سپهرغرب، گروه اندیشه - سمیرا گمار: حجت الاسلام سید مجتبی حسینی یمین گفت: از دو جریان علمی کشور یکی به دین (دینی که متکفل دنیا و آخرت است) می‌پردازد و دیگری به علوم عقلی، نقلی و تجربی که هدف آن ساماندهی نیازهای روز جامعه است؛ بنابراین ما اگر می‌خواهیم به سعادت دنیا (فردی و اجتماعی) و آخرت برسیم باید این دو جریان با هم پیوند داشته باشند.

بسیاری از مفاهیمی که امروز با آن سروکار داریم برگرفته از اندیشه‌های امام راحل است که با آینده‌نگری و ژرف‌اندیشی در سال‌های حیات خود آن‌ها را برای شجره طیبه انقلاب و مردم به یادگار گذاشته است؛ یکی از محورهای اساسی در اندیشه و خط مشی علمی امام‌خمینی (ره) تأکید ایشان بر وحدت همه اقشار، به خصوص حوزه و دانشگاه بود. از این رو به خلاف تصور دشمنان در مکتب نظری و عملی امام (ره) وحدت، یک تاکتیک یا ابزار مصلحتی و مقطعی برای پیشبرد اهداف و مقاصد سیاسی انقلاب اسلامی نبود، بلکه تداوم وحدت، به عنوان پایه‌های نهضت مبارزاتی ایشان به شمار می‌رفت.

امام خمینی (ره) حوزه و دانشگاه را مغز متفکر و نیروی محرکه جامعه می‌دانستند، که آماج توطئه‌ها و تفرقه‌افکنی‌های دشمنان قرار دارند و همواره لزوم هوشیاری و تهذیب در این دو قشر را مورد توجه قرار داده و در این رابطه می‌فرمودند: «تکلیف همه ما چیست؟ تکلیف مهمی که متوجه به این قشر است و این قشر؛ یعنی روحانیون و دانشگاهی‌ها و دانشجوها آنکه مغز متفکر جامعه است، همین دو طایفه‌اند، اینها مغز متفکر هستند، دانشگاهی‌ها چه آنهایی‌که از بیرون آمده‌اند و حالا در سمت‌های مختلف مشغول به فعالیت هستند، چه این قشر روحانی که مشغول تحصیل هستند یا از تحصیل فارغ شده‌اند مشغول ترویج و کارهای دیگر هستند، به عنوان مغز متفکر جامعه می‌باشند. دانشگاه و حوزه‌های علمیه روحانیون می‌توانند به عنوان دو مرکز برای تمام ترقیات و تمام پیشرفتهای کشور باشند و همچنین میتوانند دو مرکز برای تمام انحرافات و انحطاطها باشند.

با ذکر این مقدمه کوتاه آنچه در ادامه می‌خوانید نگاهی نو به این مقوله و واکاوی مفهوم وحدت حوزه و دانشگاه است که در گفتگوی خبرنگار سپهرغرب با حجت‌الاسلام حسینی یمین استاد حوزه و دانشگاه است که می‌آید:

 وحدت به معنای یکی شدن نیست

حجت‌الاسلام سید مجتبی حسینی‌یمین با اشاره به مفهوم وحدت، بیان کرد: وقتی حرف از وحدت حوزه و دانشگاه به میان می‌آید شاید از نظر ظاهر عبارت و معنای واژه وحدت، این طور به ذهن متبادر شود که منظور یکی شدن حوزه و دانشگاه است، اینکه حوزه، تبدیل به دانشگاه شود و دانشگاه تبدیل به حوزه، یا هر دو در هم ادغام شوند و از روش‌های هم پیروی کنند.

 واژه دقیق تر «پیوند» حوزه و دانشگاه است

وی با تاکید بر اینکه هیچ یک از معانی مذکور در «وحدت حوزه و دانشگاه» مد نظر نیست، تصریح کرد: شاید اگر بخواهیم واژه دقیق‌تری در این‌باره به کار ببریم بهتر است «پیوند حوزه و دانشگاه» را مطرح کنیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به فرمایش رهبر انقلاب در این رابطه، گفت: ایشان فرموده اند؛ هنگامی که این تعبیر در ابتدا مطرح شد، شاید تعبیر«پیوند حوزه و دانشگاه» برای مقصود مورد نظر بهتر بود، زیرا در مفهوم «وحدت» این نکته نهفته که فقط یک امر موجود باشد، در حالی که منظور گویندگان این نبود، بلکه بحث بر سر این بود که هم نهاد حوزه باقی باشد و هم نهاد دانشگاه؛ اما فاصله و جدایی بین آنها نباشد.

 حوزه و دانشگاه دو جریان علمی کشور

حجت الاسلام حسینی یمین در ادامه افزود: در حال حاضر یکی از جریان‌های علمی کشور حوزه است که به شناخت، اثبات و دفاع از دین می‌پردازد و بررسی تاریخ، سیره و روایات و.. در زمره مسائلی است که این جریان علمی به آن شناخته می‌شود.

وی جریان دوم علمی در کشور را دانشگاه خواند و ابراز کرد: این جریان علمی، علوم عقلی و تجربی که وابسته به علوم دنیایی مردم است و با وحی سروکار ندارد را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد.

وی تاکید کرد: در هر صورت یکی از این دو جریان علمی به دین (دینی که متکفل دنیا و آخرت است) می‌پردازد و دیگری به علوم عقلی، نقلی و تجربی که هدف آن ساماندهی نیازهای روز جامعه است؛ بنابراین ما اگر می‌خواهیم به سعادت دنیا (فردی و اجتماعی) و آخرت برسیم باید این دو جریان با هم پیوند داشته باشند.

این محقق علوم دینی با اشاره به فرمایش رهبر انقلاب مبنی بر اینکه پیوند حوزه و دانشگاه به واقعیت نزدیک‌تر است، تصریح کرد: لازمه وحدت وجود یک موضوع واحد است؛ در حالی‌که عمده دغدغه حوزه در زمینه رفع نیازهای معنوی و حیات معنوی جامعه تحت عنوان دین و عمده دغدغه دانشگاه رفع نیازهای حیات دنیوی است؛ بنابراین وقتی می‌گوییم «وحدت» منظور ما همان پیوند برای رفع نیازهای مادی و معنوی جامعه است.

 امروز حوزه و دانشگاه نسیبت به هم سوءتفاهم دارند

حجت الاسلام حسینی یمین با اشاره به اینکه امروز هم در دانشگاه و هم در حوزه متوجه سوء‌تفاهم این دو جریان علمی نسبت به هم هستیم، یادآوری کرد: البته بنا به دلایلی سوءتفاهم دانشگاه نسبت به حوزه بیشتر است و در درجه اول برای ایجاد پیوند بین این دو جریان علمی این سوء‌تفاهم‌ها باید برطرف شود.

وی در ادامه با ذکر مثالی عنوان کرد: دید حوزویان به طب مدرن نمونه واضحی است؛ شاید تا پیش از همه‌گیری بیماری کرونا دانشگاهیان این طور فکر می‌کردند که نگاه حوزه به طب مدرن مثبت نیست و دین نگاه خوبی به پزشکی با این سبک و سیاق ندارد در حالی که در عمل دیدیم هر چیزی را که عقل بر آن صحه بگذارد مورد تایید دین قرار می‌گیرد.

 توجه به اصل تعقل در هندسه معرفت دینی

این استاد دانشگاه در ادامه با تاکید بر اصل تعقل در هندسه معرفت دینی اظهار کرد: دین دو ضلع دارد؛ عقل و نقل، نقل هم بر دو پایه سنت و قرآن بنا شده بنابراین همان‌طور که عرض کردم هر آنچه مورد تایید عقل باشد دین است.

 مگر طب غیر اسلامی هم داریم؟

حجت‌الاسلام حسینی یمین اضافه کرد: آیت‌الله جوادی‌آملی معتقد است اصلا طب غیراسلامی نداریم، به عبارتی آنچه در طب با آن سروکار داریم یا منشا عقلی دارد یا نقلی، که هر دو مورد استناد اسلام است.

وی اعلام کرد: حوزویان همه دستاوردهای مطابق با واقعیت و مستند دانشگاه را می‌پذیرند، دانشگاه هم باید بر این باور باشد که همه مطالب دینی مستند و قطعی را بپذیرد چراکه منشاء هر دو اسلام بوده و عقل و نقل مورد تایید دین است.

 در تعارض بین عقل و نقل چه باید کرد؟

این پژوهشگر مسائل دینی در ادامه به تعارض گزاره‌های حوزه و دانشگاه بین محصولات و ثمرات مسائل اشاره کرده و با ذکر مثالی در این باره افزود: حوزه ناظر به نگاه دینی قائل است که خلقت انسان‌ها از آدم و حوا شروع شده؛ دانشگاه بر نظریه داروین تاکید می‌کند حال سوال این است که در این مواقع که دانشگاه یک محصول داده و حوزه یک محصول دیگر، باید چه کنیم؟

حجت الاسلام حسینی یمین ادامه داد: نکته کلی این است که در تعارض بین عقل و تجربه (دانشگاه) و نقل (حوزه) چهار حالت پیش می‌آید؛ نخست اینکه یا عقل و تجربه قطعی است و نقل ظنی که عقل در این جا مقدم است و شکی در آن نیست.

وی افزود: در حالت دوم عقل و تجربه احتمالی است و نقل قطعی؛ که در اینجا نقل مقدم است.

این استاد حوزه ادامه داد: حالت سوم که پیش می‌آِید این است که گاهی هر دو (عقل و نقل) ظنی است به طور مثال در مورد خلقت آدم (که از آدم و حوا آغاز شده یا نظریه تکاملی داروین صحیح است) چون هیچ یک قطعی نیستند قاعدتا آن که احتمال قوی تری دارد مورد توجه و پذیرش است.

حجت الاسلام حسینی یمین تصریح کرد: اما فرض چهارم اینکه گاهی هر دو گزاره عقل و نقل قطعی است، در این مواقع چه باشد کرد؟ مرحوم شهید مطهری می‌گوید، محال است چنین اتفاقی بیفتد و اگر این حالت پیش آمد یا شما قرآن را نفهمیدید یا عقل و تجربه را.

 بسیاری از احکام دینی نیاز به موضوع شناسی دارد

وی در ادامه سخنان خود با تاکید بر اینکه پیوند حوزه و دانشگاه می‌تواند مسائل دینی را از نظر موضوعی روشن‌تر کند ابراز کرد: بسیاری از احکام دینی نیاز به موضوع‌شناسی دارد مثل حرمت ربا که نیاز به موضوع‌شناسی در مورد ماهیت پول دارد.

 حوزه و دانشگاه در پیوند با هم باید قوی تر عمل کنند

این استاد دانشگاه در پایان سخنان خود تاکید کرد: متاسفانه امروز حوزه و دانشگاه در این عرصه ضعف داشته، اما برخی موسسات نظیر موسسه امام خمینی (ره) و دانشگاه امام صادق (ع) در این راستا کارهایی انجام داده و توفیقاتی کسب کرده‌اند و البته باید این مسیر هموارتر شده و این قسم فعالیت‌ها مستمر باشد تا بتوان به نقطه‌ای که مد نظر امام و رهبری از وحدت حوزه و دانشگاه است دست یافت.