سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش:

جالب‌تر اینکه کوهستان الوند در همدان در رأس یک مثلث زیست‌محیطی مهم قرار دارد و در کنار آن دو حوضه آبریزِ «کرخه و هورالعظیم در خوزستان» و «قره‌چای» واقع شده که به دریاچه کویر مرکزی ایران ختم می‌شود؛ می‌توان گفت کوهستان الوند موقعیت زیست‌محیطی بسیار حساسی در غرب ایران به خود اختصاص داده؛ بنابراین پرداختن به زیست‌بوم آن خالی از لطف نیست.

در این شماره از صحفه زیست‌بوم برآن شدیم تا با دانش‌آموخته کارشناسی ارشد اکوتوریسم گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمد سوزنچی با بیان اینکه الوند را نباید تنها نماد ملی قلمداد کرد بلکه تاریخ نشان می‌دهد تنها متعلق به ایران حال حاضر نیست و مربوط به ایران باستان است افزود: ایرانی باستانی که درخصوص عظمت آن باید گفت در دوره باستان تنها سه کشور ایران، یونان و چین حاکمان اصلی سرزمین‌های کره زمین بودند؛ حال درنظر بگیرید که در آن دوران الوند پایتحت ایران باستان بوده؛ بنابراین باید به این نکته توجه داشت که ارزش تاریخی الوند در این محدوده است.

وی ادامه داد: تعدادی آثار تاریخی که در داخل الوند وجود دارد که در گزاره‌های تاریخی مختلف یعنی از حدود سه هزار سال پیش تا به امروز، ما آن‌ها را در بدنه الوند مشاهده می‌کنیم، از راه شاهی گرفته تا کتیبه گنجنامه یا سنگ‌نگاره‌هایی که در بالای قله‌ها وجود دارد.

این دانش‌آموخته کارشناسی ارشد اکوتوریسم با تأکید بر اینکه بحث تواریخ مختلف و افسانه‌هایی که به الوند متصل است نیز خود مؤید جایگاه این داشته تاریخی و طبیعی در سطح بین‌الملل است اذعان کرد: آنچه درخصوص تاریخ الوند مطرح شده همگی مستند بوده و هیچ‌کدام ذهنی ایجاد نشده، از جنگ مسلمان‌ها با ساسانیان گرفته تا جنگ نهاوند که پشت کوهستان الوند اتفاق ‌افتاده و یا جنگ نادر که همگی دارای تاریخ مشخص هستند.

سوزنچی خاطرنشان کرد: یعنی وقتی الوند را روی صفحه تاریخ بگذاریم خواهیم دید که نام آن در روزبه‌روز این صفحات مطرح بوده و هست.

وی با بیان اینکه الوند را نباید تنها یک کوه و چندقله بدانیم بلکه رشته‌کوهی است که جریان آبی زیستی با خودش به همراه دارد؛ یعنی تا دشت‌های قهاوند، اسدآباد و ملایر در دایره الوند قرار گرفته، ابراز کرد: به این کوه، هزارچشمه می‌گویند، در تاریخ عنوان‌شده هروقت از این کوهستان عبور کردی لازم به بردن آب نیست چراکه در فاصله کمتر از هزار تا دو هزارمتری در مسیرهای مختلف با چشمه برخورد خواهید کرد، چشمه‌های آبی که از سه هزار پیش تاکنون هیچگاه خاموش نشده و حتی به داد بحران بی‌آبی همدان در دو سال قبل هم رسیده‌اند.

وی با اشاره به اینکه ارزش زیستی این کوه مشهور و تأثیرگذار از نظر طبیعی مرتبط با جریان آبی است که آنجا وجود دارد زیرا هرجا که آب باشد، آباد خواهد بود، اذعان کرد: بنا به جریان آب در این کوهستان با تنوع بالایی از پوشش گیاهی مواجهیم به طوری که همین ظرفیت دانشمندی همچون بوعلی سینا را به مدت 12 سال در این دیار ماندگار کرد.

این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه حدود دو هزار گونه گیاهان دارویی این کوهستان ثبت ملی شده اذعان کرد: به دیگر سخن می‌توان گفت ما در این زیست‌بوم رکورددار تنوع گیاهان دارویی با بالاترین درجه اسانس هستیم.

سوزنچی با بیان اینکه در حوزه حیات وحش جانوری این خطه نیز باید بگویم محل گذار طبیعت جانوری است و در کشور تنها چند محل گذار داریم خاطرنشان کرد: در اهمیت این مسئله باید بگویم که ما در جریان زیستی جانوری با دو جریان اقامتی (محل اقامت و لانه‌گذاری حیوان) و جریان محل گذار، مواجهیم؛ بدان معنا که حیوانات از این مسیر برای ییلاق و قشلاق خود استفاده می‌کنند و گونه‌های مختلف در این دیار قابل رؤیت است از خرس گرفته تا گونه‌های دیگر.

وی با تأکید بر اینکه این کوهستان یکی از مهم‌ترین جریان‌های زیستی پرندگان را در خود جای داده زیرا در بین دو زاویه شمالی و جنوبی قرار گرفته؛ بنابراین تنوع پرندگان بالایی دارد اذعان کرد: برای مثال ما در باغ‌های دامنه الوند با گونه خاصی از پرنده به نام «پری شاهرخ» مواجهیم که کمتر کسی از وجود آن آگاه است زیرا در شاخ‌های بالایی درختان لانه‌گزینی کرده و دیده نمی‌شود.

وی با اشاره به غنای جانوری گونه خزندگان از انواع مار گرفته تا انواع مارمولک و غیره در زیست‌بوم الوند، گفت: به خاطر جریان زیستی، وجود کوهستان و رطوبت در دامنه جنوبی این زیست‌بوم، جنگل را نیز شاهد هستیم.

این کارشناس محیط زیست با تأکید بر اینکه همه این داشته‌ها دست به دست هم داده تا یک جریان زیستی تاریخی کاملی شکل بگیرد که در پی آن شهری با عنوان همدان به درازای تاریخ در دامنه این کوهستان ایجاد شود که سند تاریخی شخصیت شهری آن تمدنی سه هزار ساله را نشان می‌دهد، ابراز کرد: از همه مهم‌تر اینکه از وقتی همدان به‌عنوان یک شهر و پایگاه پایتخت ایران انتخاب شده با چندین لایه تاریخی برخورد کرده اما این شهر تغییر نکرده و ثابت‌قدم بوده است.

سوزنچی با ابراز اینکه وجود جریان زیستی که در دل این اکوسیستم وجود دارد برای مرئم این شهر ارزشمند بوده و همین باعث شده طی این سال‌ها جابه‌جا نشوند، اذعان کرد: مزیت دیگر زیستی این شهر به وجود 110 رشته قنات‌ در بستر این شهر بازمی‌گردد که برخی از آن‌ها همچنان فعال هستند.

وی با اشاره به اینکه این ظرفیت‌های منحصر به‌فرد باعث شده ما در باغ‌های دامنه الوند محصولات خاصی همچون گردو، بادام و سیب ممتازی را پرورش دهیم، اذعان کرد: برای گزارش‌های ارزیابی وقتی می‌خواهند به یک نقطه و منطقه امتیاز دهند همه جوانب عنوان‌شده در بالا را درنظر می‌گیرند.

وی، افزود: اگر از ما بپرسند با توجه به آنچه درخصوص همدان به‌عنوان داشته‌های زیستی عنوان شده نمره دهید چه عددی می‌توانست باشد؟ یقیناً 100 خواهد بود حال آنکه در دنیا کمتر محلی را می‌توان با این امتیاز زیستی پیدا کرد اما متأسفانه ما مردمان این دیار به‌دلیل آگاهی نداشتن از این نعمت الهی نتوانسته‌ایم از این ظرفیت‌ درست استفاده کنیم.

طاهره ترابی مهوش