز و با انتشار فیلم هجمه سنگینی به خانواده وارد کردند که فرزندان برادر من به‌خاطر حرف‌وحدیث‌هایی که پیش آمد، از همدان رفتند.

خانم خوشبخت در ادامه گفت: هرروز با عده‌ای از رسانه‌ای‌ها یا افرادی تحت عنوان میراث فرهنگی مراجعه کرده و بدون اجازه عکس و فیلم تهیه می‌کنند.

وی در ادامه با تأکید بر اینکه میراث فرهنگی طرح تفصیلی شهر همدان را نیز نادیده گرفته چراکه براساس این طرح باید کوچه ما 18 متری باشد و این مدرسه حذف شود، خاطرنشان کرد: درحال حاضر می‌گویند این کوچه هفت متری خواهد بود.

این مالک در ادامه به این نکته اشاره کرد که در شهر همدان افراد زیادی هستند که با این روش اداره کل میراث فرهنگی آسیب دیده‌اند.

همسایه دیگر مدرسه مریم با بیان اینکه در مسئله‌ای که پیش آمده به سه موضوع باید توجه کرد، گفت: نخست دلایل ارزشمند اعلام کردن خانه‌ها است؛ ما هربار پرسیدیم شما چه مؤلفه‌ای دارید که این خانه‌ها ارزشمند هستند، گفتند ما یک فهرست 20 موردی داریم و بر اساس آن این ساختمان ارزشمند است و هیچوقت حجت مشخصی اعلام نشد.

خانم علیخانی در ادامه با بیان اینکه دومین نکته بحث حریم این خانه‌ها است که به‌راحتی به همسایه‌ها اعلام می‌کنند دیگر از این حد بیشتر نمی‌توانید ساخت‌وساز کنید و این به معنی از بین بردن سرمایه یک خانواده است، افزود: مورد سوم به رسمیت شناختن حق مالکانه است.

وی در ادامه با بیان اینکه بحث حریم را برای جلوگیری از اشراف به خانه تاریخی مطرح می‌کنند، اظهار کرد: درحالی که در اطراف مدرسه مریم خانه‌های هفت طبقه و پنج طبقه ساخته‌اند، اما نمی‌دانم چرا اکنون میراث به فکر افتاده است!

این بانوی همدانی با بیان اینکه در کشور ما خانه یک سرمایه است، گفت: اما میراث فرهنگی اصلاً به این واقعیت توجه نمی‌کند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه شخصاً با حضور در محل کار سرمایه‌گذار از او پرسیدم چرا به دنبال این ساختمان هستی؟ عنوان کرد: ایشان گفت که من اصلاً اطلاعی از این مدرسه نداشتم؛ خانم‌ها موسوی و میرزایی معاون میراث فرهنگی به من پیشنهاد دادند روی این ملک سرمایه‌گذاری کنید، ما هم مجوزهای لازم برای رستوران به تو می‌دهیم.

خانم علیخانی در ادامه اشاره کرد: وقتی جلوی دادستان گفتیم سرمایه‌گذار بخشی از ملک را فروخت، آقای دادستان از آقای مالمیر چگونگی مسئله را پرسید که مدیرکل میراث گفت چون مجوز رستوران دارد، می‌تواند.

وی با اشاره به اینکه آقای نوری‌مقدم مالک قبلی اذعان کرده که در سال 89 برای واجد ارزش بودن این خانه در تهران اقدام کرده‌ است، افزود: همان سال کارشناس میراث از تهران برای این موضوع به همدان آمد و بعد از بررسی کتباً اعلام کرد که این خانه واجد ارزش میراثی نیست، اما در سال 98 خانم موسوی بعد از استعلام شهرداری اعلام کرد واجد ارزش است! بعد هم در کوتاه‌ترین زمان سرمایه‌گذار پیدا شد.

این بانوی همدانی با بیان اینکه بعد از مرمت بخش زیادی از خانه تخریب شد، خاطرنشان کرد: همه درختان حیاط نیز بریده و از خانه خارج شد؛ مدتی نیز کف حیاط را به عمق چند متر کندند که معلوم نشد این حفاری با چه هدفی اتفاق افتاد!

وی در ادامه به شکاف دیوار منزلش که بر اثر تخریب منزل خانم خوشبخت ایجاد شده است، اشاره کرد و افزود: اگرچه معاون میراث تهمت مشکوک بودن تخریب این خانه‌ را مطرح کرد، اما باید به این نکته توجه شود که این خانواده جای دیگری برای اسکان ندارند و هر فرد منصف و مطلعی وضعیت را ببیند، به واقعیت امر پی‌ می‌برد.

این همسایه مدرسه مریم در ادامه با بیان اینکه 20 خانوار درگیر مسئله مدرسه مریم هستیم، گفت: میراث فرهنگی باید حق مردم را به رسمیت شناخته و حق مالکانه آن‌ها را پرداخت کند.