صنایع‌دستی ایران تلفیقی از صنعت و هنر و نشأت‌گرفته از فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی است و این سرمایه ارزشمند و منحصربه‌فرد موضوعی نیست که هر کشوری بتواند به‌راحتی به آن دست یابد یا ایجادش کند، چراکه ریشه در تاریخ کهن ما دارد و از دیرباز تاکنون نقش مهمی در اشتغال‌زایی برای مردم ایفاکرده است به نحویکه بخشی از اقتصاد ایران با هنر دست زنان و مردان این خطه پرگهر گره خورده است از آنجائیکه تولید صنایع دستی در ایران بیش از جنبه تزیینی رویکرد کارکردی داشته و نیازهای روز مردم را از پوشش گرفته تا ظروف غذا و زیرانداز را شامل می‌شود لذا می‌توان به رونق این هنر صنعت نه فقط به عنوان سوغاتی که یک گردشگر با خود به ارمغان می‌برد بلکه به عنوان بخشی از کالای مصرفی خانواده‌ها که ظرفیت انتقال فرهنگ را نیز در خود دارد نگاه کرد با توجه به اهمیت صنایع‌دستی و لزوم ایجاد رونق در این حوزه با کارشناس ارشد اقتصاد گردشگری و استاد دانشگاه به گفت‌و‌گو پرداخته که در ادامه می‌خوانید:

مرتضی خاکسار با بیان اینکه برای پی بردن به اهمیت صنایع دستی و تاثیر آن بر اقتصاد کشورها در دید جهانی، باید به عنوان نمونه کشور چین را مورد بررسی قرار دهیم، گفت:در کشور چین با جمعیت میلیاردی شاهدیم که به دلیل ظرافت و کیفیت کارهای صنایع دستی در دنیا زبانزد است و توانسته هنرنقاشی و صنایع دستی خود را به خوبی مطرح کند.

این استاد حوزه گردشگری افزود: این کشور با استفاده از بالگردها و هلیکوپترها مواد خام صنایع‌دستی را در اقصا نقاط کشور توزیع و مواد خام اولیه را به تهیه کنندگان صنایع دستی می‌رساند.

* تعهد در خرید و عدم امکان از بین رفتن صنایع دستی بومی راز موفقیت چینی‌ها

خاکسار تصریح کرد: تعهد در خرید و عدم امکان از بین رفتن صنایع دستی بومی آن از دیگر مواردی است که دولت چین با برنامه‌ریزی ویژه آن را محقق کرده است و با محوریت خود صنایع دستی را در بازارهای جهانی به فروش می‌رساند.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: امکان ندارد حتی در خانه‌های ایرانیان یکی از کارهای صنایع دستی تولید کشور چین را مشاهده نکنید که این نشان از گستردگی و پهنای باند سرمایه‌گذاری در صنایع دستی و به دنبال آن گردشگری است.

*ایران دارای انواع محصولات صنایع دستی‌است

کارشناس ارشد اقتصاد گردشگری با اشاره به اینکه تنوع آب و هوایی در ایران و وجود انواع مختلف سبک زندگی،پوشش و تنوع زیست محیطی، طبیعی است که در تولیدات صنایع‌دستی مختلف کشور نیز شاهد تنوع باشیم، اظهار کرد: لباس‌های مردم حاشیه خلیج فارس و دریای عمان، آبادان، خرمشهر و فعالیت مردم این مناطق در زمینه مجسمه‌سازی و منجوق‌دوزی و صنایع‌دستی دیگر همچون سبدبافی، فرش و گلیم ساختارهای متنوع و خاصی را پدید آورده است.

خاکسار افزود: استان‌هایی مثل یزد، کاشان و اصفهان تنوع منطقه‌ای باعث شده مردم با ساختار خاص شاهد انواع صنایع دستی مختلف در کشور اعم از قلم‌زنی، قلم کاری، کاشی کاری و کارهای هنری هستیم.

*الهام از تجارب دیگر کشورها برای رونق صنایع دستی

وی در ادامه با اشاره به اینکه همه این تنوع‌ها نشان از وجود تنوع دینی، زبانی، آب‌و هوایی است که در صنایع دستی ما تاثیرگذار می‌باشد، عنوان کرد: چه ایرادی دارد که سازمان صنایع دستی و دولت با الهام گرفتن از تجارب دیگران بودجه‌ای را از سهمیه درآمدهای ارزی به تقویت زیرساخت‌های تولید صنایع دستی و حمایت از آن اختصاص دهند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه می‌توان با سرمایه‌گذاری کارشناسانه با کمک اهل فن چیدمانی شبیه کشور چین را در ایران اجرا کرد، گفت: با اجرای این برنامه می‌توان از تولیدکنندگان صنایع دستی همچون دیگر تولیدکنندگان همچون گندم، جو و پنبه که محصولات آن‌ها را خریداری می‌کند، حمایت کند.

وی افزود: حمایت دولت و صادرات این محصولات باعث دلگرمی فعالان این عرصه، افزایش تولید و درآمدهای ارزی کشور خواهد شد تا بتوان شاهد رشد در این حوزه بود. حمایت و تشویق فعالان با برگزاری مجمع‌های سالیانه صنایع دستی در مراکز استان‌ها و برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی در هر یک از 4 فصل سال در بعد منطقه‌ای و فرا‌منطقه‌ای برای گسترش قراردادها با دیگر کشورها از دیگر موارد این حوزه است.

وی یادآور شد: تجارت با ایران از قدیم نیز مورد توجه دیگر کشورها بوده و وجود جاده ابریشم از حدود دو هزار سال پیش نشان می‌دهد کشورهای همسایه ما علاقه به تجارت و بازرگانی با ایران دارند که این در حیطه‌های فرهنگی با کشورهایی که فارسی‌زبان هستند می‌تواند به رونق این عرصه کمک کند.

* حمایت از تعاونی‌های صنایع دستی مد نظر قرار بگیرد

این استاد با عنوان اینکه از دیگر مواردی که در کنار خرید تضمینی و تامین مواد اولیه تولیدکنندگان صنایع دستی کمک خواهد کرد حمایت از تعاونی‌های صنایع دستی در مرکز استان‌ها و شهرستان‌ها است،اظهار کرد: می‌توان تسهیلات تولید را با نرخ پایین به این افراد ارائه داد چرا که تهیه مواد اولیه برای این هنرمندان نیاز به سرمایه‌گذاری و سرمایه اولیه دارد.

خاکسار با اشاره به مواردی که دولت در این حوزه می‌تواند کمک کند،خاطر نشان کرد: اگر صنایع‌دستی در یک انسجام قانونی بتواند به گونه‌ای حمایت شود که به عنوان یک شغل تکیه‌گاه تشکیل یک خانواده شود قطعا مورد توجه مردم قرار گرفته و رونق می‌یابد.

وی در ادامه عنوان کرد: از دیگر راه‌هایی که به ایجاد انگیزه و معرفی محصولات صنایع‌دستی کمک می‌کند کمک دولت برای تبلیغ و معرفی محصولات با روش‌های نوین است.

خاکسار با اشاره به بسترهای تبلیغاتی موجود اظهار کرد: باید ایران را به عنوان کریدور گردشگری دنیا با توجه به جایگاه تمدنی، فرهنگی و سبقه‌ی آثار قدیمی و نقش آن در جاده ابریشم معرفی کنیم.

این کارشناس ارشد اقتصاد گردشگری ابراز کرد: مثلا صنایع چوب کشور پاکستان به هر شکلی وارد بازار ایران می‌شود و این ممکن است توسط دستفروشان، شبکه‌های غیررسمی باشد ایران با داشتن یک برنامه مدون، نوین و جدید می‌تواند در بستر برنامه‌ریزی از نوع مدل‌های دیگر به سبد گردشگری خود کمک کند و آن را در دنیا معرفی کند و تبادل تجارب در دنیا داشته باشد.

وی اظهار کرد: می‌توان از کشورهای موفق و تجارب آن‌ها کمک گرفته و وارد این کارزار شد چرا که تصمیم‌گیری دولت‌ها در رفتار ملت‌ها تاثیر بسزایی دارد. گردشگری و صنایع دستی همیشه کنارهم هستند و در پدیده سفرها حتما خرید صنایع دستی و خوراک وجود دارد که باعث رونق بازارهای داخلی و ایجاد اشتغال دارد.

این استاد دانشگاه ابراز کرد: تولیدکنندگان محلی صنایع دستی را می‌توان در سطح ملی و بین‌المللی معرفی کرد که می‌توانند در ارزآوری ملی تاثیرگذار باشد. مسئولین استان‌ها می‌توانند با شناخت صنایع تعیین کنند که هر شهر در چه عنوانی فعالیت کند مثلا کرمان مرکز تولید مس، اصفهان مرکز تولید مینیاتور و... قرار دهند.

خاکسار با اشاره به اینکه جنوب کشور محل فروش و تولید لباس‌های محلی صنعت مروارید و صدف قرار بگیرد، ادامه داد: ایران در زمینه فرش، قالی و گلیم حرف اول را در دنیا می‌زند و در تهیه زیراندازهای طبی و پشمی می‌تواند تبلیغات وسیعی داشته باشد و در دنیا بازار خاص خود را داشته باشد.

*صنایع دستی معرف فرهنگ و ارز آورند

کارشناس ارشد اقتصاد گردشگری با بیان اینکه اگر ما در بستر ملی و با تفکری آینده‌نگر بخواهیم برای رونق صنایع دستی برنامه‌ریزی داشته باشیم دو دستاورد خواهد داشت گفت: اول فرهنگ ما و آثار فرهنگ محلی ما را در کارنامه کشور در سطح ملی و منطقه‌ای زنده نگه می‌دارد و دوم آنکه درآمدزاست و می‌تواند برای افراد در قسمت تولید، فروش و بازرگانی منشا خیر باشد.

خاکسار در ادامه تاکید کرد: گستردگی حوزه صنایع دستی بسیاراست و با بررسی اجمالی و برنامه‌ریزی دقیق می‌توان این بازارهای ضعیف را در سطح شهر، کشور و حتی جهان رونق داد.

کارشناس ارشد اقتصاد گردشگری بابیان اینکه اگر هر شهر و استان ما به خوبی به توریست خارجی معرفی شود می‌توان محصولات صنایع دستی نیز به آن‌ها فروخت، افزود: می‌توان رونق بازارهای صنایع دستی را نیز به دنبال داشت.

وی در پایان با اشاره به نقش مدیران میانی در رونق گردشگری، تاکید کرد: مدیران استانی در برنامه‌ریزی و ایجاد بازارهای صنایع دستی و اشتغال تاثیر شگرفی در ایجاد و رونق در این حوزه دارند

با توجه به آنچه بیان شد مدیران استانی و توجه به صنایع دستی در برش‌های استانی و به صورت تخصصی به رونق، معرفی و بهبود صنایع دستی هر منطقه کمک شایانی خواهد کرد لذا لازم است تا برای این عرصه هر استان نسخه خاص خود را بعد از تحقیق و مشورت با صاحب نظران با تجربه صنایع دستی بپیچد.

تبلیغات و تکرار معرفی این محصولات می‌تواند به افزایش فروش آن‌ها کمک کند تا این آثار نفیس و ارزشمند که هویت هر کشور و شهر هستند ماندگار شوند و برای جوانان نیز اشتغال پایدار ایجاد کنند.

البته جای خالی برندسازی و بسته‌بندی مناسب در عرصه صنایع دستی دیگر موضوعی است توی ذوق گردشگران می‌زند؛ چرا که متاسفانه این محصولات هم‌چنان در در کاغذهای روزنامه مچاله شده عرضه می‌شوند و بسته‌بندی صحیحی ندارند.

سفال لالجین، مبل و منبت تویسرکان و ملایر، فرش و صنایع چرمی بخشی از صنایع دستی همدان است که نیاز به توجه، سرمایه‌گذاری و پیگیری از سوی بخش‌های خصوصی و دولتی دارد تا ضمن ماندگاری، تولید ثروت کند.

صنایع دستی و میراث فرهنگی دو بال پرواز صنعت گردشگری هستند و رونق در هر یک از این عرصه‌ها می‌تواند زنجیره‌وار به ارتقای دیگر حوزه‌ها کمک کند. حال باید دید در برنامه‌‎ریزی فعالان و دستگاه‌های ذی ربط برای توسعه گردشگری و رونق فروش صنایع دستی چه برنامه‌ای مد نظر است؟آیا در این خصوص برنامه‌های اساسی مد نظر قرار دارد یا مسکن‌های موضعی؟