سپهرغرب، گروه خبر- طاهره ترابی مهوش :رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی از بلاتکلیفی مباحثی همچون ترافیک، نمای بُعد پنجم شهر (پشت‌بام‌ها)، ضوابط بافت تاریخی و غیره در طرح جامع گلایه کرد.

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر همدان با بیان اینکه طرح جامع پیش روی ما افق همدان تا سال 1410 را ترسیم خواهد کرد، گفت: شاید برخی‌ها معتقد باشند که یک طرح با افق 11 سال آن‌قدری نیاز به حساسیت نداشته باشد، اما خطاب به این دوستان باید بگویم طرح در سال 95 کلید خورد و قرار بود برای 15 سال آینده همدان تصمیم‌سازی کند، اما فرآیند به‌گونه‌ای دیگر پیش رفت و هنوز شاهد تحویل و ابلاغ آن نیستیم.

نرگس نوراله‌زاده افزود: از طرفی نه‌تنها در همدان، بلکه در دیگر شهرها نیز یک ملاک‌ تدوین طرح‌های جامع شاخص حد نصاب جمعیتی است، بنابراین طی این سال‌ها هنوز این حد نصاب محقق نشده بود، پس طی 30 سال گذشته شاهد تدوین طرح جامع نبوده‌ایم و ملاک عمل ما همچنان طرح جامعی بوده که دهه 60 برای استان همدان ترسیم شده است.

وی ادامه داد: بنابراین طرح جامع فعلی نیز در تبعیت از حد نصاب جمعیتی یقیناً ملاک عمل تا 1430 خواهد بود، پس حساسیت موجود به این جهت است.

نوراله‌زاده با اشاره به اینکه یکی دیگر از مشکلات کلان پیش رو آن است که به اذعان وزارت راه و شهرسازی تنها 20 درصد طرح‌های جامع و تفضیلی در شهرها محقق می‌شود، عنوان کرد: درواقع شرح خدمات پیش‌بینی‌شده در این طرح‌ها انطباقی با حوزه عملکردها، قوانین و بحث اجرائیات حال حاضر ساکنین در شهرها ندارد.

وی افزود: به‌واقع در این طرح‌ها قوانین سلبی غیر قابل انعطاف بر شهر تحمیل می‌شود و این درحالی است که در شهرها زندگی جریان دارد و شاهد متحول شدن فضاهای مختلف آن هستیم.

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر همدان با اشاره به اینکه درحال حاضر در شهرسازی دنیا با آسیب‌شناسی چنین طرح‌هایی شرایط به‌گونه‌ای تغییر کرده است، گفت: درواقع آن‌ها به دنبال اجرای طرح‌های سیاست‌محور و چشم‌انداز محور (سی‌دی‌اس) متناسب با ظرفیت شهرها هستند؛ بنابراین در این باب می‌بایست نگرش در سطح ملی تغییر کند.

وی با اشاره به بخشی از ایرادات وارده به طرح جامع شهری همدان، افزود: یکی از پُرچالش‌ترین مباحث به حوزه ترافیک بازمی‌گردد.

نوراله‌زاده بیان کرد: برای اصلاح ترافیک چند راهبرد وجود دارد؛ نخست مشخص کردن سیاست کلان‌شهر است که آیا شهر انسان‌محور بوده و یا ماشین‌محور؟ بنابراین اگر شهر انسان‌محور است، می‌بایست در طراحی جزئیات و کلیات آن نیز به این سمت حرکت کنیم که حوزه ترافیک نیز از قاعده مذکور مستثنا نیست.

وی ادامه داد: متأسفانه در طرح جامع تدوین‌شده شاهد دوگانگی هستیم، به‌طوری که در جاهایی اشاره به لزوم احداث زیرگذر، تقاطع‌های غیر هم‌سطح و تعریض آن‌چنانی معابر شده، اما در سیاست‌های کلان مطرح‌شده در آن به ارتقای حمل‌ونقل عمومی استناد کرده‌اند؛ حال آنکه در تقویت حمل‌ونقل عمومی می‌بایست زیرساخت‌ها و ساختارهایی همچون پایانه‌ها شهری را درنظر بگیریم که حتی دراین‌باره نیز شاهد جانمایی در طرح جامع شهری نیستیم.

نوراله‌زاده با اشاره به وجود تعارضات کلی در مبحث ترافیکی طرح جامع شهری همدان، گفت: برای هدایت ترافیک اگر سیاست کلی شهر انسان‌محوری است و بر ارتقای حمل‌ونقل عمومی تأکید داریم، می‌بایست در ارائه طریق نیز به این سمت پیش رفت.

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر همدان ادامه داد: در شهری همچون همدان که در حوزه شهرسازی به‌لحاظ بافتی که از سال 1310 برای آن درنظر گرفته شده دارای ساختار شهری متمرکز است، می‌بایست مفاهیم ترافیکی نیز متناسب با این بافت درنظر گرفته شود.

وی افزود: برای اصلاح مشکل ترافیکی شهر همدان دو راهکار را می‌توان درنظر گرفت، نخستین راه حل اینکه برای کاربری‌های که منجر به ترافیک مضاعف می‌شود، طرح جایگزین درنظر بگیریم و سپس از طریق ایجاد فضاهایی همچون زیرگذر، تقاطع و تعریض، وارد عمل شویم؛ اما در طرح تدوین‌شده فعلی با بررسی نقشه‌ها می‌توان دریافت از طرح جایگزینی کاربری‌های جاذب سفر در رینگ مرکزی خبری نیست.

نوراله‌زاده با بیان اینکه در طرح چند پیشنهاد برای ترافیک رینگ مرکزی داده شده که یکی از آن‌ها این است که رینگ بیرونی شهر (بلوار بعثت، بلوار فاطمیه و تا آخر) به حالت زیرگذر درآید، گفت: راهبرد و پیشنهاد بعدی آن است که این مهم را از طریق دو کمان به حالت زیرگذر هدایت کنیم؛ به این‌ صورت که در نخستین کمان معبری از بعد پُل سردار همدانی به شکل زیرگذر امتداد یابد و بعد از گذشتن از جلوی باغ ایرانی، درنهایت در خیابان شهیدان بهادربیگی به‌صورت هم‌سطح درآید.

وی افزود: کمان بعدی از بلوار شهید چیت‌سازیان به حالت زیرگذر درآید و بعد از گذشتن از خیابان طالقانی و فرهنگ، درنهایت در میدان بعثت به‌صورت هم‌سطح درآید.

این عضو شورا با بیان آنکه استدلال مشاور از اجرای این کمان‌ها آن است که حجم ترافیک مرکز شهر تقلیل می‌یابد زیرا از این طریق افرادی که می‌خواهند به خارج شهر بروند دیگر وارد رینگ مرکزی نمی‌شوند، اذعان کرد: این درحالی است که طبق آمارهای موجود بیش از 50 درصد افرادی که در رینگ بیرونی شهر به سمت مرکز حرکت می‌کنند، در رینگ مرکزی یقیناً به‌دلیل وجود کاربری‌های جاذب سفر به دنبال انجام کاری هستند و تنها 20 تا 30 درصد آن‌ها می‌خواهند از شهر خارج شوند.

وی ادامه داد: از طرفی درحال حاضر نیز فارغ از مباحث اقتصادی برای اجرای طرح، باید بگویم این کمان‌ها که ترافیک را به خارج از شهر منتقل می‌کنند، از طریق مسیرهای کنونی وجود دارند و فرد به‌راحتی می‌تواند بدون اینکه وارد رینگ مرکزی شهر شود، از طریق این معابر به رینگ بیرونی برود.

نوراله‌زاده با تأکید بر اینکه متأسفانه دفاع کارشناسی برای پیشنهادهایی که در حوزه ترافیکی داده شده بود از سوی مشاور ارائه نشده است، خاطرنشان کرد: هرجا که امکان دفاع از پیشنهاد وجود نداشته و ندارد، مشاور اعلام می‌کند که در حوزه شرح خدمات ما نیست و این مسائل می‌بایست از طریق طرح جامع ترافیکی حل شود.

وی با بیان اینکه حتی مشاور اصلاحیه صورت‌جلسه‌های کارشناسی را به شورا جهت بررسی ارائه نکرده است، گفت: از آنجایی که همدان جزء 168 شهر دارای بافت تاریخی است، می‌بایست برای حفظ این محدوده ضوابطی تعریف کنیم که جای تعریف این ضابطه در طرح جامع شهری است؛ اما متأسفانه در این طرح اشاره به ضوابط نشده، حال درنظر بگیرید در منطقه‌ای از بافت طی این سال‌ها شاهد تغییر بیش از 90 درصد چهره محله، نوسازی خانه‌ها و تغییر ارتفاع آن‌ها هستیم و تنها 10 درصد بافت به شکل و شمایل قبل باقی است. بنابراین مشخص نیست که آیا 10 درصد باقی‌مانده از ضوابط میراث فرهنگی تبعیت خواهد کرد و یا این قاعده در مناطق این‌چنینی استثنابردار است.

نوراله‌زاده با اشاره به اینکه متأسفانه حتی درخصوص روستاهای الحاقی نیز قاعده خاصی در طرح جامع تعریف شده است، اظهار کرد: دراین‌باره تنها اشاره شده که در این روستا ضوابط طبق طرح هادی روستاهای قبلی اجرا شود، این درحالی بوده که اغلب درخواست‌ها برای پروانه ساخت به‌دلیل تکمیل شدن ساخت‌وساز در قالب روستاهای در خارج از محدوده روستا است؛ بنابراین درحال حاضر شهرداری نمی‌تواند برای آن‌ها ضوابطی تعریف کند، زیرا تعیین تکلیف این مناطق منوط به تدوین طرح تفضیلی شهری شده است.

وی با تأکید بر اینکه البته برای روستای قاسم‌آباد که در محور توسعه شهر همدان قرار دارد قواعدی درنظر گرفته شده است، گفت: برای روستاهای الحاقی همچون حسن‌آباد و علی‌آباد و نیز شورین که در افق 1410 در محور توسعه شهر همدان قرار می‌گیرند، تکلیف مشخص نیست.

نوراله‌زاده با بیان اینکه دیگر مبحث در طرح جامع تعیین تکلیف پشت‌بام‌ها است، تصریح کرد: در شهر همدان به‌لحاظ قرار گرفتن شهر در سطح شیب‌دار، این مهم (پشت‌بام) از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا از بالاترین نقطه همدان یعنی میدان دره‌مرادبیگ تا شهرک مدنی که پایین‌ترین نقطه شهر با اختلاف سطح 60 متری بوده، با شیب مواجه هستیم.

رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر همدان افزود: بر این اساس در نقاطی از شهر می‌توان کل شهر را زیر پای خود دید، پس پشت‌بام‌ها بخشی از نمای شهر محسوب می‌شوند.

نوراله‌زاده با تأکید بر اینکه درواقع این شیب منظرگاهی برای شهر ایجاد کرده است، اظهار کرد: یکی از درخواست‌های ما تعریف ضوابط برای بُعد پنجم یا همان پشت‌بام‌ها بود که متأسفانه این مهم در طرح جامع مغفول باقی مانده است.

وی با بیان اینکه حتی در حوزه نماسازی شهر نیز قاعده وجود ندارد، تشریح کرد: با وجود تأکیدات رهبری مبنی بر رعایت معماری و شهرسازی ایرانی و اسلامی، این مهم گویا در تدوین طرح مورد توجه نبوده است؛ زیرا در معماری ایرانی اسلامی بالا و پایین شهر بی‌معنا بوده، بنابراین نکته کلیدی به نوع تدوین ضوابط بازمی‌گردد.

نوراله‌زاده با بیان اینکه معماری قدیم شهر همدان بر پایه محله‌محوری است، خاطرنشان کرد: در این محلات فقیر و غنی در کنار یکدیگر از طریق تعریف بافت خاص زندگی می‌کردند.

وی با بیان آنکه در این بافت‌ها نمای بیرونی خانه‌ها یکسان بوده و تفاوت در سطح طبقاتی برای رهگذر از محله مشخص نبوده، گفت: متأسفانه طی یک دهه اخیر با الگوبرداری از شهرسازی غربی این نوع بافت‌ها نادیده گرفته شد و شهرداری با اعمال تفکیکی متفاوت در نقاط مختلف، خود به تفاوت سطح زندگی و تشکیل بالا و پایین شهر کمک کرد؛ به‌طوری که در برخی نقاط شاهد تفکیکی‌های 250 متری و در نقطه دیگر از شهر شاهد تفکیکی 70 متری و کمتر هستیم، بنابراین همچنان فرآیند مذکور در طرح فعلی نیز وجود دارد.

این مقام مسئول ادامه داد: این درحالی است که در محلات قدیمی بنا به اشتراکات فرهنگی، فارغ از موقعیت اقتصادی خانه‌ها 50 تا 500 متر وجود داشته است که از بیرون به‌لحاظ ظاهر تفاوتی با یکدیگر نداشته‌اند.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه درحال حاضر با وجود اینکه معماری ایرانی دارای قدمت بالایی است اما دیگر نمی‌توان اقلیم مناطق را از روی ظاهر و نمای شهری تشخیص داد، گفت: تغییر مناطق شهری نیز در این طرح خود محل بحث دیگری است.

نوراله‌زاده اذعان کرد: به‌عنوان مثال در این طرح مناطقی همچون کوچه مشکی و پردیس را از منطقه دو جدا کرده و وارد منطقه یک شهرداری کرده‌ایم که این خود کاهش درآمد شهرداری منطقه دو و درنهایت تفاوت طبقاتی را در پی خواهد داشت.

وی با اشاره به مباحث و ایرادات وارده به حوزه مرتفع‌سازی طرح جامع، گفت: متأسفانه با وجود سختگیری‌های شورا و شهرداری برای حفظ فضای اکوسیستمی شهر همدان در مناطقی همچون بلوار ارم و حیدره طی این طرح در یک اقدام تعجب‌برانگیز بخشی از مرتفع‌سازی به این مناطق اختصاص یافته است.

وی در واکنش به این سؤال که سیاست کلی توسعه شهر همدان بر چه مبنایی است؟ بیان کرد: سیاست کلی توسط شورا و یا شهرداری تعیین نمی‌شود، بلکه در طرح‌های بالادستی همچون آمایش سرزمینی این فضا تبیین می‌شود؛ بنابراین در این طرح برای همدان سه مؤلفه شهر دانشگاهی، کشاورزی و گردشگری مشخص شده که می‌بایست محورهای توسعه شهر براساس آن‌ها تدوین شود. یکی از محورهای توسعه شهر همدان همین طرح جامع است، بر این اساس شاخص‌ها می‌بایست در این طرح دیده شود و کلیه تغییرات بر محور آن استوار باشند.

طاهره ترابی مهوش