در چند سال اخیر با پدیده‌ای به‌عنوان سگ‌های ولگرد یا بی‌صاحب در نقاط مختلف کشور مواجه شده‌ایم که خطرات زیادی را به همراه دارد، حتماً در داخل معابر شهری و خارج از شهر همدان، جاده‌ها و خیابان با دسته سگ‌های ولگرد زیادی مواجه شده‌اید که شاید تا چند سال گذشته دیده نمی‌شدند. به اعتقاد کارشناسان بخشی از این مسئله برمی‌گردد به غذادهی دستی این حیوانات توسط انسان‌ها که موجب ازدیاد نسلشان شده است.

کارشناسان معتقدند که حیوانات غریزه‌ای دارند که وقتی احساس امنیت کنند و غذایشان هم فراهم باشد، بیشتر تولید مثل می‌کنند حال اگر یکی از این موارد نباشد خودبه‌خود حیوان تولید مثل نمی‌کند؛ به عنوان مثال اگر در غذای موش بوی گربه باشد آن موش به جای به دنیا آوردن مثلاً 20 بچه، پنج بچه به‌دنیا می‌آورد تا بتواند آن‌ها را مدیریت و بزرگ کند. این در رفتارشناسی حیوانات وجود دارد، حال سگ‌ها هم همینطور هستند وقتی غذا و امنیتشان تأمین باشد به‌راحتی تولید مثل می‌کنند و این باعث ازدیاد جمعیتشان می‌شود.

جالب‌تر اینکه تکلیف سگ‌های ولگرد و بی‌صاحب در قانون آمده و ضوابط آن نیز مشخص است، ساماندهی سگ‌های ولگرد به وزارت کشور محول شده و از سوی وزارت کشور هم شهرداری‌ها در شهر‌ها و دهیاری‌ها در روستا‌ها متولی آن هستند، اما مسئله این است که این روزها مدیریت شهری همدان خود از کنترل و مدیریت این معضل زیست‌محیطی عاجز است به طوری که اخیراً علی‌اکبر نظری؛ رئیس کمیسیون خدمات شهری شورای اسلامی شهر همدان در گفت‌وگو با رسانه‌ها از اضافه شدن معضل شغال‌ها به محیط‌های شهری خبر داد و گفت: به‌تازگی نه‌تنها از سگ‌های ولگرد بلکه از دست شغال‌ها به ستوه آمده‌ایم.

این در حالی است که طی سال‌های اخیر هزینه گزافی برای ایجاد پناهگاه و تأمین خوراک آن‌ها ازسوی شهرداری همدان انجام شده و طی روزهای آتی هم به گفته مدیر پسماند شهرداری بالغ بر یک میلیارد تومان باید برای انتقال پناهگاه از محل مساکن کوی پرواز هزینه شود. حال سؤال این است که چرا شاهد این معضل در محیط زیست بوده و راهکار پیش رو چیست؟

با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با متخصص اکولوژی و مدیریت حیات وحش گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

عبدالله سالاری عنوان کرد: از منظر تخصصی، ما سگ را به‌عنوان یک گونه وحشی نمی‌شناسیم و در حیات وحش ما جایی ندارد، در واقع‌ از گونه پت و جزو گونه‌های اهلی‌شده توسط انسان است.

وی با ابراز اینکه درواقع ما انسان‌ها سگ‌ها را برای استفاده خودمان از نژاد ‌گرگ اهلی کرده‌ایم، اذعان کرد: پس این وابستگی به انسان در این گونه وجود دارد.

وی ادامه داد: مسئله مشکل ساز این است که امروز غذارسانی اشتباه به این گونه است که درشهرها مشکل ساز شده زیرا عده ای از روی دلسوزی این کار انجام داده و نتیجه آن ازدیاد شماراین گونه است که چرایی این مسئله را باید عدم آگاهی مردم نسبت به این مسئله جستجو کرد.

متخصص اکولوژی و مدیریت حیات وحش با بیان اینکه این قبیل افراد فکر می‌کنند که سگ‌ها نیازهای مشابه انسان دارند و باید آن را برحسب عواطفی که در انسان وجود دارد مرتفع کنند، گفت: موضوع این است که وقتی غذا برای این گونه فراهم باشد تولید مثل بیشتری خواهد داشت.

سالاری با تأکید بر اینکه با افزایش تولید مثل سگ‌ها شاهد جمعیت افسارگسیخته آن‌ها در مناطق مختلف کشور هستیم، اذعان کرد: متأسفانه این روزها غذارسانی در محیط شهری نیز به‌وفور انجام شده و همین امر سوق پیدا کردن گونه به معابر و محیط‌های شهری را در پی داشته است.

وی، با بیان اینکه علاوه بر غذارسانی یکی از دلایل رشد چشمگیر این حیوان در محیط‌های شهری بی‌ارتباط با عدم مدیریت صحیح پسماند‌های شهری نیست، گفت: بیشتر سگ‌ها از پسماند‌های غذایی موجود در شهر، تغذیه می‌کنند، به همین دلیل دغدغه‌ای برای تولید مثل ندارند و در طول سال همیشه در حال زاد و ولد هستند.

متخصص اکولوژی و مدیریت حیات وحش با بیان اینکه البته عده‌ای در قالب گروه‌های خاص نه‌تنها غذارسانی را از روی آگاهی بلکه با برنامه‌ریزی و به‌عنوان یک منبع درآمد انجام می‌دهند، اذعان کرد: آن‌ها با استفاده از کانال‌ها و شبکه‌های مجازی از طریق سوء‌استفاده از عواطف انسانی، کمک‌های مالی را با عنوان غذارسانی، عقیم‌سازی و درمان این حیوانات از مردم به‌صورت گسترده جمع‌آوری کرده و نهایتاً بخش اندکی را به این امر اختصاص داده و سود سرشاری را عاید خود می‌کنند.

سالاری با تأکید بر اینکه درواقع ما شاهد شکل‌گیری مافیای این‌چنینی هستیم، خاطرنشان‌ کرد: راهکاری که در دنیا برای حل این معضل در دستور کار است اینکه مراکز نگهداری برای این گونه‌ها در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین از محیط‌های شهری جمع‌آوری و به این مراکز منتقل می‌شوند.

وی ادامه داد: اما در این بین یک نکته مطرح است و آن اینکه با توجه به زاد و ولد بالای این گونه و محدودیت فضای این مراکز، نمی‌توان انتظار داشت که هر روز یک مرکز به مراکز نگهدای افزوده شود، بنابراین برای این سگ‌ها کدهایی در نظر گرفته شده و مشخصات آن در وب‌سایت این مراکز ثبت شده و در اختیار علاقه‌مندان به نگهداری از سگ‌ها قرار می‌گیرد.

وی با تأکید بر اینکه در صورت داشتن متقاضی از فرد علاقه‌مند به نگهداری سگ‌ها در قالب سگ نگهبان تضمین گرفته می‌شود که نباید آن را دوباره در محیط شهری و محیط زیست رها کند، گفت: در غیر این صورت پس از مدتی اگر متقاضی وجود نداشته باشد، در این پناهگاه‌ها در صورت لزوم «یوتانایز» نیز انجام می‌شود؛ یعنی مرگی که هیچ درد و استرسی به حیوان وارد نمی‌کند.

این دوستدار محیط زیست با تأکید بر اینکه آسیب وجود سگ‌های ولگرد را می‌توان در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داد گفت: از مهم‌ترین معضلات رشد افسارگسیخته حیوانات در مناطق شهری می‌توان به گاز گرفتن انسان‌ها به‌دلیل گرسنه بودن اشاره کرد که در نتیجه منجر به انتقال بیماری بین انسان و حیوان مثل هاری می‌شود.

سالاری با تأکید بر اینکه افزایش این گونه در اکوسیسم طبیعی نیز مشکل‌ساز است اذعان کرد: غذارسانی به آن‌ها باعث افزایش طول عمر، تشدید رقابت‌های غذایی و قلمرویی و در نهایت منجر به پرخاشگری این گونه می‌شود.

وی افزود: در مناطقی همچون همدان ما با ایجاد گونه‌ای با عنوان گرگاس نیز مواجهیم؛ درون‌آمیزی با گونه‌هایی مثل گرگ و تولد موجوداتی به نام گرگاس می‌تواند سبب دو تهدید جدی شود؛ نخست از بین رفتن یکپارچگی ژن سگ‌سانان وحشی و دوم افزایش احتمال حمله به انسان و دام؛ زیرا این حیوان خصوصیاتی مثل سگ و نزدیکی به انسان را دارد و از سوی دیگر خشونت و وحشیگری گرگ را دارد.

وی با اشاره به اینکه سگ‌های ولگرد علاوه بر تهدید برای گونه‌های مختلف حیات وحش تهدیدی در حوزه انتقال و جابجایی بیماری‌ها به‌شمار می‌روند اذعان کرد: با توجه به محدودیت فضای شهری و افزایش آن‌ها، شهر برای قلمروشان کفایت نمی‌کند و وارد محیط طبیعی می‌شوند که منجر به حذف گونه‌های این منطقه مثل خرگوش، روباه، گرگ و گراز شده‌اند و اکنون فقط و فقط در این منطقه سگ وجود دارد.

این فعال محیط زیست افزود: حضور گله‌های سگ در زیستگاه‌های حیات وحش در خطر انقراض نقش مهمی دارد؛ زیرا در محیط طبیعی با گونه‌های وحشی رقابت غذایی به‌وجود می‌آید و به تبع اینکه تعدادشان زیاد است و به آن‌ها غذارسانی می‌شود گونه‌های وحشی را از این چرخه رقابت حذف می‌کنند تا آن‌ها مجبور به ترک زیستگاه‌شان شوند.

مع‌الوصف با توجه آنچه که در خصوص سگ‌ها گفته شد نامش هرچه باشد، فرقی نمی‌کند؛ ولگرد، بلاصاحب، پرسه‌زن، بی‌خانمان یا خیابانی؛ چیزی از صورت‌مسئله پاک نمی‌کند، رعب و وحشت، نخستین عکس‌العمل شهروندان در مواجهه با گله‌ای از سگ‌هاست که در گوشه و کنار شهر دیده می‌شوند؛ حیواناتی که حضورشان وقت و بی‌وقت برای شهروندان از کودکان تا بزرگسالان گاه مشکلات روحی و روانی ایجاد می‌کند.

اگر تا چند سال پیش در اطراف شهر چند سگ را همزمان یکجا می‌دیدیم تعجب‌برانگیز بود؛ اما در همین شهر، در پارک‌ها و معابر جمعیت آن‌ها آنچنان زیاد شده که دیگر تعجب کسی را برنمی‌انگیزد اما مسئله این است که علیرغم وجود و ارائه نسخه و راهکارهای بین‌المللی برای حل این معضل هنوز این راهکارها در فضاهای شهری ما و از سوی مدیریت شهری اعمال نمی‌شود. تا کی قرار است از محل بیت‌المال برای شهری که انسان‌هایش با عنوان اشرف مخلوقات با مشکل مواجه است، برای مراکز نگهداری از سگ‌ها سالانه میلیاردها تومان هزینه کرد؟