شهرها در آستانه سال 2025، در نقطه حیاتی و سرنوشت‌سازی قرار گرفته‌اند. با توجه به مشارکت بیش از نیمی از جمعیت جهان در انتخابات‌های سال 2024، سال آینده تعیین‌کننده اولویت‌ها و مسیر توسعه شهری خواهد بود. شهرها با چالش‌های پیچیده‌ای از تغییرات اقلیمی و بحران مسکن گرفته تا بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته برای بهبود زندگی شهروندان روبه‌رو هستند که می‌توانند فرصت‌هایی برای نوآوری، سازگاری و شکل‌دادن به آینده‌ای پایدارتر برای شهرها ایجاد کنند. در ادامه 10 روند کلیدی سال 2025 بیان می‌شود که مدیریت شهری، بافت اجتماعی و حیات اقتصادی شهرها را دگرگون می‌کنند.
*بهره‌گیری از نوآوری به‌منظور گسترش حکمرانی یکپارچه در شهرها
چالش‌های پیش روی سازمان‌های محلی از جمله منابع محدود مالی و در حال تغییر و اولویت‌های سیاسی گوناگون، ماهیت جداگانه‌ای ندارد و بین بخش‌های مختلف مشترک است. به همین دلیل نخستین روندی که شهرها باید سال آینده بر آن متمرکز شوند، به‌کارگیری مؤثر نوآوری، شکستن موانع داخلی و ایجاد منافع یکپارچه است؛ این رویکرد کلید حل چالش‌های چندبعدی شهری است. پروژه‌هایی همچون مدرسه باز در سراسر شهر ویلنیوس یا پروژه جنگل‌کاری گسترده شهر فری‌تاون نشان داده‌اند که توانمندسازی کارمندان دولت و تشویق همکاری بین‌بخشی می‌تواند نتایج قابل‌توجه و تأثیرگذارتری داشته باشد.
ابتکار مدرسه باز با عنوان «ویلنیوس یک مدرسه است» کل شهر را به یک پلتفرم آموزشی تبدیل می‌کند. این پروژه اجازه می‌دهد تا درس‌ها در مکان‌های عمومی مختلف مانند پارک‌ها، موزه‌ها و کسب‌وکارها برگزار شوند و به این ترتیب یادگیری سنتی با تجربیات واقعی ادغام می‌شود. هدف ابتکار این است که حداقل 10 درصد از کلاس‌ها در سه سال آینده خارج از محیط‌های آموزشی سنتی برگزار شود و خلاقیت و مهارت‌های عملی را در میان دانش‌آموزان ترویج دهد. این پروژه با حمایت بنیاد بلومبرگ و مشارکت قابل توجه مدارس و معلمان محلی اجرا می‌شود.
*ارائه راهکارهای عملی برای افزایش تاب‌آوری شهری
شهرها در سال 2025 به‌طور فزاینده‌ای استراتژی‌های عملی برای حل مشکلات روزافزون تغییرات اقلیمی را در اولویت قرار خواهند داد و از چارچوب‌های مفهومی فراتر خواهند رفت تا راه‌حل‌های عملی را اجرا کنند. تاب‌آوری شهری در سیاست‌هایی همچون مدیریت آب، راه‌حل‌های بر پایه طبیعت و مشارکت جامعه متجلی خواهد شد. با توجه به اینکه فقط 1 درصد از منابع آب کره زمین در دسترس انسان قرار دارد، شهرها باید استراتژی‌های یکپارچه‌ای را از جمله جمع‌آوری آب باران، بازیافت آب‌های شهری و زیرساخت‌های سبز اتخاذ کنند تا دسترسی پایدار و عادلانه به آب را تضمین کنند.
انتظار می‌رود شهرها با گسترش سیستم‌های استفاده مجدد از فاضلاب پیشتاز باشند. چهارچوب‌های حکمرانی مشارکتی مقامات شهرداری، بخش خصوصی و جوامع را گرد هم خواهد آورد تا تلاش‌های هماهنگ در این زمینه را هدایت کند. راه‌حل‌های دیجیتال همچون شبکه‌های هوشمند آب و سیستم‌های شناسایی نشت بر پایه اینترنت اشیا نیز نحوه نظارت و مدیریت شهرها بر آب را تغییر خواهند داد.
تورنتو و سان فرانسیسکو از جمله شهرهایی هستند که نمونه‌هایی برای توسعه پایدار مقاوم در برابر اقلیم ایجاد کرده‌اند. این شهرها در حال پیاده‌سازی استراتژی‌های یکپارچه مقاومتی هستند که با اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (SDGs) همسو هستند تا رشد شهری عادلانه و پایدار را تضمین کنند.
*پیاده‌سازی عملی دوقلوهای دیجیتال شهرها
دوقلوی دیجیتال یک شهر می‌تواند میزان هوشمندی و مدیریت مؤثر را در فرایندهای مختلف از سناریوهای اقلیمی تا مسیرهای جدید حمل‌ونقل عمومی ارتقا دهد. پیشرفت در فناوری‌هایی همچون اینترنت اشیا، محاسبات ابری و هوش مصنوعی امکان جمع‌آوری، پردازش و تحلیل حجم عظیمی از داده‌های آنی را فراهم کرده است و به شهرها این توانایی را می‌دهد که سناریوهای مختلفی را با دقت بیشتری مدل‌سازی کنند.
در حال حاضر شهرهایی همچون سنگاپور، بارسلونا و نیویورک از مزایای دوقلوی دیجیتال شهری خود بهره می‌برند. این مدل‌ها با شبیه‌سازی‌های قوی و بر پایه داده، شناخت عمیق‌تری از شهر ارائه می‌دهند و تصمیم‌گیری به‌موقع و آگاهانه را پشتیبانی می‌کنند، همچنین امکان شبیه‌سازی سناریوهای مختلف را برای هدایت برنامه‌ریزی زیرساخت‌ها و تغییرات سیاستی فراهم می‌آورند. شهرهای پیشرو در 2025 آنهایی هستند که موفق به اجرای دوقلوهای دیجیتال شهری خود شده باشند.
*حل بحران مسکن با اولویت بخشیدن به قشر آسیب‌پذیر
بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد 1.6 میلیارد نفر در سراسر جهان از مسکن مناسب برخوردار نیستند و این رقم ممکن است تا سال 2030 به سه میلیارد نفر برسد. طبق گزارش سازمان ملل متحد برای حل این مشکل باید روزانه 96 هزار خانه مقرون‌به‌صرفه جدید در جهان به‌ویژه در شهرها ساخته شود، زیرا بیشترین جمعیت جهان در شهرها زندگی می‌کنند. بحران مسکن به‌طور کلی کیفیت زندگی شهری را تضعیف می‌کند، نابرابری‌های اجتماعی را افزایش می‌دهد و تاب‌آوری شهرها را به چالش می‌کشد. افزایش هزینه‌ها و کاهش عرضه، گروه‌های آسیب‌پذیر از جمله جوانان، خانواده‌های کم‌درآمد و مهاجران را در یافتن مسکن دچار مشکل کرده است. این بحران توانایی شهرها را در حفظ استعدادها و تحریک رشد اقتصادی تضعیف می‌کند.
سیاست‌های مسکن مقرون‌به‌صرفه، کنترل اجاره‌بها و سرمایه‌گذاری در مسکن اجتماعی از جمله استراتژی‌های ضروری برای غلبه بر این چالش است. مسکن پایدار فراتر از یک سرپناه، پایه و اساس شهرهای موفق و انعطاف‌پذیر است. تلاش‌های مشارکتی برای متحد کردن دولت‌ها، توسعه‌دهندگان و جوامع می‌تواند برای همه خانوارها مسکن تأمین کند و محیط‌هایی را ایجاد کند که نوآوری، تاب‌آوری و انسجام اجتماعی را گسترش می‌دهند.
بیش از 60 درصد از ساکنان وین در مسکن‌های یارانه‌ای زندگی می‌کنند که با مالکیت عمومی و مقررات سخت‌گیرانه اجاره حمایت می‌شود. این مدل بر مشارکت جامعه در برنامه‌ریزی تأکید دارد و منجر به یک بازار مسکن پایدار با گزینه‌های مقرون به صرفه برای سطوح درآمدی مختلف شده است.
ونکوور نیز مالیات بر خانه‌های خالی را معرفی کرده است تا از سفته‌بازی جلوگیری کند. علاوه بر این، مالیات بر خریداران خارجی برای تثبیت قیمت‌های مسکن را وضع کرده است تا دسترسی ساکنان محلی را در میان یک بحران شدید مسکن افزایش دهند.
*نوآوری‌های ساخت‌وساز متعهد به پایداری
ساختمان‌ها سهم عمده‌ای در مصرف انرژی جهانی (36 درصد) و انتشار دی‌اکسیدکربن (39 درصد) دارند، به همین دلیل بهبود کارایی آنها در سال‌های آینده به موضوعی محوری در برنامه‌ریزی شهری تبدیل خواهد شد. نوآوری‌ها در ساخت‌وساز با ترکیب فناوری و پایداری برای مقابله با چالش‌های محیطی این صنعت، محیط‌های شهری را بازآفرینی خواهند کرد.
فناوری‌های جدید همچون اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و مدیریت هوشمند ساختمان می‌تواند نحوه عملکرد ساختمان‌ها را متحول کند، مصرف آب و انرژی را بهینه سازد و به حفظ و نگهداری منابع و تجهیزات قبل از وقوع مشکلات کمک کند. ابزارهایی همچون مدل‌سازی اطلاعات ساختمانی به برنامه‌ریزان اجازه می‌دهند تا چرخه عمر ساختمان را بهینه‌سازی کنند، مصرف انرژی را کاهش دهند و کارایی عملیاتی را بهبود بخشند.
ساختمان‌های سبز می‌توانند مصرف انرژی را تا 50 درصد کاهش دهند، به میزان 40 درصد در مصرف آب صرفه‌جویی کنند و هزینه‌های عملیاتی را تا 12 درصد کاهش دهند. شهرهای هوشمند با پروژه‌هایی همچون مسکن پایدار بارسلونا و خانه کربن‌خنثی 2020 در اروپا، ثابت کرده‌اند که ساخت‌وساز پایدار نه‌تنها یک روند، بلکه آینده توسعه شهری است.
*رونق گردشگری به‌منظور ارتقای رفاه پایدار اجتماعی و اقتصادی
طبق گزارش گردشگری سازمان ملل، حدود 790 میلیون گردشگر بین‌المللی در هفت ماه نخست سال 2024 سفر کرده‌اند که 11 درصد افزایش را نسبت به 2023 نشان می‌دهد. رشد گردشگری یکی دیگر از روندهای 2025 است که با مجموعه‌ای از تنش‌های شهری از افزایش هزینه‌های مسکن برای ساکنان محلی تا فشار بر میراث فرهنگی، ناآرامی محله‌ها و تأثیرات زیست‌محیطی همراه خواهد بود.
برنامه‌ریزی گردشگری پایدار مستلزم یافتن نقاط مشترک میان دولت‌ها، جوامع محلی، اپراتورهای گردشگری و گردشگران است. ادغام فرهنگ بر پایه داده در فرایندهای تصمیم‌گیری، در حالی که تمام ذی‌نفعان را شامل می‌شود، این امکان را به شهرها می‌دهد تا پویایی‌های گردشگری را قبل، حین و پس از تجربه بازدید بررسی کنند و زمینه را برای رویکردی متعادل و فراگیر به گردشگری شهری هموار کنند.
*برندسازی شهری، ابزاری برای تقویت رقابت‌پذیری اقتصادی و شهرت جهانی
در دنیای رقابتی امروز، شهرها برای جذب استعدادها، گردشگران، سرمایه‌گذاران و فرصت‌های جهانی تلاش می‌کنند و برای حفظ موقعیت خود نیاز به برندسازی استراتژیک دارند که پیام دارایی‌ها و ارزش یک شهر را به شکلی هیجان‌انگیز، بصری و معنادار منتقل می‌کند. یکی از محرک‌های همیشگی برندسازی شهری، صنعت گردشگری است که امکانات شهر را به بازدیدکنندگان معرفی می‌کند، اما شهرهای آینده نیازی به ابزارهای قدرتمندتری برای برجسته شدن در افق شهرهای هوشمند جهانی دارند. شهرهایی همچون سئول، هلسینکی، توکیو و آمستردام پیشرو در زمینه برندسازی هستند و خود را به‌عنوان مراکز نوآوری جهانی و مقاصد برتر سرمایه‌گذاری معرفی کرده‌اند.
*استفاده از هوش مصنوعی به‌منظور مدیریت شهری کارآمدتر
هوش مصنوعی موضوعی بحث برانگیز در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری است و ابزارهای قدرتمندی همچون چت‌جی‌بی‌تی را ارائه می‌دهد که به‌سرعت در زندگی روزمره ادغام شده‌اند. هوش مصنوعی توانایی خود را با بهبود مدیریت پسماند و انرژی ثابت کرده است، با این حال تأثیرات گسترده‌ای بر کار، ایمنی و حقوق بشر دارد که دولت‌های شهری نمی‌توانند آن را نادیده بگیرند.
نگرانی دیگری در مورد هزینه‌های زیست‌محیطی هوش مصنوعی به این موضوعات اضافه شده است؛ آایجاد یک مدل هوش مصنوعی می‌تواند به اندازه 125 پرواز رفت‌وبرگشت بین نیویورک و پکن دی‌اکسیدکربن تولید کند و این تأثیر به‌سرعت در حال افزایش است. توان محاسباتی مورد نیاز برای تقویت رشد هوش مصنوعی هر 100 روز دو برابر می‌شود. صنعت روبه‌رشد مراکز داده در حال بررسی راه‌حل‌های انرژی از جمله امکان ادغام راکتورهای هسته‌ای برای تغذیه این مراکز است که ممکن است ریسک‌های زیست‌محیطی بزرگ‌تری ایجاد کند. شهرها باید در استفاده از هوش مصنوعی برای ارائه خدمات بهتر و مدیریت کارآمدتر، شفافیت بیشتری در مورد تأثیرات زیست‌محیطی آن به‌ویژه در زمینه منبع و مصرف انرژی و آب مطالبه کنند.
*فناوری حکومتی شفاف‌تر، کارآمدتر و متمرکز بر شهروندان
فناوری حکومتی چشم‌انداز شهری را محقق می‌سازد که در آن دسترسی به خدمات عمومی آسان است، داده‌ها به‌صورت آزاد جریان دارند تا اعتماد ایجاد کنند و شهروندان فعالانه و از طریق پلتفرم‌های دیجیتال به شکل‌گیری سیاست‌ها کمک می‌کنند. شهرها می‌توانند با ادغام فناوری‌های پیشرفته همچون هوش مصنوعی، بلاک‌چین و اینترنت اشیا برای توانمندسازی جوامع گام بردارند.
انتظار می‌رود که شفافیت در مرکز توجه قرار گیرد، زیرا سیستم‌های داده باز به شهروندان امکان نظارت بر بودجه‌ها و تصمیمات را می‌دهد و دولت‌ها را پاسخگو می‌کند. ابزارهای خودکارسازی و پیش‌بینی نیز از طریق هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی ترافیک و الگوریتم‌های هوشمند برای مدیریت منابع شهری به افزایش کارایی منجر خواهند شد. اساس فناوری حکومتی بر محوریت افراد ساکن در شهرها است و سیستم‌های پاسخگویی ایجاد می‌کند که با چالش‌های شهری تطبیق پیدا کنند و نیاز گروه‌های مختلف شهروندان را برآورده کنند.
*مشارکت‌های خلاقانه در تأمین مالی تحولات شهری
مهم‌ترین بحث، چگونگی تأمین مالی تغییرات مورد نیاز برای مقابله با چالش‌هایی است که شهرها در 2025 با آن روبه‌رو خواهند شد. ایجاد محیط‌های شهری پایدارتر، زیست‌پذیرتر و از نظر اقتصادی پویاتر به همکاری، نوآوری و فراگیری بستگی دارد. موضوع تحول شهری درباره ایجاد فضاهایی است که این عناصر با هم رشد کنند و در هسته این تلاش، ایده اقدام جمعی قرار دارد. دولت‌ها، بخش خصوصی و جوامع باید برای مقابله با چالش‌های شهری و بهبود کیفیت زندگی برای همه ساکنان متحد شوند.
مشارکت‌های عمومی‌خصوصی و همکاری‌های بین‌المللی برای تأمین مالی زیرساخت‌های حیاتی و راه‌حل‌های دیجیتال در مقیاس بزرگ ضروری خواهد بود، در حالی که مشارکت و توانمندسازی جامعه تضمین می‌کند که این ابتکارات نیازهای واقعی را برآورده کنند و آنها را فراگیرتر و تأثیرگذارتر کنند. بسیج منابع و توانمندسازی شهروندان می‌تواند محیط‌های تاب‌آور و عادلانه‌ای ایجاد کند که استعدادها را جذب و پیشرفت را تقویت می‌کند و در نهایت مکان‌های بهتری برای زندگی ارائه می‌دهد.