تجارت خارجی همدان همواره در طول سال‌های مختلف راه پر فراز و نشیبی داشته و در شرایط فعلی که با بحران در این عرصه روبه‌رو هستیم تجربیات فعالان بخش خصوصی می‌تواند گره‌گشای این بخش باشد.
صادرکننده و بازرگان ما اگر در فضای باز اقتصادی میدان عمل داشته باشد خودش می‌تواند مسیر صادرات و برگشت ارز آن را هموار کند اما در این بین حضور دولت در بخش اقتصاد به معنای برداشتن موانع و اعتماد به بخش خصوصی است، بنابراین برای کم کردن مشکلات بخش تجارت خارجی راهکارهای مشخص و شفاف باید توسط بخش خصوصی و در عین حال زیرساخت‌های لازم توسط کارگزاران بخش دولتی ارائه شود.
امروزه با وجود ظرفیت‌های بی‌بدیل در حوزه گردشگری، کشاورزی، صنایع دستی و صنعت و بهره‌مندی از عناوین مختلف همچون شهر جهانی هگمتانه، شهر جهانی سفال، شهر جهانی انگور ملایر و شهر ملی منبت گلریز تویسرکان همچنان صادرات ما محدود به چند کشور همسایه است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره و نقش استقرار دفتر امور خارجه در استان با اقتصاددان و رئیس مرکز توسعه تجارت جهانی ایران گفت‌وگویی ترتیب دهیم که به‌صورت پرسش و پاسخ در ادامه می‌خوانید:
محمدرضا سبزعلیپور در واکنش به این پرسش که چه راهکارهایی برای توسعه تجارت استان باید در دستور کار قرار گیرد؟ دفتر امور خارجه چه نقشی می‌تواند در تقویت این روابط داشته باشد؟ گفت: همان‌طور که اشاره کردید، همدان ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری بالایی دارد و می‌تواند در این حوزه‌ها رشد کند و حتی در عرصه‌های بین‌المللی نیز فعالیت بیشتری داشته باشد.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه یکی از مشکلات اصلی این است که آن‌طور که باید و شاید به توسعه اقتصادی همدان پرداخته نشده و به فعالان اقتصادی، به‌ویژه بخش خصوصی نیز توجه کافی نمی‌شود اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی همدان، کمبود زیرساخت‌های لازم برای توسعه اقتصادی، به‌ویژه در بخش گردشگری و تجارت بین‌المللی است. همین امر سبب شده که استان نتواند به جایگاه مطلوب خود در این حوزه دست یابد.
وی ادامه داد: برای حل این مشکل، ابتدا باید نگاه مدیران استان از یک تفکر صرفاً دولتی خارج شود و به سمت رویکردی اقتصادی و خصوصی‌تر حرکت کند.
این اقتصاددان همدانی با بیان اینکه متأسفانه، تفکر دولتی نمی‌تواند موجب رشد پایدار اقتصاد شود چراکه این مدل، مشابه سیستم‌های اقتصاد بسته، مانند شوروی سابق، عمل می‌کند که درنهایت باعث رکود اقتصادی شد تصریح کرد: نمونه موفقی مانند چین نشان داد که وقتی از اقتصاد کاملاً دولتی فاصله گرفت و بخش خصوصی را تقویت کرد، توانست در مدت 30 تا 35 سال از یک کشور توسعه‌نیافته به دومین قدرت اقتصادی جهان تبدیل شود، اگر قرار است که همدان پیشرفت کند، باید رویکردی اقتصادی‌تر ازسوی مسئولان اتخاذ و به بخش خصوصی بها داده شود.
سبزعلیپور با ابراز اینکه یکی دیگر از موانع توسعه اقتصادی همدان، برخی تنگ‌نظری‌ها و محدودیت‌هایی است که مانع رشد فعالان اقتصادی می‌شود عنوان کرد: بسیاری از کارآفرینان و سرمایه‌گذاران، به‌دلیل همین موانع، از استان مهاجرت کرده و در مناطق دیگر مانند تهران مستقر شده‌اند، این در حالی است که بسیاری از این افراد در سطح بین‌المللی فعالیت‌های موفقی دارند، اما به‌دلیل نبود حمایت‌های لازم در همدان، ترجیح داده‌اند که دفاتر خود را به استان‌های دیگر منتقل کنند، این مسئله باعث می‌شود که همدان از ظرفیت‌های انسانی و اقتصادی خود محروم بماند و نتواند در حوزه تجارت بین‌المللی جایگاه مطلوبی کسب کند.
وی با اشاره به اینکه در چنین شرایطی، اگر بخواهیم استان را در مسیر رشد اقتصادی قرار دهیم، مسئولان دولتی باید پیش‌قدم شوند افزود: استاندار، مدیران کل مرتبط با حوزه تجارت و گردشگری و سایر نهادهای مسئول، باید گام‌های عملی برای حمایت از بخش خصوصی بردارند که در این میان، تأسیس دفتر امور خارجه می‌تواند یکی از اقدامات مهم باشد، اما این دفتر به‌تنهایی نمی‌تواند تحول چشمگیری ایجاد کند بلکه باید در کنار آن، سیاست‌های حمایتی و زیرساخت‌های لازم برای جذب سرمایه‌گذاری و گسترش تجارت فراهم شود.
وی خاطرنشان کرد: اگر استان همدان بتواند از ظرفیت‌های خود به‌درستی استفاده کند و حمایت‌های لازم را از بخش خصوصی به عمل آورد، قطعاً می‌تواند جایگاه خود را در عرصه تجارت و گردشگری بین‌المللی ارتقا دهد و از فرصت‌های اقتصادی پیش رو بهره‌مند شود.
رئیس مرکز توسعه تجارت جهانی ایران با تأکید بر اینکه حتی اگر بهترین نقطه همدان را انتخاب و در آنجا نمایندگی وزارت امور خارجه، زیر نظر معاونت دیپلماسی اقتصادی و دفتر اقتصادی این وزارتخانه، تأسیس کنیم؛ اما این دفتر صرفاً یک ساختمان شیک باشد و هیچ‌کس از آن استفاده نکند، عملاً وجودش بی‌فایده خواهد بود تشریح کرد: این دفتر زمانی کارآمد است که افرادی در آن مشغول فعالیت باشند و بتوانند از ظرفیت‌های اقتصادی بهره ببرند.
سبزعلیپور ادامه داد: نقدهایی به معاونت دیپلماسی اقتصادی دولت گذشته و کنونی وارد است، اگر قرار است فعالیت اقتصادی مؤثری انجام شود، این معاونت باید بسیار قوی‌تر عمل کند در حالی که حتی در سطح ملی نیز معاونت دیپلماسی اقتصادی آن‌طور که باید، دیده نمی‌شود و آثار اقداماتش ملموس نیست.
وی با بیان اینکه ما باید این ساختار را فعال کنیم، زیرا دفتر امور خارجه به‌تنهایی نمی‌تواند شهری را صادرکننده کند یا آن را در سطح بین‌المللی مطرح سازد افزود: متأسفانه، فضای استان به‌گونه‌ای است که از پرورش کارآفرینان بزرگ حمایت نمی‌کند و به‌نوعی، مانع رشد میلیاردرها می‌شود، در حالی که همدان ظرفیت‌های بزرگی دارد؛ ازجمله شهرهای جهانی مانند ملایر و لالجین که در صنایع دستی، کشاورزی و گردشگری شناخته‌شده‌اند. باوجوداین، از این فرصت‌ها به‌درستی در جهت توسعه تجارت، صادرات و جذب گردشگر استفاده نکرده‌ایم.
وی در پاسخ به این پرسش‌ها که برای رسیدن به چنین جایگاه تجاری در همدان، این دفتر چه میزان اهمیت دارد؟ گفت: بازهم تأکید می‌کنم حداقل باید 50 فعال اقتصادی توانمند در همدان حضور داشته باشند تا این دفتر بتواند تأثیرگذار باشد؛ اما نکته مهم این است که این دفتر نباید صرفاً یک ساختمان باشد؛ بلکه مسئول آن باید با دل‌وجان فعالیت کرده و بستر را برای فعالان اقتصادی آماده سازد و به آن‌ها در ورود به بازارهای بین‌المللی کمک کند.
این اقتصاددان ادامه داد: این دفتر باید اطلاعات دقیق اقتصادی از بازارهای جهانی ارائه دهد، زمینه رفت‌وآمد تجار را فراهم، در دریافت روادید و سایر امور اجرایی کمک و به‌طورکلی نقش یک تسهیلگر فعال را ایفا کند.
سبزعلیپور با ابراز اینکه تحقق این مسئله یک شرط مهم دارد و آن اینکه باید افرادی باشند که از این خدمات استفاده کنند زیرا اگر فعالان اقتصادی از این ظرفیت بهره نبرند، تمام این تلاش‌ها بی‌نتیجه خواهد بود، خاطرنشان کرد: من اهل همدان هستم و قلبم برای این شهر می‌تپد و دوست دارم در عرصه‌های اقتصادی و سایر زمینه‌ها رشد کند و نامش در کشور و جهان مطرح شود اما وقتی این اتفاق نمی‌افتد، ناراحت می‌شوم.
وی مطرح کرد: من به‌عنوان فردی که توانایی دارم، حاضرم در حد توان، به توسعه استان کمک کنم، زیرا مسئولیت ما همین است، تلاش برای رشد و پیشرفت شهر و استان‌مان اما این کارها را برای سایر استان‌ها انجام می‌دهیم.
وی با بیان اینکه لازمه این کار این است که مسئولان همدان، فعالان اقتصادی و مدیران استان بخواهند تا بتوانیم در همدان نیز گام‌های مؤثری برداریم اظهار کرد: همدان برای پیشرفت اقتصادی به تغییر نگرش نیاز دارد. فعالان اقتصادی بزرگ ما چه قدمی برای این استان برداشته‌اند؟ بسیاری از سرمایه‌داران همدانی، سرمایه‌های خود را در استان‌های دیگر هزینه می‌کنند. برای مثال آقای علاقبندیان که در کرمان سرمایه‌گذاری کلانی انجام داده، در همدان فقط یک مدرسه ساخته و دیگر هیچ. این نشان می‌دهد که نگرش اقتصادی و فرهنگی ما نیاز به اصلاح دارد.
این فعال اقتصادی با اشاره به اینکه در همدان فرهنگ اقتصادی باید تغییر کند چراکه اگر کسی لباس رسمی بپوشد یا ماشین مدل‌بالا سوار شود، دیگران او را قضاوت می‌کنند، در حالی که در اصفهان، اگر یک نفر ماشین جدیدی داشته باشد، اقوام و دوستانش آن را متعلق به خودشان می‌دانند و به آن افتخار می‌کنند؛ همین تفاوت‌های فرهنگی باعث شده که در همدان کمتر سرمایه‌گذاری شود و بسیاری از فرصت‌های اقتصادی از بین برود، برای پیشرفت اقتصادی همدان، مسئولان باید تفکر اقتصادی داشته، دلسوز باشند و بخش خصوصی را جدی بگیرند.
سبزعلیپور با بیان اینکه بایستی شرایطی فراهم شود که فعالان اقتصادی از استان‌های دیگر به سرمایه‌گذاری در همدان ترغیب شوند تشریح کرد: در این بین ایجاد زیرساخت‌های مناسب، تسهیل فرآیندهای بانکی، ایجاد امنیت اقتصادی، بهبود حمل‌ونقل و فراهم کردن بسترهای لازم برای فعالیت بخش خصوصی، ازجمله اقداماتی است که می‌تواند تأثیرگذار باشد.
وی با ابراز اینکه دفتر نمایندگی دیپلماسی اقتصادی در همدان باید نقش تسهیل‌گری ایفا کرده و فقط یک ساختمان خالی نباشد، باید به‌طور عملی از فعالان اقتصادی حمایت کند، اطلاعات دقیق در اختیارشان بگذارد، برای دریافت روادید و شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی کمک و ارتباطات اقتصادی را تسهیل کند تشریح کرد: در نهایت، اگر کسی به‌درستی از این ظرفیت‌ها استفاده نکند، هیچ پیشرفتی حاصل نخواهد شد.
وی اضافه کرد: به‌عنوان یک همدانی، علاقه دارم که استانم رشد کند و نام آن در عرصه ملی و بین‌المللی بدرخشد. اگر کسی از مسئولان واقعاً علاقه‌مند باشد و از من برای کمک دعوت کند، حتماً همکاری خواهم کرد. اما تاکنون کسی چنین اقدامی نکرده است.
رئیس مرکز تجارت جهانی ایران اظهار کرد: مشکل اصلی این است که هیچ مسئولی در همدان برای رشد اقتصادی و پیشرفت این شهر اقدامی نمی‌کند، به دیگر سخن اگر یک فعال اقتصادی بخواهد برای توسعه استان قدمی بردارد، استانداری و معاونت اقتصادی او را حمایت نمی‌کنند، اتاق بازرگانی هم که فقط یک نام است و هیچ خدمات خاصی ارائه نمی‌دهد.
سبزعلیپور افزود: درواقع در سراسر کشور، اتاق‌های بازرگانی حداقل چهار خدمت صدور گواهی مبدأ، صدور کارت بازرگانی، انتشار مجله برگزاری نشست‌ها و همایش‌های تجاری انجام می‌دهند اما در همدان، حتی همین حداقل‌ها هم به‌درستی انجام نمی‌شود. این وضعیت باعث شده که همدان در مسیر رشد اقتصادی پیشرفت نکند.
وی با انتقاد از این موضوع که فعالان اقتصادی بزرگ زیادی در همدان داشته‌ایم، اما کدام‌یک از آن‌ها قدمی برای توسعه این استان برداشته‌اند؟ هیچ‌کدام! بسیاری از سرمایه‌داران همدانی، ثروت خود را در استان‌های دیگر خرج می‌کنند خاطرنشان کرد: یک نکته مهم این است که رابطه مسئولان و بخش خصوصی باید اصلاح شود. اتاق‌های مدیران اقتصادی نباید بسته باشد. اگر مسئولان همکاری نکنند، هیچ سرمایه‌گذاری به همدان نخواهد آمد.
سبزعلیپور با اشاره به غیربومی بودن برخی مدیران استان گفت: در گردشگری نیز، همدان یکی از مهم‌ترین شهرهای تاریخی ایران است، اما هیچ امکاناتی برای جذب گردشگر فراهم نشده؛ مثلاً تصور کنید یک مسافر به همدان بیاید و بخواهد در ساعت 10 شب غذا بخورد؛ اما تمام رستوران‌ها بسته‌اند، چطور می‌توان از این طریق گردشگران را جذب کرد؟ سرمایه‌گذاران به‌دنبال مناطقی هستند که مدیریت قوی داشته باشد، وقتی در یک شهر مدیریت ضعیف باشد، هیچ فعال اقتصادی حاضر به سرمایه‌گذاری در آنجا نخواهد بود.
وی، عنوان کرد: اگر مسئولان بخواهند، ما هم آماده‌ایم که قدمی برای توسعه استان برداریم، اما باید از سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی دعوت شود نه اینکه ما مجبور شویم التماس کنیم که اجازه بدهند در همدان سرمایه‌گذاری کنیم.
این فعال اقتصادی افزود: در نهایت، مسئولان استان نباید از انتقاد بترسند. مسئولان باید پاسخگو باشند و مشکلات را حل کنند، نه اینکه فقط تبلیغات کرده و خودشان را موفق جلوه دهند، البته رسانه‌ها نباید از گفتن حقیقت هراس داشته باشند. این مطالب را بدون ترس و بدون حذف کردن، منتشر کنید تا شاید این استان بالأخره به مسیر درست هدایت شود.

طاهره ترابی مهوش