ازآنجاکه 27 شهریورماه، روز درگذشت و بزرگداشت «شهریار» که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی ایران روز شعر و ادب فارسی نیز نام‌گذاری شده است را پشت سر گذاشتیم، در صفحه درهای دری این شماره از روزنامه سپهرغرب برآن شدیم تا از این شاعر بزرگ، محبوب، مردمی و عاشق‌پیشه سخن بگوییم.

سیدمحمدحسین بهجت تبریزی، زاده 11 دی‌ماه 1285 و درگذشته 27 شهریورماه 1367 در تبریز، متخلص به شهریار (وی در اوایل شاعری «بهجت» تخلص می‌کرد و بعدها دو بار با فال حافظ، تخلص خواست که طبق دو بیت از دیوان حافظ، تخلصش را به «شهریار» تغییر داد) بوده که به زبان‌های ترکی آذربایجانی و فارسی، شعر سروده ‌است. منظومه حیدربابایه سلام شهریار مهم‌ترین اثر او بوده، با اینکه در غزل‌سرایی مشهور است، اما در دیگر قالب‌ها همچون قصیده، مثنوی، غزل، قطعه، رباعی و شعر نیمایی نیز طبع‌آزمایی کرده؛ ازجمله غزل‌های معروف او می‌توان به «علی ای همای رحمت» و «آمدی جانم به قربانت» اشاره کرد.

شهریار در رشته پزشکی تحصیل می‌کرد، اما علاقه‌ای به این رشته نداشت و سرانجام قبل از گرفتن مدرک دکتری، به سبب پیشامدهای عاطفی و عشقی از ادامه تحصیل منصرف شد و پزشکی را رها کرد.

ایران‌دوستی شهریار در سروده‌هایش همچون سروده تخت جمشید یا در ستایش فردوسی، بازتابی گسترده دارد؛ شهریار که خود از آذربایجان بود و به آن بوم مهری بسیار داشت، آذربایجان‌دوستی‌اش بر پایه ایران‌پرستی‌اش بوده، از همین رو بود که گفت: «ترکی ما بس عزیز است و زبانِ مادری/ لیک اگر «ایران» نگوید، لال باد از وی زبان/ مرد آن باشد که حق گوید، چو باطل رخنه کرد/ هم بایستد بر سر پیمان حق تا پای جان».

ملک‌الشعرای بهار در دیباچه کتاب «صدای خدا» شهریار را چنین ستوده است: «شهریار نه‌تنها افتخار ایران، بلکه افتخار شرق است.» «در خلوت شهریار»، «دیدار آشنا» و «این ترک پارسی‌گوی»‌ ازجمله کتبی بوده که درباره شهریار منتشر شده، همچنین مجموعه تلویزیونی شهریار به کارگردانی کمال تبریزی در سال 1384 ساخته شد.

شهریار بنا به وصیت خود در مقبرةالشعرای تبریز دفن شد؛ به گفته برقعی در کتاب سخنوران نامی معاصر ایران، او در آخرین لحظات حیات این اشعار را زمزمه می‌کرد: «ای مظهر جمال و جلال خدا علی/ یا مظهرالعجائب و یا مرتضی علی/ از شهریار پیر زمین‌گیر دست‌گیر/ ‌ای دست‌گیر مردم بی‌دست و پا علی».

با این مقدمه به سراغ «حجت یحیوی» شاعر همدانی و سراینده مجموعه غزل «دارم فسیل می‌شوم» (نشر فراگاه 1383) و مجموعه رباعی «یک پیراهن جلوتر از پاییز» (چاپ اول نشر فصل پنجم 1392 و چاپ دوم نشر ادبی الف 1394) رفتیم تا با ما و شما از «شهریار» بگوید:

   آثار شاعران و نویسندگان، سرمایه ارزشمند تاریخ ادبیات ایران

این شاعر همدانی سخنش را با این بیت از محمدحسین بهجت تبریزی «شهریارا تو به شمشیر قلم در همه آفاق/ به خدا ملک دلی نیست که تسخیر نکردی» آغاز کرد و گفت: بی‌تردید ایران عزیز خاستگاه شعرا و نویسندگان بی‌شماری بوده که هرکدام به سهم خود با خلق آثاری ماندگار و شاهکارهای ادبی، سرمایه ارزشمندی برای تاریخ ادبیات کشور بوده‌اند.

حجت یحیوی با بیان آنکه بدون شک یکی از این شاعران توانمند استاد شهریار است که هم با زبان شیرین فارسی و هم به زبان ترکی توانسته تصویری زیبا از فرهنگ و ادبیات ایرانی در جهان به نمایش بگذارد، ابراز کرد: اما از آنچه باعث تمایز شهریار با دیگر شاعران هم‌روزگار خود شده، باید به برخورداری از برخی کمالات، خصوصیات فکری، اعتقادی و اخلاقی، آراستگی به فضائل انسانی، حق‌خواهی و حق‌طلبی، مردم‌دوستی و همراهی با آن‌ها و غیره اشاره کرد.

   سرایش شهر به زبان ترکی و بازآفرینی روزگار سپری‌شده سرزمین بومی خویش

وی با اشاره به اینکه شهریار یکی از ماندگارترین شاعران معاصر است که در عصر نوگرایی شعر فارسی به سنت شعر کهن وفادار مانده است، اذعان کرد: وی به سبب وابستگی شدید عاطفی به گذشته و سنت‌هایش، اشعارش را در اوج هنرمندی و سادگی سروده است؛ در اشعار ترکی به‌خاطر دلبستگی شدید به زبان مادری، در پی بازآفرینی روزگار سپری‌شده سرزمین بومی خویش و بازسازی آن بوده است.

این شاعر همدانی با تصریح اینکه شهریار شاعری است که مدام بین گذشته و حال سرگردان است، تشریح کرد: زندگی در زمان حال و دلبستگی شدید عاطفی وی به گذشته، از او انسان بی‌قراری ساخته که این بی‌قراری در شعرهای او نیز به‌خوبی قابل مشاهده است.

   اشعار شهریار دارای فرم‌های گوناگون

یحیوی اظهار کرد: اشعار شهریار در مدت‌زمان طولانی (70 سال) سروده شده و همین موضوع باعث شده که فرم‌های گوناگونی را به خود بپذیرد.

وی با اشاره به اینکه زبان شعر شهریار زبان عشق است و رایج شدن شعر نو و هم‌زیستی با شاعران نوگرا نیز سبب نشده تا او زبان عشق را در قالبی به‌جز قالب سنتی غزل بیان کند، ابراز کرد: سازگار بودن غزل با ذهن مخاطبان عامی شعردوست باعث شده تا او هم بین مردم به شهرت و محبوبیت برسد و هم در نشست‌های شعری و نشریات چهره‌ای شناخته‌شده باشد.

این شاعر همدانی در پایان سخنان خود با تصریح بر اینکه بیان ساده و لطیف، جذابیت کلامی و شهامت استفاده از اصطلاحات عامیانه از دیگر ویژگی‌های شعری شهریار است، اذعان کرد: این شاعر در سرودن اشعار تحت تأثیر شاعرانی چون حافظ و سعدی بوده که خود نیز به این موضوع اشاره کرده است.