امتحانات نهایی و تأثیر آن در نتایج کنکور متقاضیان به کلافی سردرگم تبدیل شده که معلوم نیست به کجا برسد. دانش‌آموزان از استرس امتحانات نهایی و از طرفی آزمون کنکور، شب و روز ندارند و خانواده‌هایشان نیز پا به پای آن‌ها لحظات پرتنشی را تجربه می‌کنند. قرار بود با تأثیر نمرات امتحانات نهایی در نتایج کنکور از استرس دانش‌آموزان کاسته شود، اما اجرای این طرح به گونه‌ای پیش رفته که نه‌تن‌ها استرس محصلان کم نشده بلکه حتی شدت استرس آن‌ها دوچندان شده‌است. کارشناسان و پژوهشگران حوزه تعلیم و تربیت اگر چه با اصل تأثیر سوابق تحصیلی در کنکور موافقند، اما عمده آن‌ها مسیر اجرای این طرح را تأیید نمی‌کنند. در همین زمینه میزگردی برای بررسی مزایا و معایب طرح تأثیر سوابق تحصیلی در پذیرش کنکور سراسری دانشگاه‌ها در کنفرانس ملی آموزش ریاضی اصفهان برگزار شده و اساتید و کارشناسان در آن دلایل موافقت یا مخالفت خود را درباره تأثیر سوابق تحصیلی بر پذیرش دانشگاه توضیح دادند.
زهرا گویا، استاد ریاضی دانشگاه شهید بهشتی
**«سابقه تحصیلی» با «معدل» تفاوت دارد
در رسانه‌ها به طور مکرر بر تأثیر معدل در کنکور تأکید می‌شود، این در حالی است که معدل یک عدد قابل‌دستکاری است، اما وقتی از سابقه تحصیلی صحبت می‌کنیم، یعنی می‌خواهیم دانش‌آموز را در طول سال تحصیلی ارزیابی کنیم و اینکه او در این دوره چه قابلیت‌ها و شایستگی‌هایی را توانسته کسب کند. بنابراین نباید «سابقه تحصیلی» و «معدل» را معادل یکدیگر دانست، چراکه توانایی‌ها و شایستگی‎‌های دانش‌آموز را نمی‌توان تنها با یک عدد قضاوت کرد. به نظر من، معلمی که با دانش‌آموز کار کرده و مدرسه‌ای که دانش‌آموز در آنجا پرورش یافته، بهترین قضاوت‌کننده هستند و می‌توانند بچه‌ها را محک بزنند. به همین دلیل از نظر من، معادل‌سازی معدل و سابقه تحصیلی یک خطای بزرگ است، خطایی که می‌تواند تمام جامعه را به آشفتگی برساند و دانش‌آموزان را به مصیبت بکشاند. از طرفی، تصحیح کردن، نمره دادن و قضاوت کردن راجع به سابقه به عنوان یک کمیت، دامنه خطای بسیار بالایی دارد. از همه مهم‌تر، اگر قبلاً بچه‌ها، اضطراب کنکور را داشتند، حالا ده‌ها برابر بر اضطرابشان افزوده شده‌است! همچنین اگر نگران بودیم که مافیای کنکور باید کنترل شود، حالا باید نگران این باشیم که مافیا به تک‌تک کلاس‌های درس، مدارس و خانه‌های مردم نفوذ کرده‌است، بنابراین من با تأثیر نمرات امتحانات نهایی در کنکور با این سبک و سیاق مخالف هستم.
مزبان حبیبی، کنشگر حوزه آموزش، انجمن معلمان ریاضی استان فارس
**جای خالی تجهیزات برابر و آموزش عادلانه در مدارس
در بسیاری از کشور‌های دنیا، سوابق تحصیلی نقش مهمی ایفا می‌کند. حتی توصیه‌نامه‌ای که معلم کلاس اول ابتدایی برای دانش‌آموز زیر کارنامه‌اش می‌نویسد، برای انتخاب رشته دانشگاهی مؤثر است. ما نباید از عملکرد دانش‌آموزان در سال‌های مختلف تحصیل غفلت کنیم و همه چیز را به یک آزمون تستی گره بزنیم. از نظر من، در طرح تأثیر قطعی نمرات امتحان نهایی در کنکور، هم می‌توان ایراد پیدا کرد و هم حسن. باید دید این موضوع را با چه هدف و دیدگاهی بررسی می‌کنیم. از یک زاویه می‌توان گفت که با برگزاری 30 آزمون، استرس کنکور را به 30 استرس مختلف تبدیل کرده‌ایم، اما از سوی دیگر، اگر یک دانش‌آموز در زمان برگزاری کنکور، بیمار شود یا اشتباهی کند، ممکن است تمامی شانس‌هایش برای ورود به دانشگاه را از دست بدهد. حالا با 30 آزمون، فرصت دارد که در 29 آزمون دیگر موفق شود. در واقع، برگزاری 30 آزمون هم می‌تواند مزیت باشد و هم نقص. این‌طور نیست که به راحتی خطی بکشیم و بگوییم این طرفی‌ها مزایا و آن طرفی‌ها معایب هستند. اما باید به این نکته توجه کرد که تا وقتی اصل 30 و همچنین اصل سوم قانون اساسی محقق نشوند، نمی‌توان به طور کامل انتظار داشت که این طرح موفق باشد. تا زمانی که دانش‌آموز سیستان و بلوچستان و دانش‌آموز تهران از یک سیستم آموزشی یکسان، از تجهیزات برابر و از آموزش عادلانه بهره‌مند نشوند، این طرح از دید من از همین حالا محکوم به شکست است.
اسماعیل بابلیان، استاد ریاضی دانشگاه خوارزمی‌
**نمی‌توان به این سوابق تحصیلی اعتماد کرد
آموزش و پرورش سرمایه‌گذاری کرده؛ مدرسه ساخته و برنامه‌های درسی طراحی کرده، هدفش هم این است که دانش‌آموزان باکیفیتی را تحویل دانشگاه‌ها دهد. در این بین، دبیران نیز زحمات بسیاری می‌کشند، اما به این نکته توجه نمی‌شود که تأثیر معدل امتحانات نهایی در کنکور به شرایط مختلفی بستگی دارد که این شرایط برای همه دانش‌آموزان یکسان نیست؛ اول اینکه، همه مدارس ما باید کیفیت بالایی داشته‌باشند، همه معلمان باید افرادی توانمند و آگاه باشند و برنامه‌های درسی نیز مطلوب و سنجیده طراحی شده‌باشد.
همه ما از وضعیت مدارس مطلعیم. چند سال پیش در زنجان، در سمینار «ریاضیات و چالش‌ها»، یکی از دبیران به من گفت: «ما با شرایطی مواجهیم که در آن، یک درس به نام من ثبت می‌شود، شخص دیگری آن را تدریس می‌کند و فرد دیگری امتحان می‌گیرد. نهایتاً، یک دفتردار نمرات را وارد می‌کند.» آیا می‌توان به چنین سوابق تحصیلی اعتماد و آن‌ها را در کنکور اعمال کرد؟ مسلم است که بدون ایجاد ملزومات لازم، این سوابق فاقد اعتبار هستند.
در سال 1355 که در انگلستان بودم، دختر سه‌ساله‌ام به مدرسه می‌رفت. او هنوز خواندن و نوشتن را یاد نگرفته بود، اما هر روز به مدرسه می‌رفت و نقاشی می‌کشید. معلمانش او را رصد می‌کردند و تشخیص داده‌بودند که استعداد نقاشی خوبی دارد. حال آیا مدارس ما توانایی تشخیص این مهارت‌ها را دارند؟ آیا مدیران و ناظم‌ها می‌توانند خلاقیت، هوش و توانایی‌های دانش‌آموزان را ارزیابی کنند؟ اگر سیستم آموزشی ما بتواند به چنین سطحی برسد، باید به سوابق تحصیلی اعتبار دهیم.
بیژن ظهوری زنگنه، استاد ریاضی دانشگاه صنعتی شریف
**لزوم هدایت نظام آموزشی ‌به سمت مکانیزم‌های کارآمد
از دهه 40، کنکور در تاریخ ایران مطرح بوده‌است، سال 46 بود که من در کنکور شرکت کردم، آن موقع کنکور تشریحی بود. یادم است که این آزمون، 10 مسئله داشت؛ شش مسئله ریاضی، سه مسئله مکانیک و یک مسئله شیمی. این کنکور در دو روز برگزار می‌شد و برای هر آزمون حدود دو تا سه ساعت زمان داشتیم، یعنی شش ساعت ما فقط مسئله حل می‌کردیم؛ آن هم مسائلی بسیار پیچیده و چالش‌برانگیز. در نهایت نیز حدود 300 نفر قبول می‌شدند و به دانشگاه می‌رفتند. به مرور زمان در نظام آموزشی تغییراتی به وجود آمد، مثلاً سال‌های بعد، گفتند کسانی که معدل امتحان کتبی‌شان، از 180 به بالا باشد (آن زمان نمره کامل 200 بود) می‌توانند بدون کنکور وارد دانشگاه شوند، اما امروز به جایی رسیده‌ایم که گفته می‌شود معدل تأثیر قطعی در پذیرش دانشگاه‌ها دارد، این یعنی اگر کسی به هر دلیلی، نمره پایینی در این امتحانات کسب کرد، برای همیشه شانس ورود به دانشگاه‌های خوب را از دست می‌دهد، که این از نظر من یک فاجعه است!
یادم است که سال 1381 در یک کنفرانس، طرح‌هایی برای ورود متقاضیان به دانشگاه‌ها دادیم، حالا طرح فعلی (یعنی طرح تأثیر قطعی نمرات امتحان نهایی در کنکور) از دل همان طرح‌ها بیرون آمده، منتها روح آن چیزی که ما گفتیم با روح این چیزی که امروز اجرا می‌شود، زمین تا آسمان تفاوت دارد. متأسفانه برداشت اشتباه از طرح‌هایی که زمان زیادی روی آن مطالعه شده‌بود به جای اینکه به نفع نظام آموزشی باشد به ضرر آن تمام می‌شود.
من با اصل سوابق تحصیلی موافقم، اما اگر مکانیزم درستی برای آن ایجاد نشود، نتایج فاجعه‌آمیزی به بار خواهد آورد. باید سیستم آموزشی‌مان را به سمت مکانیزم‌های آزمایش‌شده و کارآمد هدایت کنیم.
ابوالفضل رفیع‌پور، استاد ریاضی و کامپیوتر دانشگاه شهید باهنر کرمان
**به دانش‌آموزان استرس تحمیل نکنید!
سال‌ها به عنوان سرگروه ریاضی در منطقه و استان فعالیت داشتم و معلم‌هایی را دیدم که به وظایف خود بی‌توجه بودند. مثلاً معلمی بود که در جلسات امتحان حاضر می‌شد، بدون اینکه حتی به درستی برگه‌ها را تصحیح کند.
بنابراین، باید شرایط مناسبی برای تصحیح و استاندارد‌های دقیق‌تری برای سوابق تحصیلی در نظر گرفت، اما شیوه اجرای فعلی را تأیید نمی‌کنم. این شیوه استرس زیادی را بر دانش‌آموزان تحمیل می‌کند و بسیاری از والدین فکر می‌کنند که فشار بیشتر باعث موفقیت فرزندانشان خواهد شد، اما در واقعیت، این اضطراب باعث آسیب‌های روانی زیادی به دانش‌آموزان می‌شود. نباید استرس را به آن‌ها تحمیل کنیم، بلکه باید راه‌حل‌هایی را مبتنی بر خرد‌جمعی و تجارب علمی و عملی به کار بگیریم. ما نیاز به کنفرانس‌ها و جلسات هم‌اندیشی بیشتری داریم که در آن‌ها هم دانشمندان و هم مدیران اجرایی نظرات خود را بیان کنند.
بدنه اجرایی کشور نیز باید در تصمیم‌گیری‌ها دخیل باشد. باید فضایی فراهم کنیم که مدیران مدارس و معلمان بتوانند با بدنه علمی کشور به تبادل نظر بپردازند. در نتیجه، خروجی جلسات و بررسی همه‌جانبه و کارشناسانه این طرح، می‌تواند بهبود کیفیت سیستم آموزشی کشور را به دنبال داشته باشد.
رضا روئین‌تن، دبیر انجمن معلمان ریاضی استان فارس
**این فرایند یک‌شبه اتفاق نیفتاد
بحث کنکور و سوابق تحصیلی موضوع جدیدی نیست. از کنفرانس 1375 اصفهان، همیشه میزگرد‌هایی در مورد کنکور در کنفرانس‌ها برگزار می‌شد. حتی سال‌ها جلسات و سمینار‌هایی به این موضوع اختصاص یافت. یکی از این سمینارها، منجر به انتشار کتابچه‌ای با عنوان «بررسی روش‌ها و مسائل آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها» شد که مجموعه مقالات بسیار مفیدی در آن گردآوری شده‌است.
این مطالعات و پیگیری‌های مستمر از سوی استادان، نهاد‌هایی مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت آموزش و پرورش، در نهایت به این نتیجه رسید که باید سهم کنکور از پذیرش دانشجویان کاهش یابد و سوابق تحصیلی مدارس در این امر دخیل شود. بنابراین، به این سمت رفتند که آزمون‌های نهایی را برای هر سه پایه متوسطه برگزار کنند تا بتوانند این نمرات را با کیفیت و استاندارد‌های دقیق‌تر اعمال کنند. این فرایند یک‌شبه اتفاق نیفتاد، بلکه جلسات متعدد کارشناسی و بررسی‌های فراوانی انجام شد. این طرح به تدریج به سال‌های آینده منتقل شد و تا سال 1400 تصمیم به اجرایی شدن آن گرفته شد. همچنین برنامه‌ریزی شده‌است تا سال 1406 سهم سوابق تحصیلی به 60 درصد برسد. حال نکته مهم این است که بررسی شود این سوابق تحصیلی چگونه و با چه معیار‌ها و استاندارد‌هایی در پذیرش تأثیر داده شوند.
در خصوص سوابق تحصیلی، باید گفت اگر معدل دانش‌آموز خراب شده‌باشد، می‌توان از «ترمیم معدل» استفاده کرد. این سیستم به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد که نمرات خود را در امتحانات نهایی اصلاح کنند. برای آن‌هایی که به دلایل مختلف نتوانسته‌اند نمرات خوبی کسب کنند، این امکان فراهم است که مجدداً در امتحانات شرکت کنند و نمرات خود را بهبود دهند.
به نظر من، مشکل اصلی این طرح در اجرای آن است؛ از نحوه ثبت الکترونیکی تا اجرای آزمون‌های هماهنگ. با این حال، راه‌حل‌های بسیاری برای بهبود وجود دارد و باید تلاش کنیم تا این فرآیند‌ها را اصلاح کنیم.