ناترازی انرژی یکی از مهم‌ترین مشکلات سال‌های گذشته و امروز و در عین حال یکی از بحران‌های پیش روی کشور است. مسئله‌ای که در سال جاری بیش از سال‌های گذشته گریبان صنعت و حتی زیست شهری کشور را گرفت؛ به طوری که در تابستان سال جاری ابتدا مقرر شد یک روز در هفته برق شهرک‌های صنعتی مطابق برنامه قطع شود؛ اما گزارش‌ها حاکی از این است که اخیراً در برخی شهرک‌ها، قطعی برق به سه روز در هفته هم رسیده است.
طی سال‌های اخیر با افزایش دما، نقاط مختلف کشور بارها با قطع گسترده برق مواجه شد و برق واحدهای تولیدی نیز ابتدا به‌صورت پراکنده و بعد از رایزنی‌های انجام‌شده برای جلوگیری از آسیب به تجهیزات با برنامه‌ریزی قطع شد. در این سال‌ها کمبود برق در تابستان همزمان با محبوب شدن رمزارزها شدت گرفت، به همین دلیل در این رابطه عده‌ای استخراج رمزارزها را مقصر می‌دانند، اما عده‌ای عقب‌ماندگی وزارت نیرو در تولید برق را به‌دلیل کمبود منابع مالی و مشکلات ناشی از تحریم عامل کمبود برق عنوان می‌کنند.
اما علت هر چه که باشد، بسیاری از کارشناسان معتقدند بهترین راه حل برای خروج از این وضعیت در شرایط فعلی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا درخصوص این ضرورت، با کارشناس انرژی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
محمدصادق مهرجو با بیان اینکه امروزه در سطح بین‌الملل، تولید و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر بنا به محدودیت منابع تجدیدناپذیر به یک روند بدل شده، گفت: بر این اساس ما باید درصد مشخصی را به سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد سالیانه تولید انرژی کشورمان اضافه کنیم.
وی افزود: با این وجود متأسفانه ما بیش از اندازه به انرژی‌های فسیلی وابسته هستیم به طوری که بیش از 98 درصد انرژی‌های موجود سبد انرژی کشور، به انرژی‌های فسیلی ازجمله نفت و گاز و فرآورده‌های آن اختصاص دارد.
وی با تأکید بر اینکه روند موجود در تولید انرژی و مصرف آن، امروز در عرصه‌های مختلف برای کشور مشکل‌ساز شده، خاطرنشان کرد: بالأخره انرژی‌های تجدیدناپذیر به پایان خواهند رسید اما در انرژی‌های تجدیدپذیر با چنین مشکلی مواجه نیستیم مثلاً تا زمانی که خورشید، باد، آب و انرژی زمین‌گرمایی هست می‌توان از آن‌ها تولید انرژی کرد.
این کارشناس انرژی با اشاره به بادوام بودن منابع انرژی‌های تجدیدپذیر و در عین حال یک‌بار مصرف بودن انرژی‌های تجدیدناپذیر تشریح کرد: آنچه مسلم است اینکه ما نیز باید همسو با جهان در این حوزه قرار بگیریم.
مهرجو با بیان اینکه ما در کشور تقریباً 300 روز آفتابی را در نقاط مختلف کشور تجربه می‌کنیم؛ بنابراین با شناسایی نقاط مختلف می‌توان از این ظرفیت برای تولید برق خورشیدی فتوولتاییک استفاده کرد، گفت: علاوه بر این در استانی همچون سیستان و بلوچستان ما با بادهای 120 روزه مواجهیم که به مدت چهار ماه از سال این بادها در سیستان می‌وزند، پس در این زمینه نیز می‌توانیم از زیرساخت‌های لازم برای استفاده از انرژی بادی بهره ببریم.
وی با ابراز اینکه استفاده از انرژی زمین‌گرمایی نیز از دیگر ظرفیت‌های موجود در کشور است، خاطرنشان کرد: درواقع با افزودن سهم انرژی‌های تجدیدپذیر باید روزبه‌روز از سهم انرژی‌های تجدیدناپذیر کم کرد.
مهرجو با تأکید بر اینکه گرچه ما در کشور دارای منابع عظیم نفت و گاز هستیم اما این حجم عظیم نیز پاسخگوی وابستگی شدیدی که در بخش‌های مختلف ایجاد کرده‌ایم، نیست افزود: از طرفی ما در کشوری در حال توسعه زندگی کرده و سالانه بر جمعیت کشور و بخش‌های توسعه‌ای آن افزوده می‌شود؛ بنابراین باید برای این منابع تجدیدناپذیر جایگزین مناسبی یافت.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه در کشور بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز نداریم؛ یعنی نسبت جمعیت و میزان تولید ناخالص داخلی (GDP) با شاخص شدت انرژی متناسب نیست تصریح کرد: در حقیقت این شاخص به‌شدت افزایش یافته در حالی که سال‌های اخیر میزان GDP کاهش پیدا کرده و انرژی مصرفی ما برای تولید هر واحد GDP نسبت به حتی کشورهای منطقه و کشورهای دیگر رو به صعود است.
این کارشناس انرژی با اشاره به وجود 290 روز آفتابی در همدان، عنوان کرد: وجود این ظرفیت، مزیت بزرگی در عرصه دستیابی به انرژی‌های پاک است که با برنامه‌ریزی در بخش‌های مختلف از طریق نصب پنل‌های خورشیدی محقق می‌شود.
مهرجو با ابراز اینکه البته چند سال پیش سرمایه‌گذاری از کشور آلمان برای استفاده از این ظرفیت در همدان اقدام کرد؛ اما در مسیر برخی مشکلات مانع توسعه کار شد که ازجمله آن می‌توان قیمت‌گذاری دستوری را نام برد، افزود: متأسفانه چون میزان قیمت تمام‌شده برای برق تولیدی در انرژی تجدیدپذیر مخصوصاً در انرژی‌ خورشیدی بیشتر از هر کیلوواتی است که از سایر منابع تولید می‌شود؛ بنابراین به‌هیچ وجه ورود به این عرصه صرفه اقتصادی ندارد.
وی ادامه داد: خوشبختانه اخیراً قیمت‌گذاری دستوری از دایره تصمیم‌گیران وزارت نیرو خارج‌شده و در بورس انرژی عرضه می‌شود، به‌طوری‌که قیمت هر کیلووات ساعت انرژی تجدیدپذیر به گفته مشهدی؛ مدیرعامل توانیر سه هزار تومان در نظر گرفته شده، حال آنکه این امر خود مشوقی برای پای کار آوردن بخش خصوصی است.
این کارشناش انرژی عنوان کرد: یکی از آفت‌های ما در تولید انرژی تجدیدپذیر قیمت‌گذاری دستوری است، برای توسعه به‌کارگیری آن در صنعت کشاورزی، باید تسهیلات کم‌بهره برای کشاورزان در راستای خرید زیرساخت‌ها درنظر گرفته شده و در عین حال مازاد انرژی تولیدشده نیز با تدابیر خاص از آ‌ن‌ها خریداری شود؛ زیرا عمده کشاورزان ما امروز خود توان ایجاد زیرساخت را ندارند.
مهرجو با بیان اینکه استفاده از نیروگاه‌های پراکنده به‌شدت در کشور ما در بخش‌های مختلف صنعتی و کشاورزی و حتی مصارف خانگی از طریق نصب پنل‌های پشت‌بامی به‌صرفه است، تشریح کرد: گرچه امروز تهیه پنل‌های خورشیدی و تجهیزات وارداتی آن در بدو امر هزینه‌بر است؛ اما در بلندمدت به‌ویژه در بخش صنعت این امر به‌نوعی سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌رود چراکه امروز ما در این بخش با قطعی برق و ناترازی مواجهیم که اگر ضرر و زیان ناشی از تعطیلی بخش‌های تولیدی را حساب کنند؛ یقیناً این میزان هزینه‌کرد به‌نوعی سرمایه‌گذاری است.
وی با اشاره به اینکه ما سال آینده به گفته کارشناسان 25 هزار مگاوات ناترازی خواهیم داشت که یقیناً قطعی گسترده برق را در واحدهای صنعتی رقم خواهد زد، گفت: امسال ناترازی بین 10 تا 15 هزار مگاوات بود؛ بنابراین از طریق تولید انرژی تجدیدپذیر باید این ناترازی را در پیک مصرف یعنی فصل تابستان محدودتر کنیم.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ رشد روزافزون نیاز به انرژی الکتریکی، محدودیت ذخایر انرژی فسیلی، ضرورت حفاظت از محیط‌زیست، کاهش گازهای گلخانه‌ای و نیاز به توسعه پایدار، منجر به افزایش رویکرد کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه به انرژی‌های تجدیدپذیر در کنار اجرای راهکارهای بهره‌وری در برنامه‌های کوتاه و بلندمدت در توسعه پایدار شده؛ بنابراین چنانکه گفته شد؛ ایران یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان در خصوص دسترسی به منابع متنوع انرژی‌های تجدیدپذیر است، وجود ظرفیت قابل توجه جهت احداث نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، بیانگر لزوم توجه به این نعمت خدادادی بوده و لزوم برنامه‌ریزی جهت دستیابی به اهداف توسعه را دوچندان می‌کند. در سال‌های اخیر، سیاست‌ها و برنامه‌های متنوعی در دستور کار ساتبا (سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی) قرار گرفته و تلاش شده تا با تدوین راهبردهای زیربنایی و تصویب قوانین مؤثر، بستر مناسبی جهت توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و بومی‌سازی فناوری‌های مربوطه با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین فناوری‌ها در بخش‌های مختلف فراهم شود اما متأسفانه هنوز آن آشتی بخش خصوصی با انرژی تجدیدپذیر را در بخش‌های مختلف صنعت و کشاورزی شاهد نیستیم.

طاهره ترابی مهوش