شهر همدان که طبق سرشماری سال 95 جمعیتی حدود 554 هزار نفر دارد، از گذشته با مشکل اشتغال مواجه بوده و در پی آن بساط‌گستری و دست‌فروشی به علت صنعتی نبودن و بالا بودن حاشیه‌نشینی، یکی از شغل‌های پررونق به شمار می‎رود.

حال‌آنکه در سال‌های اخیر تعداد دست‌فروشان بیش‌ازپیش به چشم می‌آید به‌طوری‌که اگر در سال‌های گذشته دست‌فروشان فقط در خیابان بوعلی بساط‌گستری می‌کردند، امروز در ساعاتی از روز و حتی تعداد معدودی از بساطی‌ها کل روز در اطراف پیاده‌راه امام خمینی (ره) و خیابان‌های شریعتی، شهدا و باباطاهر این شهر نیز بساط کسب‌وکار خود را پهن می‌کنند.

البته طی سال‌های اخیر مدیریت شهری همدان سعی بر ساماندهی دست‌فروشان و جلوگیری از فعالیت آن‌ها در پیاده‌راه بوعلی داشته اما با واکنش‌های شدیدی از سوی این صنف روبرو شد که البته با پیروزی مدیریت شهری شاهد فعالیت دست‌فروشان در ساعات تعیین‌شده در پیاده‌راه بوعلی هستیم ولی سایر خیابان‌های همدان در طول روز و بیشتر در ساعت 13 تا 16 مملو از دست‌فروشان و بساط‌‌گستران است.

مسئله این است که دست‌فروشی در شب یا همان شب‌بازارها محبوبیت بالایی در بین مردم همدان دارد که با احداث پیاده‌راه بوعلی این محبوبیت بیش‌ازپیش شده و پویایی خاصی به شب‌های این پیاده‌راه داده است، به‌طوری‌که می‌بینیم شب‌های پیاده‌راه تا پاسی از شب همانند روز زنده و پویاست.

در خیابان اکباتان نیز که با آغاز پروژه پیاده‌راه‌سازی موجی از انتقادات، مخالفت‌های کسبه و دست‌فروشان را در پی داشت دیده می‌شود دست‌فروشی از نوع اجناس دست دوم رونق دوچندانی پیدا کرده و المان‌ها و سکوهای احداث شده در این پیاده‌راه باعث زیبایی بساط آن‌ها به‌عنوان میز کار شده است.

البته ناگفته نماند شهرداری همدان اقدام به ایجاد بازارچه‌هایی با غرفه‌های متحدالشکل در بخش‌هایی از مرکز شهر (سر پل یخچال و محله پل پهلوانان) کرد که این طرح‌ها نیز با شکست مواجه شد.

در این میان مخالفان دست‌فروشی در خیابان‌های شهر همچنان به جمع‌آوری این قشر که در بحران اقتصادی و نبود اشتغال به‌دنبال درآوردن لقمه نانی حلال برای خانواده‌هایشان هستند، پافشاری می‌کنند.

از طرفی بخش کثیری از شهروندان نیز معتقدند که دست‌فروشان نباید از بازار همدان حذف شوند اما نظم و امنیت عمومی مسئله مهمی است که باید دید، مسئولان چه راهکاری برای ایجاد نظم عمومی و ساماندهی دست‌فروشان با حفظ کرامت انسانی و ایجاد اشتغال پایدار برای آن‌ها خواهند داشت.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم با دست‌فروشان و معراج عاشورلو؛ رئیس سازمان مشاغل شهری و فرآورده‌های کشاورزی شهرداری همدان گفت‌و‌گویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

یکی ‌از دست‌فروشان همدانی با بیان اینکه اصلی‌ترین مشکل حال حاضر ما ساماندهی است، گفت: با توجه به تورم و گرانی موجود در بازار، اجناس روزبه‌روز گران‌تر می‌شود بنابراین حضور دست‌فروشان غیر بومی خود تهدیدی برای درآمد دست‌فروشان بومی شهر همدان است.

این مرد میان‌سال که صاحب دو فرزند است با تأکید بر اینکه در حال حاضر شرایط کرونا و رعایت پروتکل از سوی مردم حضور آن‌ها را در سطح شهر و خرید از دست‌فروشان کمرنگ کرده است اذعان کرد: با توجه به اینکه طی چند سال گذشته شهرداری در یک اقدام کارآمد نسبت به ثبت‌نام دست‌فروشان اقدام کرد ما انتظار داریم تا با توجه به شرایط پیشِ‌رو امکان بیمه تأمین اجتماعی دست‌فروشان نیز در دستور کار قرار گیرد.

وی با اشاره به اینکه ساعات حضور آن‌ها در سطح معابر در روز از سال 13 تا 16 دور پیاده‌راه میدان امام و ابتدای خیابان‌های شریعتی، تختی، شهدا و باباطاهر است، اذعان کرد: شب‌ها نیز از ساعت 20 تا پاسی از شب در پیاده‌راه بوعلی مشغول فعالیت هستیم.

این دست‌فروش که سابقه 20 ساله در عرصه بساط‌گستری دارد با تأکید بر اینکه خوشبختانه مشکلی با مغازه‌داران پیاده‌راه‌ بوعلی نداریم زیرا زمان‌بندی انجام‌شده حرف‌وحدیث این بخش را کمتر کرد، گفت: اگر در میدان مرکزی و خیابان‌های اطراف نیز ساماندهی شویم با توجه به تردد شهروندان شاهد رونق کار و کاسبی خوبی خواهیم بود.

این دست‌فروش تأکید کرد: ساماندهی ما در خارج و دور از محدوده مرکز شهر یقیناً دشواری خاصی را برای مدیریت شهری به‌دنبال خواهد داشت و درعین‌حال زمان‌بر است.

دیگر دست‌فروش همدانی نیز با تأیید سخنان همکار خود گفت: مسئله این است که تعداد دست‌فروشان در یک ماه پایانی سال چندین برابر می‌شود.

وی با بیان اینکه اگر لباس فرم یکسان در اختیار دست‌فروشان قرار گیرد تا حدودی مدیریت شهری می‌تواند نسبت به شناسایی دست‌فروشان غیر بومی موفق‌تر عمل کند تشریح کرد: کل دست‌فروشان شهر همدان چیزی حدود 400 نفر هستند اما به‌یک‌باره شب عید این عدد به 800 نفرمی رسد.

این جوان که در حال فروش لوازم بهداشتی و آرایشی است با تأکید بر اینکه امروز اصلی‌ترین خواسته ما جمع‌آوری بساطی‌های غیر بومی است که اغلب از استان‌های همجوار همچون کرمانشاه و لرستان می‌آیند گفت: بنده 20 سال است که در معابر شهر همدان دست‌فروشی می‌کنم.

دیگر دست‌فروش همدانی هم با تأکید بر اینکه شهرداری برای اختصاص جا هزینه‌ای دریافت نمی‌کند گفت: متأسفانه در حال حاضر ساعات در نظر گرفته‌شده برای حضور دست‌فروشان ساعات مناسبی نیست چراکه ساعت تعیین‌شده در روز ساعت استراحت مردم و شب هم دیروقت است.

وی با بیان اینکه ایجاد سازه برای بساط‌گستری از سوی مدیریت شهری از دیگر خواسته‌های من و همکارانم است ابراز کرد: این مهم در تأمین ایمنی کسب وکار و در امان ماندن باد و بوران کمک شایانی می‌کند.

این دست‌فروش باسابقه همدانی که در حوزه عرضه پوشاک حضور فعال دارد تشریح کرد: 17 سال است که دست‌فروشی می‌کنم و کلیه اطلاعات خانوادگی و شخصی بنده توسط مدیریت شهری به ثبت رسیده است.

وی با اشاره به اینکه باید جانمایی مکان برای دست‌فروشان به‌گونه‌ای انجام شود که تردد مردم و حضور شهروندان برای خرید از این قشر را با مشکل مواجه نکند تصریح کرد: متأسفانه آنچه طی این سال‌ها از سوی مدیریت شهری به‌عنوان ساماندهی از آن یاد می‌شود تنها در حد وعده باقی‌مانده و یا اینکه تنها چند روز اعمال شده است.

دیگر دست‌فروش همدانی که 23 سال است سابقه کار در معابری شهری همدان را دارد عنوان کرد: متأسفانه طی این سال‌ها بارها صحبت از ساماندهی دست‌فروشان از سوی مدیریت شهری شده اما آنچه شاهد بودیم یک کار مقطعی است. به‌عنوان‌مثال طی چند سال گذشته مکانی را در محله سر پل یخچال شهرداری برای اجرای سازه و حوضه دست‌فروشان معرفی کرد و از تعدادی از بساطی‌ها نیز نفری 350 هزار تومان برای برپایی سازه گرفت اما این بازارچه فقط چند روز دوام آورد چراکه زیر زمین در نظر گرفته شده، مالک شخصی داشت و به معنای واقعی از سوی شهرداری غصب شده بود؛ مالک برای احقاق حق خود نسبت به دیوارکشی محل اقدام کرد، در حال حاضر نیز مکان در نظر گرفته شده به پارکینگ با مالکیت بخش خصوصی بدل شده است.

وی افزود: مسئله این است که مدیریت شهری پول سازه‌های استقرار یافته را نیز با فشار و دعوا به دست‌فروشان پس داد.

وی با اشاره به اینکه شهرداری همتی برای جمع‌آوری دست‌فروشان غیر بومی ندارد و این مهم را به من بساطی واگذار کرده و عنوان می‌کند در صورت مشاهده چنین افرادی مانع از بساط گستری آن‌ها شوید اظهار کرد: در حال حاضر این امکان برای من فراهم نیست چراکه کوچکترین جر و بحثی عواقب ناگواری را در پی خواهد داشت.

دیگر دست‌فروش همدانی نیز با اشاره به اینکه متأسفانه هزینه کمک‌معشیتی کرونا تنها به تعداد محدودی از دست‌فروشان تعلق گرفت ابراز کرد: علی‌رغم اینکه تمام اطلاعات ما در اختیار مدیریت شهری بود سال گذشته کسی شب عید از ما سراغی نگرفت، حال آنکه گذران زندگی ما سال‌های سال است از این محل تأمین می‌شود چراکه بنده در این عرصه سابقه 23 ساله دارم.

در ادامه رئیس سازمان مشاغل شهری و فرآورده‌های کشاورزی شهرداری همدان با تأکید بر اینکه ثبت اطلاعات دست‌فروشان تنها جهت شناسایی این افراد بوده و به معنای شناسنامه‌دار کردن این افراد و شغل آن‌ها نیست زیرا طبق ضوابط موجود حضور این افراد در معابر اصلی شهر که مردم در آن تردد دارند دارای وجاهت قانونی نیست و این مهم مورد اعتراض کسبه است گفت: طبق دستورالعمل و بخشنامه، مدیریت شهری موظف به شناسایی این افراد و در اختیار قرار دادن اطلاعات آن‌ها به دستگاه‌های نظارتی و امنیتی به‌منظور پیشگیری از موضوعات و مسائل احتمالی است.

معراج عاشورلو با تأکید بر اینکه تنها شاید 20 درصد دست‌فروشان در سطح شهر همدان غیر بومی باشند نه 80 درصد ابراز کرد: در خصوص لباس فرم نیز باید بگویم لباس‌های فرم یکدست در اختیار دست‌فروشان قرار گرفت اما تنها چند روز از آن‌ها استفاده کردند و تمکین لازم انجام نپذیرفت.

وی با تأکید بر اینکه برای جانمایی درست این افراد زمینی به مساحت دو هکتار در محدوده شهر انتخاب شده ابراز کرد: هنوز زمین مورد نظر تأییدیه‌های لازم را دریافت نکرده بنابراین به محض نهایی شدن این مهم اطلاع‌رسانی خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه نمی‌توانیم امکاناتی در اختیار بساط‌گستران در معابر اصلی شهر قرار دهیم و پیاده‌‌رو پیاده‌راه‌ها را روی مردم با استقرار سازه ببندیم ابراز کرد: بازهم تأکید می‌کنم شناسایی این افراد دلیلی بر مجاز بودن فعالیتشان در پیاده‌‌راه‌های بوعلی و میدان امام که برای تجهیز آن میلیون‌ها تومان هزینه داشته که همه اقشار از آن بهره ببرند نیست، تشریح کرد: تاکنون چیزی حدود سه هزار دست‌فروش و بساط‌گستر در شهر همدان شناسایی شده‌اند که این مهم مؤید مجاز بودن فعالیتشان در معابر شهری نیست.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد گویا هنوز مدیریت شهری برای جانمایی مکان برای استقرار دست‌فروشان راه به جایی نبرده و همچنان این معابر اصلی پرتردد شهر هستند که در نبود مدیریت کارآمد شهری میزبانی از خیل عظیم دست‌فروشان و بساط‌گستران را بر عهده گرفتند حال آنکه انتظار می‌رود مدیریت شهری به‌ویژه سازمان مشاغل شهری و فرآورده‌های کشاورزی شهرداری همدان در چهار نقطه از چهار منطقه شهری با دسترسی مناسب را برای بساط‌گستران مهیا کرده و در عین حال با جدیت بیشتری نسبت به اعمال، ضوابط و دستورالعمل‌ها اقدام کنند زیرا پاک کردن صورت‌مسئله به این بهانه که از ضوابط و مقررات تمکین نمی‌شود چاره کار نیست.