سپهرغرب، گروه - شهره کرمی :

تصاویر میناکاری روی شیشه هنرمندان کشورهای مختلف خبر از اهمیت این هنر در بین مردمان آن سرزمین‌ها در گذشته می‌دهد. نقاشی روی شیشه و سفال و دیگر فلزات ازجمله صنایع دستی ایرانی موردپسند هنردوستان است که با توجه به مواد در دسترس هنرمندان و سلیقه مردم هر منطقه تولید می‌شود.

آموزش میناکاری روی شیشه نیاز به کسب تجربه و فراگیری اطلاعات از تجربیات اساتید آن دارد. این هنر دارای سابقه‌ دیرینه است و برای زیبایی و زینت بخشیدن به ظروف مورد استفاده قرار می‌گیرد و با کمک آتش نقش بر جان شیشه ماندگار می‌شود.

با توجه به فعالیت هنرمندان همدانی در حوزه نقاشی روی شیشه، خبرنگار روزنامه سپهرغرب به سراغ یکی از آن‌ها رفته و گفت‌وگویی با وی ترتیب داده که در ادامه می‌خوانید:

معصومه‌سادات جعفری‌فیض با بیان اینکه نقاشی روی شیشه یک هنر قدیمی و ایرانی است، گفت: قبل از انقلاب نقاشی‌ روی شیشه‌ای که لعابش مینا و رنگ آن ثابت باشد بیش از امروزه مورد توجه بود.

*تثبیت نقاشی روی شیشه، با قرار گرفتن در کوره

وی با اشاره به اینکه کار بعد از نقاشی داخل کوره قرار می‌گیرد تا طرح کاملاً جذب شیشه شود، اظهار کرد: این هنر قبلاً با توجه به ارزان بودن قیمت شیشه رونق خوبی داشت و من به‌راحتی همه اجناس تولیدشده خود را می‌فروختم اما ‌اکنون که قیمت آن افزایش یافته، همچون گذشته توانایی خرید رنگ‌ها و شیشه‌ها را ندارم.

وی با ابراز اینکه افزایش قیمت دلار تأثیر مستقیم بر قیمت مواد اولیه کار ما داشته اذعان کرد: در گذشته قیمت یک سرویس چایخوری کامل با جنس خارجی 35 هزار تومان بود اما هم‌اکنون یک‌دست استکان ایرانی 150 هزار تومان شده که بعد از کار بر روی آن، قیمت تمام‌شده 500 هزار تومان خواهد بود، اگر هم برای آن از آب طلا استفاده شود که هزینه آن به یک میلیون و 700 تا یک میلیون و 800 هزار تومان خواهد رسید.

این هنرمند همدانی با عنوان اینکه در این صورت مشتری چنین محصولاتی طبقه خاصی از جامعه خواهند بود، تصریح کرد: البته من در نمایشگاه‌هایی که شرکت می‌کنم این محصول خریداران خاص خود را دارد ولی تهیه شیشه، رنگ و آب‌طلا در حال حاضر برای ما سخت شده چراکه قبلاً گرمی 40 هزار تومان بود اما اکنون سه تا پنج گرم آن به سه میلیون و 500 هزار تومان رسیده و فعالیت در این عرصه به‌صرفه نیست.

*دولت از هنر نقاشی روی شیشه حمایت کند

جعفری‌فیض با اشاره به اینکه دولت نیز از این هنر حمایت نمی‌کند، افزود: تخصیص وام به ما کمک خواهد کرد تا بتوانیم کارگاه‌های خود را حفظ کنیم. من در کارگاهم چهار نیرو داشتم اما هم‌اکنون به‌دلیل عدم توانایی در تأمین حقوق آن‌ها به‌صورت انفرادی فعالیت می‌کنم.

وی با اشاره به اینکه چهار سال است در تهران سکونت دارم؛ توضیح داد: قبل از عید به‌دنبال راه‌اندازی کارگاهی بودم تا بتوانم بحث آموزش را پیگیری کرده و این هنر را به دیگران نیز آموزش دهم، اما خرید ابزار و لوازم آن برای من مقدور نبود و برای دریافت وام نیز علیرغم پیگیری به ما گفته شد هنوز بودجه نداریم.

* نقاشی روی شیشه، ویترای نیست

وی با تأکید بر اینکه هنر نقاشی روی شیشه عموماً در بین مردم ایران با نام هنر ویترای شناخته شده، گفت: در بیشتر خانه‌های ما شمعدانی‌هایی با طرح‌های گل، بلبل و گنجشک وجود دارد که بیشتر آن‌ها به دوره پهلوی بازمی‌گردد که مورد استقبال قرار داشت، اما به یکباره این موضوع کمرنگ و نقاشی ویترای مطرح شد و این هنر نیز بیشتر با نام ویترای شناخته می‌شد در حالی که این هنر «مینای روی شیشه» نام دارد.

این هنرمند همدانی عنوان کرد: ویترای داخل کوره نمی‌رود و رنگ آن تزئینی و قابل پاک شدن است، در حالی که نقاشی روی شیشه یا مینای روی شیشه داخل کوره با دمای 550 درجه رفته و رنگ و طرح آن کاملاً جذب شیشه می‌شود و حتی به وسیله خراش، قرار گرفتن در ماکروفر و یا ماشین ظرفشویی از بین نمی‌رود چراکه کاملاً پخته شده است.

جعفری‌فیض در خصوص دلیل حرارت 550 درجه سانتی‌گرادی کوره گفت: شیشه تا 600 درجه سانتی‌گراد مقاومت دارد و در دمای بیشتر خم می‌شود به همین دلیل کمتر از این میزان برای کار ما مطلوب است.

وی با اشاره به اینکه این طرح‌ها بسیار زیبا بوده و مردم هنوز هم از آن استقبال می‌کنند و محبوبیت خود را دارد، یادآور شد: آموزش این هنر را نزد استاد مینایی دیدم و پس از دوره آموزشی 10 روزه، چند ماهی را نزد وی کار کرده و همزمان از ایشان آموختم و سپس بعد از مدت سه‌ماه به‌صورت مستقل فعالیت خود را آغاز کردم.

وی افزود: نقاشی روی شیشه و سفال با هم ارتباط دارند و هم‌اکنون در لالجین به دانشجویان این موضوع تحت عنوان لعاب آموزش داده می‌شود و انواع و اقسام لعاب‌ها را روی شیشه، سفال، سرامیک کار می‌کنند.

این هنرمند همدانی با اشاره به اینکه تجربه کار در حوزه لعاب روی سفال که به آن نقاشی رولعابی گفته می‌شود را نیز دارم، تصریح کرد: نقاشی روی شیشه را می‌توان برای ظروف چینی، نقاشی رولعابی و سرامیک لعاب‌دار نیز استفاده کرد دلیل استفاده از شیشه بدون لعاب این است که سطوح شیشه‌ای حالت لغزنده دارد و نقاشی روی آن آسان است.

*کرونا رونق کارمان را گرفت

جعفری‌فیض توضیح داد: هنوز فرصتی برای ویژندسازی محصولاتم نداشتم، چراکه کرونا باعث شد تا اوج پیشرفت و شناخت بازار و متأسفانه مشتری‌ها و کارمندان خود را از دست بدهم.

وی با بیان اینکه در فضای نمایشگاهی همدان از این محصولات استقبال نمی‌شود و فروش ما در دیگر شهرها بیشتر است گفت: قرار بود سیزدهم اردیبهشت سال جاری در نمایشگاهی که در دبی برگزار خواهد شد شرکت کنم اما متأسفانه به‌دلیل سیل اخیر و شرایط آب و هوایی این کشور، سفر را لغو خواهم کرد.

این بانوی خوش‌ذوق با اشاره به اینکه همه هنرمندان استان جزو گروه صنایع دستی همدان هستند، خاطرنشان کرد: خانم قرینه یکی از فعالان این هنر است که به‌صورت گسترده کار خود را دنبال می‌کند و استاد مینایی نیز همچنان در این عرصه فعالیت دارد.

جعفری‌فیض ابراز کرد: در ایران از این هنر استقبال نمی‌شود این در صورتی است که برای زدن هر طرح هنرمند باید وقت بگذارد و مطالعه کند تا آن طرح پیشینه تاریخی و همخوانی با یک دوره داشته باشد.

وی اظهار کرد: انتخاب، قرار گرفتن در کوره و گرفتن رد قلم ازجمله دغدغه‌های ما است حال آنکه قرار گرفتن در کوره نیز با در نظر گرفتن هزینه برق نیز هزینه‌بر است چراکه برای هر کار 48 ساعت از کوره استفاده می‌شود حال آنکه مشتری این هزینه‌ها را نمی‌بیند و نهایتاً خرید نمی‌کند، در حالی که در بازار خارج از کشور بهتر خواهد بود.

وی در ادامه افزود: طرح‌های روی شیشه بیشتر با طرح گل و مرغ شناخته می‌شود، چراکه این کار یک هنر سنتی اصیل ایرانی است و در زمان قدیم نیز بیشتر ایرانیان از این هنر استقبال می‌کردند اما امروزه کمتر از این هنر استقبال می‌شود.

این بانوی خوش‌ذوق عنوان کرد: اغلب به‌دلیل اینکه به‌عنوان تنها هنرمند حوزه نقاشی روی شیشه در نمایشگاه‌ها حضور دارم، نسبت به دیگر شرکت‌کنندگان فروش بهتری دارم، اما به سود مد نظر خود نمی‌رسم البته سعی من بر این است که برای همه اقشار جامعه محصول تولید کنم.

جعفری‌فیض به سابقه 13 ساله فعالیت خود در این حوزه، اشاره کرد و گفت: از بستر فضای مجازی نیز برای فروش محصولاتم استفاده می‌کنم.

این هنرمند همدانی خاطرنشان کرد: رنگ‌های مورد استفاده روی سفال در ایران تولید می‌شود ولی رنگ‌های مصرفی در نقاشی روی شیشه در کشور ما تولید نمی‌شود، چراکه ایران دستگاه‌های مخصوص برای ترکیب و یا آسیاب رنگ‌ها را ندارد. این دستگاه‌ها گران‌قیمت است همانطور که به همین دلیل کیفیت شیشه ما کم است.

جعفری‌فیض در پایان تأکید کرد: هنر نقاشی روی شیشه نیاز به حمایت از سوی دولت و شناساندن به مردم دارد.

در پایان گفت در همدان هنرمندان در حیطه‌های مختلف طراحی روی شیشه، سفال و سرامیک فعالیت دارند و وجه تمایز آن‌ها نسبت به هنرمندان دیگر شهرها در این است که آنان نزد اساتیدی پرورش یافته‌اند که گنجینه‌ای بی‌نقص را به آن‌ها آموخته‌اند. قدمت قابل توجه فعالیت هنرمندان در چنین عرصه‌هایی گواه این است که انواع آزمون و خطاها برای بهبود کیفیت و طرح برای آن‌ها مد نظر بوده و حال آثار فاخری در این خطه تولید می‌شود.

به طور کلی صنایع دستی همدان و دیگر شهرهای ایران نیاز به شناسایی و ساماندهی دارد حال آنکه می‌تواند سایتی را برای فروش و معرفی آن‌ها راه‌اندازی و محصولات هر شهر را در آن معرفی کرد و به فروش رساند سپس بعد از تکمیل این سایت می‌توان جامعه هدف صادرات در دیگر کشورها را نیازسنجی کرد و بعد از اطمینان از انتخاب محصولات توسط دیگر ملل سایت را به زبان سایر ملل نیز در نظر گرفت تا بتوان در حوزه بین‌الملل نیز موفق بود.

کلام آخر آنکه حمایت دولت و تخصیص بودجه به این مشاغل و حتی معرفی آن‌ها در دیگر بسترها مانند صدا و سیما می‌تواند باعث حفظ و توسعه چنین هنرهایی شود. البته استفاده از چنین هنرهای اصیل همدان در فضاسازی شهری علاوه‌بر حمایت از آن‌ها باعث ماندگاری و زیبایی شهر نیز خواهد شد اما به چنین موضوعی حتی در فضاسازی شهر جهانی سفال نیز توجه نمی‌شود.