یکی از موضوعات مهمی که در هر جامعه‌ای باید مورد توجه قرار گیرد «نشاط اجتماعی» است. نشاط اجتماعی یک احساس طولانی‌مدت و پایدار است که فراتر از شادی‌های لحظه‌ای بوده و لازمه وجود یک جامعه سالم و مطلوب به‌شمار می‌رود؛ تنها در این صورت است که آسیب‌های اجتماعی کاهش قابل توجهی یافته و در راستای آن امنیت اجتماعی نیز افزایش پیدا می‌کند. به دیگر سخن به اذعان کارشناسان علوم اجتماعی، در جامعه‌ای که نشاط اجتماعی برقرار باشد، امید، سرزندگی و دل‌بستگی بین مردم و حاکمیت بیشتر می‌شود.
بنابراین وجود احساس نشاط اجتماعی در جامعه یکی از مهم‌ترین پشتوانه‌ها برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی است که رابطه مستقیمی با سلامت اجتماعی دارد. در این بین امید به آینده و رضایت مردم از زندگی به‌عنوان یکی از شاخصه‌های توسعه در هر جامعه‌ای مطرح است؛ به‌عبارت دیگر تا زمانی که مردم به آنچه که می‌خواهند نرسند، احساس شادی، آرامش و خوشبختی نمی‌کنند، چراکه نشاط اجتماعی مقوله‌ای است که مورد نیاز هر جامعه‌ای بوده و اگر نباشد جامعه دچار بروز عواملی همچون افسردگی و انحرافات فرهنگی خواهد شد.
نشاط اجتماعی، اثرات مثبت زیادی بر زندگی فردی و اجتماعی شهروندان یک جامعه می‌گذارد، در جامعه خوشحال و خرسند، ‌امیدواری، پویایی و تفکر منطقی حکمفرماست و تولید بهتر، اشتغال بیشتر و اقتصاد آن سالم‌تر است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با روان‌شناس اجتماعی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
دکتر علیرضا شریفی یزدی با بیان اینکه باید بین واژه لذت با شادی و نشاط تفاوت قائل شد، گفت: لذت به شادی‌های کوتاه‌مدت و زودگذر آنی گفته می‌شود که افراد ممکن است به هر دلیلی و به هر شکلی به‌دست بیاورند اما وقتی از نشاط و شادی صحبت می‌کنیم، امری پایدار مد نظر است.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه در بیشتر موارد افراد به‌دنبال به‌دست آوردن لذت‌های زودگذر به هر طریق ممکن هستند که ممکن است آن را از راه‌های غلط همچون مصرف مواد روانگردان، مواد مخدر، الکل، هیجان ناشی از بازی‌های کامپیوتری و رابطه‌های زودگذر جنسی با افراد متعدد و مختلف به‌دست آورند تشریح کرد: مسلماً برای شادمانی و نشاط ماندگار ذکر چند نکته ضروری است؛ نخست اینکه این امر آموختنی است یعنی باید از کودکی به فرزندانان آموزش دهیم که با مجموعه امکاناتی که در اختیار دارند بتوانند شادی و شادمانی را تجربه کنند.
وی با ابراز اینکه یکی از راه‌های بسیار خوب برای شادی پایدار، ورزش کردن است که متأسفانه کشور ما زیرساخت‌های بسیار فقیر و ناچیزی دارد عنوان کرد: متوسط سرانه فضای ورزشی در اروپا 16 متر است اما این عدد در ایران به 1.5 سانتی‌متر می‌رسد.
این روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه یکی دیگر از راهکارهایی که شادابی را در بین افراد جامعه ایجاد می‌کند گسترش هنر است که نیاز به زیرساخت‌های لازم دارد افزود: مثلاً برای تئاتر امروزه تعداد سالن‌های استاندارد در کشور از تعداد انگشتان دست کمتر است؛ بنابراین باید توجه کرد که زیرساخت‌های این‌چنینی نمی‌تواند منجر به توسعه هنر و در پی آن تداوم نشاط و تعامل در جامعه باشد.
شریفی یزدی با اشاره به اینکه متأسفانه ما در کشورمان زمان زیادی را صرف برپایی برخی عزاداری‌ها می‌کنیم و گاهی با بدعت‌گذاری و برخی تفکرات غلط حتی رسم و رسومات مناسب برپایی عزاداری‌ها را زیر سؤال می‌بریم به طوری که این امر حتی مورد انتقاد حسن رحیم‌پور ازغدی؛ یکی از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز قرار گرفت عنوان کرد: تأسف‌بارتر اینکه سوگواری بلندمدت حتی مقوله عزاداری را نیز بی‌خاصیت و بی‌معنا کرده است و از طرفی شادی پایدار در جامعه دچار مشکل خواهد شد.
وی افزود: اما در این بین یک نکته حساس وجود دارد و آن اینکه به لحاظ فرهنگی مردم ما فکر می‌کنند باید همه امکانات آماده و فراهم باشد تا به‌دنبال شادی بروند در حالی که درواقعیت این گونه نیست بلکه باید از آنچه در اختیار داریم برای شاد بودن بهره ببریم.
وی با اشاره به اینکه یکی از بهترین راه‌حلی‌هایی که شادی و شادمانی پایدار و ماندگار در بلندمدت برای جامعه ایجاد می‌کند این است که بتوانیم ارتباطات اجتماعی داشته باشیم، این امر نه نیاز به زیرساخت و نه هزینه اضافی دارد؛ بلکه نیازمند کار فرهنگی است خاطرنشان کرد: درواقع فقط باید به مردم آموزش دهیم که با افراد سالم رفت و آمد کنند زیرا این مسئله خود در زیست شادتر جامعه بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
این روان‌شناس اجتماعی در پاسخ به اینکه تعاملات اجتماعی چگونه منجر به نشاط اجتماعی می‌شود؟ چه تأثیری بر سلامت روانی و جسمی افراد دارد؟ چگونه باید محقق شود و توسط چه کسی می‌بایست این فرهنگسازی رقم بخورد؟ گفت: در این باره تحقیقات طولانی به مدت حدود 70 تا 80 سال روی افراد مختلف در آمریکا با محوریت خوشبختی و اینکه این مفهوم به چه معنا است و انسان خوشبخت کیست، انجام شد.
شریفی یزدی، افزود: در این پژوهش بیشتر افرادی که در سال‌های آخر زندگی خود به سر می‌بردند در پاسخ به پرسش‌های مطرح‌شده توسط محققان عنوان می‌کردند که ای کاش با دیگران بیشتر تعامل کرده و ارتباط می‌گرفتند.
وی با ابراز اینکه این تعامل در فرهنگ ایرانی به‌عنوان صله رحم مطرح است تشریح کرد: طبق مطالعات انجام‌شده خانواده‌هایی که با وابستگانشان تعامل و رفت و آمد بیشتری دارند، معمولاً فرزندان آن‌ها نیز در آینده همین رویکرد را در تعاملات فردی، خانوادگی و اجتماعی دنبال می‌کنند اما در مقابل خانواده‌هایی که به هر دلیل از خویشان و اطرافیان و دوستان دوری می‌کنند، در آینده فرزندانشان نیز همین رویه را در پیش می‌گیرند؛ بنابراین مهم‌ترین نهاد در شکل‌گیری این تعاملات در گام نخست، خانواده است.
این روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه در گام‌های بعد آموزش پرورش و دستگاه تعلیم و تربیت می‌توانند در جامعه‌پذیری بیشتر فرد و شکل‌گیری تعاملات سالم آن مؤثر واقع شوند اظهار کرد: در پاسخ به اینکه چرا امروز فعالیت نهادهای تأثیرگذار برای نشاط اجتماعی در جامعه مؤثر واقع نشده، باید بگویم مهم‌ترین عامل این است که برحسب زیرساخت‌های فرهنگی و باورها باید یک دستورالعمل جامع با پیوست فرهنگی صحیح در راستای نشاط و شادی برای هر جامعه داشته باشیم که متأسفانه این طرح در کشور ما وجود ندارد.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ در حال حاضر جامعه ما نیاز به بازتعریف نشاط و شادابی متناسب با نیاز امروز در چارچوب مبانی و ارزش‌های فرهنگی و باورهای اجتماعی دارد چراکه گسترش زندگی شهری و آپارتمان‌نشینی، مشغله‌های کاری افراد، قرار گرفتن در فضای پر استرس و کاهش ارتباطات عاطفی میان خانواده‌ها ازجمله ویژگی‌های جامعه امروزی و زندگی به‌اصطلاح مدرن همراه با مشکلات اقتصادی است که ضرورت ایجاد نشاط اجتماعی را در جامعه دوچندان می‌کند.
از طرفی چنانکه گفته شد در پس فراهم نبودن بسترهای اجتماعی برای شادی و رسیدن به آرامش این روزها در شهری مثل همدان شاهد افزایش آسیب‌های اجتماعی از قبیل اعتیاد به مواد مخدر، خودکشی، فرار از کانون خانواده، طلاق، مصرف مشروبات الکلی و غیره هستیم که هشداری نسبت به این مسئله است که ما هنوز برای نشاط اجتماعی برنامه مدونی نداریم و شادی‌های اجتماعی ما در حد کلام یا شعارهای فاقد برنامه متوقف شده است.
ازسوی دیگر راه و رسم نشاط و شادی را باید آموخت و این آموزش باید ابتدا از طریق خانواده و مدرسه و سپس رسانه‌ها و گروه‌های اجتماعی انجام شود، همچنین جوانان ما باید راه و رسم شاد زیستن را بیاموزند و آن را تجربه کنند؛ چراکه نشاط واکنشی به مسائل مختلف روزمره است و وقتی افراد نسبت به نتیجه کاری احساس پیروزی و موفقیت دارند احساس رضایت نیز از خود و شادمانی بروز می‌دهند و پر واضح است که بدون فراهم کردن این بسترها نمی‌توان انتظار جامعه‌ای با نشاط و سرزنده داشت.
علاوه بر آن، عدم استفاده از ظرفیت‌های موجود فرهنگی و اجتماعی برای ایجاد نشاط در جامعه یکی از مهم‌ترین دلایل حرکت جامعه به سمت رخوت و خمودگی است که کم‌توجهی به این موضوع باعث شده تا جامعه به سمت و سوی غم و خشونت متمایل و روابط عاطفی و انسانی تا اندازه زیادی در جامعه کمرنگ شود.

طاهره ترابی مهوش