هوش مصنوعی دستاوردی نوپا بوده که امروزه به نُقل محافل علمی و فناوری تبدیل شده است. هوش مصنوعی شاخه‌ای از علوم کامپیوتر است و به طراحی و توسعه سیستم‌هایی می‌پردازد که قادر به انجام وظایفی هستند که به طور معمول به هوش انسانی نیاز دارند؛ این سیستم‌ها با استفاده از الگوریتم‌ها و داده‌ها می‌توانند یاد بگیرند، تصمیم‌گیری کنند و مسائل پیچیده را حل کنند.
کاربردهای هوش مصنوعی شامل پردازش زبان طبیعی، بینایی ماشین، یادگیری ماشین و سیستم‌های توصیه‌گر است، هوش توانایی حل مشکلات و بهبود کیفیت زندگی مصنوعی از ساده‌ترین کارهای روزمره تا پیچیده‌ترین مسائل علمی را به شدت افزایش داده است.
در زندگی روزمره، هوش مصنوعی در دستگاه‌های هوشمند، دستیارهای صوتی، خودروهای خودران و بسیاری از برنامه‌های کاربردی دیگر به کار می‌رود؛ به‌عنوان مثال، هوش مصنوعی می‌تواند ترافیک را پیش‌بینی کند، موسیقی مورد علاقه شما را پیشنهاد دهد یا حتی به شما در انجام وظایف روزانه کمک کند.
با وجود تمام مزایای هوش مصنوعی، برخی نگرانی‌ها نیز در مورد آینده این فناوری وجود دارد. ازجمله این نگرانی‌ها می‌توان به جایگزینی نیروی کار انسانی توسط ماشین‌ها، حریم خصوصی داده‌ها و سوء‌استفاده از هوش مصنوعی اشاره کرد. یکی از چالش‌های اصلی کاربرد هوش مصنوعی نیز در ایران، کمبود زیرساخت‌های مناسب و نیروی انسانی متخصص برای توسعه و پیاده‌سازی گسترده این فناوری است. با این حال، با توسعه قوانین و مقررات مناسب، می‌توان از این فناوری به‌صورت مسئولانه و به نفع بشریت استفاده کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه تفرش با اشاره به اهمیت هوش مصنوعی در حوزه رباتیک می‌گوید: رباتیک، نمود حرکتی هوش مصنوعی است و به‌دنبال آن توسعه رباتیک به‌عنوان گام بعدی در مسیر پیشرفت هوش مصنوعی محسوب می‌شود، بر این اساس مادامی که به سطح مناسبی از پیشرفت در هوش مصنوعی نرسیده باشیم، رباتیک نیز در حد ماشین‌های خودکار و نیمه‌هوشمند باقی می‌ماند.
مجتبی مرادی، ادامه می‌دهد: توسعه رباتیک به پیشرفت در سه حوزه اصلی، یعنی سنسورها، تجهیزات اجرایی و هوش مصنوعی بستگی دارد بدون دستیابی به حداقل‌هایی در این حوزه‌ها، پیشرفت چشمگیری در صنعت رباتیک امکان‌پذیر نخواهد بود، بنابراین باید زیرساخت‌ها در این بخش وجود داشته باشد تا بتوانیم وارد مرحله عملیاتی در صنعت شویم.
وی نیز در خصوص چالش‌های توسعه هوش مصنوعی تصریح می‌کند: نبود قانون کپی‌رایت در ایران یکی از موانع اصلی توسعه نرم‌افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی است، همچنین سرمایه‌گذاری محدود در این حوزه به‌دلیل پیچیدگی پروژه‌های هوش مصنوعی و هزینه‌های بالای آن از دیگر چالش‌های موجود است.
این کارشناس هوش مصنوعی به کاربردهای عملی هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلف صنعتی و پزشکی اشاره و خاطرنشان می‌کند: هوش مصنوعی در کنار رباتیک می‌تواند تحولی عظیم در صنایعی همچون خودروسازی، کشاورزی و بهداشت ایجاد کند؛ از ربات‌های جراحی تا ماشین‌های خودران، تمام این‌ها مثال‌هایی از ظرفیت بالای این حوزه هستند که می‌توانند زندگی انسان‌ها را متحول کنند.
*لزوم تغییر سیاست‌ها برای پیشرفت در صنعت رباتیک
مرادی با تأکید بر اهمیت تغییر دیدگاه‌های سیاست‌گذاران اظهار می‌کند: برای آنکه بتوانیم در حوزه رباتیک از رقابت جهانی عقب نمانیم، نیاز است سیاست‌گذاران مسیر را برای همکاری‌های بین‌المللی و توسعه تحقیقات هموار کنند، بدون این همکاری‌ها توسعه صنعت رباتیک در ایران با چالش‌های جدی مواجه خواهد بود.
وی به ضرورت ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای توسعه این فناوری‌ها در کشور پرداخته و اظهار می‌کند: برای رشد و پیشرفت رباتیک و هوش مصنوعی در ایران نیازمند زیرساخت‌های قوی در حوزه‌های فناوری اطلاعات، اینترنت اشیاء و شبکه‌های ارتباطی هستیم، بدون این زیرساخت‌ها رسیدن به استانداردهای جهانی و رقابت در عرصه‌های بین‌المللی بسیار دشوار خواهد بود.
*کمبود نیروی متخصص و زیرساخت‌های فناوری
کارشناس هوش مصنوعی نیز در این باره می‌گوید: آموزش‌های دانشگاهی در ایران اغلب قدیمی و غیرکاربردی هستند و دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی به آموزشگاه‌های خصوصی روی می‌آورند که این مراکز نیز توانایی کافی برای تربیت نیروی متخصص را ندارند.
محمد قانع، با اشاره به کمبود داده‌های بزرگ (Big Data) و زیرساخت‌های پردازشی قوی در ایران تصریح می‌کند: برای تحلیل داده‌های بزرگ نیاز به ابر رایانه‌های قدرتمند است که تهیه آن‌ها برای شرکت‌های نوپا بسیار هزینه‌بر خواهد بود.
*فرصت‌های شغلی در حوزه هوش مصنوعی و رباتیک
وی به فرصت‌های شغلی ناشی از توسعه رباتیک پرداخته و ادامه می‌دهد: با رشد هوش مصنوعی و رباتیک، فرصت‌های شغلی جدیدی در حوزه‌هایی همچون کشاورزی، پزشکی و صنعت ایجاد خواهد شد، با توجه به اینکه ربات‌ها در بسیاری از بخش‌ها جایگزین نیروی انسانی خواهند شد، آینده این حوزه روشن است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تفرش، با اشاره به اهمیت همکاری‌های بین‌المللی تصریح می‌کند: اگرچه تحریم‌ها چالش‌های بسیاری را ایجاد کرده، اما در حوزه نرم‌افزارهای هوش مصنوعی که اغلب به‌صورت اوپن سورس (منابع باز) هستند، همچنان امکان همکاری با شرکت‌های خارجی وجود دارد، توسعه این همکاری‌ها به افزایش سطح کیفی محصولات تولیدی ایران وابسته است.
قانع به توسعه بازار کار در حوزه رباتیک و هوش مصنوعی پرداخته و خاطرنشان می‌کند: اگرچه بازار کار این فناوری‌ها در ایران هنوز به‌طور کامل شکل نگرفته، اما با برنامه‌ریزی صحیح و سرمایه‌گذاری در این حوزه، می‌توانیم به‌زودی شاهد رشد اشتغال و ایجاد فرصت‌های شغلی متنوع برای جوانان در این حوزه باشیم.
وی با تأکید بر اهمیت تجاری‌سازی پژوهش‌های دانشگاهی و تقویت همکاری بین صنعت و دانشگاه اظهار می‌کند: یکی از مسائل مهمی که در ایران با آن مواجهیم، نبود ارتباط مؤثر بین دانشگاه‌ها و صنعت است، برای اینکه بتوانیم در این حوزه‌ها موفق باشیم، باید پژوهش‌های دانشگاهی را به محصولاتی تجاری تبدیل کنیم و شرکت‌های نوآور و استارتاپ‌ها را تقویت کنیم.
با این اوصاف نیاز به حمایت‌های دولتی و سرمایه‌گذاری در حوزه‌های تحقیق و توسعه، برای تسریع پیشرفت‌های هوش مصنوعی و رباتیک ضروری است.