امروزه صنعت گردشگری در جهان تنوع زیادی پیدا کرده و کشورها تلاش می‌کنند به شکل‌های مختلف درآمد این صنعت را افزایش دهند. گردشگری در کنار دیگر فعالیت‌ها همچون کشاورزی، شیلات، حیات وحش، ورزش، سلامت و فرهنگ یک ارتباط دوسویه و برد – برد را ایجاد می‌کند که این صنایع به یکدیگر برای توسعه و پیشرفت کمک می‌کنند.

گردشگری شیلات و ماهیگیری یکی از انواع گردشگری است که کشورهای دارای مناطق ساحلی به‌ویژه و سایر کشورها با ایجاد و استفاده از دریاچه‌های طبیعی و مصنوعی و مزارع شیلات برای تنوع‌بخشی به صنعت گردشگری از آن استفاده می‌کنند.

در بسیاری از کشورها تورهای گردشگری زیادی برای ماهیگیری وجود دارد که گردشگران را به رودخانه‌ها و مناطق ساحلی زیبا و جذاب برده و فرصت ماهیگیری و طبخ غذاهای دریایی را برای آن‌ها فراهم می‌کنند.

در سال‌های اخیر فناوری و شبکه‌های اجتماعی نیز به کمک صنعت گردشگری آمده است و با معرفی مکان‌های بکر و دیدنی از طریق اینفلوئنسرها و گردشگران حرفه‌ای، فرصت کسب درآمد را برای مردم محلی این مناطق ایجاد کرده‌اند.

در برخی کشورها دولت‌ها برای معرفی و افزایش آگاهی نسبت به مناطق شیلاتی و ماهیگیری اقدام به توسعه پلتفرم‌های آنلاین گرفته‌اند؛ چنانکه در رومانی گروه‌هایی با بودجه اتحادیه اروپا پلتفرمی را در این حوزه طراحی کرده‌اند که هدف آن ترویج و جذب بازدیدکنندگان به مناطق شیلاتی ناشناخته این کشور است.

همچنین در اندونزی برنامه‌ای موسوم به دهکده ماهیگیری هوشمند (SFV) توسط وزارت شیلات این کشور معرفی شده است که به گفته وزیر شیلات این کشور به‌عنوان اهرمی است که روستاها می‌توانند برای تقویت اقتصاد روستا از آن استفاده کنند.

در حال حاضر آمریکا در عرصه گردشگری ماهیگیری پیشتاز است و تورهای بزرگی در این کشور وجود دارند که فعالیت‌های متنوع و گسترده‌ای را به گردشگران ارائه می‌دهند و تقریبا یک چهارم بازار این حوزه گردشگری را از آن خود کرده است. همچنین استرالیا، ژاپن و آلمان و بعد از آن‌ها هند سهم بزرگی از بازار گردشگری ماهیگیری و شیلات را دارند.

**گردشگران در ایران در کجا ماهیگیری کنند؟

در ایران نیز پنج هزار و 800 کیلومتر خط ساحلی در جنوب و شمال کشور علاوه بر فرصت آبزی‌پروری و صیادی، مناطق دارای رودخانه و دریاچه وجود دارد که امکان رشد و توسعه گردشگری شیلات در کشور را فراهم کرده است.

در جنوب کشور و در سواحل مکران اسکله‌های ماهیگیری مخصوص گردشگران وجود دارد که فرصت ماهیگیری را برای آن‌ها فراهم می‌کند. اسکله ماهیگیری چابهار، رمین، تیس و اسکله ماهیگیری بریس در منطقه چابهار ازجمله این اسکله‌ها است.

در شمال کشور نیز اسکله ماهیگیری کیاشهر، تالاب میانکاله، دریاچه ولشت و دریاچه الیمالات ازجمله مکان‌هایی هستند که گردشگران برای ماهیگیری از آن‌ها استفاده می‌کنند.

علاوه بر این در استان‌های غیرساحلی نیز وجود دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و مزارع پرورش آبزیان فرصت ماهیگیری و بازدید از مزارع را برای گردشگران فراهم کرده است. دریاچه زریوار در استان کردستان ازجمله مناطقی است که ظرفیت خوبی برای گردشگری شیلات و ماهیگری در استان‌های غیر ساحلی دارد.

در برخی شهرهای دیگر غیر ساحلی همچون تهران نیز مناطقی به صورت مصنوعی و دست‌ساز برای ارائه گردشگری شیلات به گردشگران ایجاد شده که گردشگران می‌توانند اوقات فراغت خود را به ماهیگیری در این مکان‌ها بگذرانند.

*ثبت بالاترین نرخ بیکاری با کیلومترها ساحل بکر

با وجود ظرفیت‌های طبیعی متعدد گردشگری شیلات در کشور، منطقه‌ای که به‌عنوان برند در کشور معرفی شود و برای گردشگران خارجی و داخلی کاملا شناخته شده باشد وجود ندارد؛ چراکه وضعیت فعلی در این حوزه گردشگری کاملاً غیر منسجم و پراکنده است، ضمن اینکه درآمد قابل توجهی نیز از آن کسب نمی‌شود.

به‌نظر می‌رسد سواحل طولانی مکران که چند سالی است بحث توسعه آن مطرح است به‌دلیل نزدیکی به اقیانوس، کشورهای پرجمعیت شرق آسیا و نیز به‌دلیل داشتن اسکله‌های متعدد شیلات فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری شیلات است، به طوری که وقتی نام این منطقه برده شود گردشگری شیلات و ماهیگیری جزء جدایی‌ناپذیر آن شناخته شود و این منطقه به‌عنوان قطب گردشگری شیلات معرفی شود.

یکی از ملزومات رشد گردشگری و زیرشاخه‌های آن همچون گردشگری دریایی و شیلات سرمایه‌گذاری در زیرساختها و همچنین توانمندسازی و آموزش فعالان آن حوزه است. طبیعتاً بدون این موارد انتظار رشد گردشگری و ایجاد منطقه برند و درآمدزا بیهوده است.

در حال حاضر استان‌های ساحلی جنوب کشور بالاترین نرخ‌های بیکاری را دارند. طبق آمارهای منتشر شده از سوی مرکز آمار در تابستان امسال، استان سیستان و بلوچستان با نرخ بیکاری 12.5 درصد و هرمزگان با نرخ بیکاری 11.5 درصد رتبه اول و دوم بیکاری در کشور قرار دارند. همچنین خوزستان بعد از لرستان با نرخ 10.3 درصد در رتبه چهارم قرار دارد.

ثبت بالاترین نرخ‌های بیکاری در استان دارای ساحل گویای عدم استفاده درست از ظرفیت دریا و ساحل برای رفع بیکاری ساکنان این استان‌ها است؛ چراکه رشته‌های شغلی متعددی وجود دارند که به ساحلی بودن منطقه وابسته و یا اینکه ساحلی بودن برای آن‌ها مزیت محسوب می‌شود؛ چنانکه گردشگری شیلات این گونه است. حال آنکه به دلیل کم توجهی این شغل‌ها در مناطق ساحلی جنوب کشور توسعه پیدا نکرده‌اند.

حسینعلی اکبری؛ دبیر اجرایی خانه کارگر استان سیستان و بلوچستان و فعال کارگری، معتقد است شروطی که برای گسترش اشتغال در یک منطقه وجود دارد که شامل مسیر‌های تجاری، آبی و منابع و ارتباطات است، در استان سیستان و بلوچستان و بیشتر استان‌های جنوبی وجود دارد، اما بیشتر امکانات و ملزومات ما در واقع شروط و ملزومات طبیعی هستند و در جنبه غیرطبیعی که شامل «عوامل مدیریتی و توزیعی» است، شرایط لازم برای کاهش نرخ بیکاری و اشتغال‌زایی گسترده در منطقه شکل نگرفته است.

*تکاپوی دولت برای توسعه سواحل مکران

سال گذشته دولت سیزدهم مصوبه شورای توسعه سواحل مکران را اصلاح و ابلاغ کرد که تا با تشکیل این شورا انسجام بیشتری در اقدامات توسعه این سواحل ایجاد شود.

همچنین هیئت وزیران در 17 خرداد ماه امسال اساسنامه سازمان توسعه سواحل مکران را تصویب کرد و در تاریخ 11 تیرماه نیز در قالب لایحه برای بررسی به مجلس ارسال کرد که کلیات آن نیز 27 شهریور ماه در کمیسیون اقتصادی مجلس تصویب شد.

چند ماه پیش حسین دهقان، دبیر شورای توسعه سواحل مکران گفت که او در پاسخ به رئیس جمهور که از او سؤال کرده این منطقه به چه چیز تبدیل خواهد شد گفته است که مکران قرار است به دبی و شانگهای تبدیل شود.

گفتنی است دهقان در هفتم آبان سال جاری با حکم مقام معظم رهبری به ریاست بنیاد مستضعفان منصوب شد و در حال حاضر نیز شورای توسعه سواحل مکران با دبیر پیشین به کار خود ادامه می‌دهد.

**سواحل مکران منتظر ورود سرمایه

در اواسط آذرماه سال جاری نیز جزئیات مصوبه 13 بندی در زمینه توسعه زیرساخت‌های منطقه مکران را منتشر شد که در آن دبیرخانه شورای توسعه سواحل مکران مکلف شد اقدامات لازم برای دریافت مجوزهای قانونی جهت برداشت مبلغ پنج میلیارد یورو از صندوق توسعه ملی را انجام دهد.

اخیراً در چهارمین جلسه شورای توسعه سواحل مکران که به ریاست محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور تشکیل شد، کلیات طرح جامع توسعه مکران به تصویب رسید. در این جلسه مخبر عنوان کرد که ایجاد 27 شهر و نقطه جدید ساحلی از مهم‌ترین برنامه‌های دولت سیزدهم برای فعال‌سازی اقتصاد دریامحور است که از این تعداد حدود 10 شهر در منطقه مکران قرار دارد.

طبق گزارشی که در این جلسه از طرح جامع و برنامه توسعه پنج ساله مکران ارائه شد، بارگیری و انتقال 15 میلیون تن کالا در سال در مسیر کریدور‌های بین‌المللی،‌گسترش سکونتگاه‌ها و شهرهای موجود و ایجاد شهرهای جدید به میزان دو میلیون و پانصد هزار نفر، ایجاد پنج منطقه پیشران اقتصادی در سواحل و توسعه صنایع نفت و گاز و پتروشمی‌،‌ معدنی و گردشگری،‌ شیلات و کشاورزی،‌ کشتی‌سازی و پشتیبانی بندری ازجمله اهداف برنامه پنج ساله سواحل مکران است.

پیش از این دبیر شورای توسعه سواحل مکران گفته بود که با وجود تحریم پیشنهادهای زیادی از چینی‌ها، آسیای میانه و کشورهای اروپایی برای سرمایه‌گذاری داریم.

انتظار این است که با سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی این منطقه از بی‌توجهی چند دهه‌ای خارج شود و با عملی شدن طرح‌های فعلی روی کاغذ به بیکاری مزمن این منطقه پایان داده شود.