سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش :

حال آنکه اخیراً عملکرد صادراتی استان‌ها در 11 ماه منتهی به بهمن سال جاری مشخص شد که داده‌های آماری نشان می‌دهد در بازه زمانی مورد بررسی سه استان جنوبی کشور در رتبه نخست تا سوم به لحاظ صادرات کالا و استان‌های خراسان شمالی، همدان و کهگیلویه و بویراحمد نیز در آخر فهرست به لحاظ عملکرد صادراتی قرار دارند.

این در حالی است که مدیرکل صمت استان همدان طی گفت‌وگویی که اخیراً با او داشتیم از صادرات 114 قلم کالا از گمرک همدان به 25 کشور جهان خبر داد و گفت: صادرات 10 ماهه استان از گمرک همدان 45 میلیون و 874 هزار دلار ارزآوری داشت و از نظر وزنی به 87 هزار و 971 تن رسیده است.

اما گویی این عدد در مقایسه با حجم صادراتی سایر استان‌های هم‌تراز با استان همدان رقم قابل قبولی نیست به طوری که استان‌هایی همچون زنجان، اراک و قزوین شرایطی به‌مراتب بهتر را در فضای تجارت جهانی طی سال جاری تجربه کرده‌اند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا دراین‌باره با تحلیلگر مسائل اقتصادی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

سیاوش غیبی‌پور با بیان اینکه بنده بنا به تجربه کاری با تعدادی از شرکت‌های بزرگ همدان در ارتباط بوده و هستم، گفت: خوشبختانه این شرکت‌های بزرگ در کشوری همچون عراق از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند و حتی در معابر شهری این کشور نیز نام آن‌ها برای تبلیغ و بازاریابی نصب شده است.

وی با ابراز اینکه با این وجود یقیناً تمرکز صادرات یک استان تنها روی چند شرکت نمی‌تواند راهگشا باشد افزود: مسئله این است که صادرات در استان‌هایی همچون همدان به‌صورت خام و نیمه‌خام شکل گرفته است.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی با تأکید بر اینکه ورود به صادرات صنعتی نیازمند فراهم بودن چند پیش‌شرط است، ابراز کرد: نخستین پیش‌زمینه این است که ضوابط اقتصادی در بستر سیاست معمولاً دستخوش ناملایماتی است در حالی که باید فضای سیاسی برای صادرات فراهم شود.

غیبی‌پور افزود: البته باید به این مسئله توجه کرد که حتی در صورت فراهم بودن بسترهای سیاسی و رفع تحریم‌ها نکته اصلی در صادرات محصول از استان‌ها به برخورداری محصولات تولیدی از مزیت‌های جهانی بازمی‌گردد.

وی با اشاره به اینکه کالای صادراتی باید در بازاری‌های بین‌المللی حرف برای گفتن داشته باشد اذعان کرد: بستر این موضوع در کشور به بهره‌وری و کیفیت تولید بازمی‌گردد.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه تولید محصول صرفاً با این شعار که «ما نیازمند محصول مشابه خارجی نیستیم»، گرچه تحسین‌برانگیز است اما در عرصه توفیق صادراتی کافی نیست، تشریح کرد: ما نیازمند تولیدی هستیم که بتواند در بولتن‌های (خبرنامه درون‌سازمانی که به‌صورت الکترونیک قابل استفاده است) جهانی نیز حضور داشته باشد.

غیبی‌پور خاطرنشان کرد: در این بین کیفیت محصول، به‌روز بودن آن، استاندارد بودن دستگاه‌ها، بسته‌بندی مناسب و تبلیغ زیرساخت‌هایی هستند که محصول را به بولتن‌های جهانی می‌رسانند.

وی با اشاره به اینکه یکی دیگر از پیش‌نیازهای حضور در بازارهای جهانی به موضوع تخصیص یارانه‌های صادراتی از سوی دولت بازمی‌گردد، اذعان‌کرد: درواقع در بیشتر کشورها به هر طریق ممکن دولت همراهی لازم را دارد تا محصولات صادرات‌محور از استان‌ها به مرزها برسند.

این کارشناس بازار با تأکید بر اینکه حتی اغلب مشوق‌های مالیاتی و بیمه‌ای فراوانی برای صادرات از استان‌ها درنظر گرفته می‌شود، افزود: اما در کشور ما این موضوع تنها در ارزش افزوده معنا پیدا می‌کند؛ یعنی اگر کالایی صادر شود ارزش افزوده آن بازمی‌گردد اما اگر محصولی صادر نشود امکان بهره‌مندی از مزیت‌های ارزش افزوده برای تولیدکننده فراهم نیست.

غیبی‌پور ادامه داد: با همه این تفاسیر ریشه اصلی عدم توفیق در صادرات از استان‌ها به این بازمی‌گردد که چرخه صادرات را برای محصولات فراهم نکرده‌ایم.

وی با بیان اینکه امروز تولید باکیفیت برای موفقیت در صادرات ملاک نیست بلکه باید چرخه‌ای ایجاد شود که بتواند آن محصول را به بازارهای جهانی برساند افزود: مثلاً برای سیر که یکی از محصولات کشاورزی مطرح در استان همدان است اولاً تولید باید به روش صنعتی انجام و سپس زیرساخت‌های لازم همچون سردخانه و صنایع فرآوری نیز فراهم شود، بعد باید این چرخه به گونه‌ای (از طریق مشوق‌های صادراتی، ایجاد و بهره‌مندی از شرکت‌های واسطه‌گری که صادرات دارند و تسهلیگری در گمرک و روابط) پیش برود که بتوانیم این محصول را به بازارهای جهانی متصل کنیم.

وی با تأکید بر اینکه بنا به لزوم تعریف چرخه صادراتی برای محصولات قرار نیست هر استان در همه زمینه‌ها صادرات داشته باشد بلکه اگر بتواند برای چند محصول خاص این چرخه را ایجاد کنند می‌تواند در آن‌ها به یک ویژند (برند) بین‌المللی بدل شود، افزود: در اصطلاح اقتصاد توجه به صادرات بر پایه ایجاد چرخه صادراتی، مفری برای مازاد است یعنی هم تولید در یک محصول افزایش می‌یابد و هم مازاد تولید در حوزه صادرات به‌فروش می‌رسد در حالی که محصول مثلاً در استانی همچون همدان با اشغال‌زایی بالا تولید می‌شود اما بخش اعظمی از آن در سایر کشورها مصرف می‌شود.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه در برخی موارد همچون تولید مواد معدنی صرف، به بهانه صادرات، بدون شکلگیری چرخه اقتصادی حتی در صورت صادرات، توجیه ندارد اذعان کرد: این کار چیزی جز صادرات خاک کشور نیست.

غیبی‌پور با بیان اینکه امروزه کالا باید به‌صورت صنعتی صادر شود تا بازدهی کافی را داشته باشد، افزود: مسلماً تجارت یک امر پیوسته و مستمر است، یکی از اشکالات ما در حوزه صادرات استانی این است که با تغییر در مدیریت‌ها،؛ در بازارهای صادراتی آن کشور نیز تغییر ایجاد می‌شود.

وی با بیان اینکه دولت می‌تواند ابزارهایی به نام تعاونی‌های صادراتی که در استان‌ها از طریق همکاری بخش خصوصی می‌شود ایجاد کرد، در زمینه اتصال محصولات به بازارهای جهانی نقش ایفا کند تصریح کرد: به‌نظر می‌رسد در محصولاتی همچون سیر همدان که یک ویژند در عرصه کشاورزی همدان است، می‌توان تعاونی صادراتی همچون تعاونی زعفران در خراسان، تشکیل داد.

این کارشناس اقتصادی با تأکید بر اینکه در استانی همچون همدان که به نوعی قطب غرب کشور به‌حساب می‌آید فراهم نبودن زیرساخت‌هایی همچون دفتر نمایندگی امور خارجه که یک بازوی صادراتی مهم است قابل قبول نیست و می‌توان آن را یک ضعف و چالش در عرصه صادرات استان قلمداد کرد، گفت: دفاتر امور خارجه به‌نوعی کانال اتصال استان‌ها به دنیا و بازارهای جهانی هستند، به همین دلیل امروز بیشتر استان‌های ما از این مزیت برخوردار هستند اما متأسفانه این فرصت و زیرساخت در همدان فراهم نیست.

طاهره ترابی مهوش