راهبرد ورود صنایع به نواحی روستایی به‌عنوان راهکاری برای توسعه اقتصادی روستاها تلقی می‌شود. مسلم است که گسترش صنعت روستایی باعث ایجاد کارگاه‌های صنعتی در روستاها و تقویت اقتصاد این بخش، افزایش ارزش ‌افزوده مواد تولیدی، ایجاد مشاغل، صرفه‌جویی در مصرف سرمایه و غیره می‌شود. به بیان دیگر اشتغال بر پایه کشاورزی در روستاها، در حد محدودی قابل افزایش است؛ بنابراین تنوع‌بخشی به فعالیت‌های اقتصادی به‌عنوان عاملی تأثیرگذار در افزایش اشتغال، بیش از پیش باید در دستور کار قرار گیرد. همانطور در شرایط فعلی استقرار صنایع وابسته به کشاورزی و دامپروری در روستاها به‌طور گسترده به‌عنوان اهرمی پویا برای توسعه شناخته می‌شود.
از طرفی ایجاد اشتغال‌های جدید، متنوع کردن اقتصاد روستایی، افزایش درآمد خانوارها و کاهش نابرابری در توسعه اجتماعی- اقتصادی، از اهداف اولیه ورود صنعت به مناطق روستایی محسوب می‌شود، علاوه بر آن یافته‌ها نیز حاکی از آن است که ورود صنعت به روستا می‌تواند به اصلاح شرایط اجتماعی جوامع روستایی نیز کمک شایانی کند.
در روستای لتگاه شهرستان بهار استان همدان طبق بررسی‌ها و به گفته بزرگ‌تر‌های روستا، بیش از 50 سال است که ماشین‌های جوراب‌بافی فعال بوده و اهالی برای همه مردم کشور پاپوش می‌بافند و حالا حتی از طریق استان‌های مرزی نیز صادر می‌شوند. به دیگر سخن تا چندی پیش جوراب‌بافی چنان چرخ معیشت روستاییان را به حرکت درمی‌آورد که کارگاه‌های کوچک لتگاه در شب‌ها نیز دست از کار نمی‌کشیدند و به گفته اهالی اگر نیروی کار وجود داشت کارگاه‌ها سه شیفته جوراب می‌بافتند تا به تولید بیشتری برسند.
اما گویی این روزها اهالی این روستای صنعتی شرایط متفاوتی را تجربه می‌کنند، به طوری که باوجود برخورداری از این مزیت صنعتی، با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو هستند.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این خصوص با مصطفی محمدی‌مهوار؛ مدیر تعاونی جوراب‌بافان روستای لتگاه و علیخانی؛ یکی از فعالان صنعت جوراب‌بافی این روستا گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
مدیر تعاونی جوراب‌بافان لتگاه با بیان اینکه امروز افزایش نرخ‌های روزانه مواد اولیه به‌ویژه نخ، به معنای واقعی تولیدکنندگان صنعت جوراب را آزار می‌دهد، گفت: در نظر بگیرید که طی 6 ماه گذشته باوجود شعار دولت در حمایت از تولید، تولیدکنندگان ما در دولت چهاردهم مشمول افزایش 40 تا 50 درصد گرانی نخ شده‌اند این در حالی است که در دولت قبل حداکثر شاهد افزایش دو تا سه درصدی قیمت در مواد اولیه بودیم.
مصطفی محمدی‌مهوار با بیان اینکه امروز تولیدکنندگان با سختی بسیار همچنان فعالیت می‌کنند و برای یک لقمه نان باید بجنگند تشریح کرد: در حال حاضر در روستای لتگاه به‌عنوان قطب تولید جوراب در کشور، حدود 350 واحد تولیدی وجود دارد که خوشبختانه همه آن‌ها فعال هستند.
وی با اشاره به اشتغال ایجادشده در این کارگاه‌های تولیدی اظهار کرد: علاوه بر جمیعت دو هزار نفری روستا که به‌صورت مستقیم در کارگاه فعالیت دارند، بالغ بر هزار و 500 تا دو هزار نفر نیز از مناطق اطراف برای کار در این کارگاه‌ها جذب شده‌اند.
مدیر تعاونی جوراب‌بافان لتگاه در پاسخ به این پرسش که مواد اولیه مورد نیاز را از کجا تأمین می‌کنید؟ اظهار کرد: بیشتر مواد اولیه از استان‌های دیگر و برخی موارد از خارج کشور؛ البته باید بگویم که بهترین نخ توسط شرکت تابان در اصفهان تولید می‌شود اما با توجه به آزادسازی قیمت ارز، وضعیت تأمین مواد اولیه پیچیده و دشوار شده است.
مصطفی محمدی‌مهوار با اشاره به تعداد دستگاه جوراب‌بافی فعال در کارگاه‌های دایرشده در روستا تصریح کرد: در نظر بگیرید که در هر کارگاه به‌طور میانگین چهار تا پنج دستگاه وجود دارد که عمده محصولات تولیدی خود را به سراسر کشور ارسال می‌کنند.
وی با بیان اینکه این روزها میزان عرضه بیشتر از تقاضاست به طوری که میزان تقاضای بازار تقریباً به یک‌سوم از ظرفیت تولید رسیده عنوان کرد: آنچه مسلم است اینکه افزایش قیمت‌ها باعث کاهش قدرت خرید مردم شده و در نتیجه فروش کاهش یافته است.
وی با اشاره به اینکه افزایش هزینه‌ها نیز در میزان تولید محصول در کارگاه‌ها بی‌تأثیر نبوده تشریح کرد: با این روال کار تولیدکنندگان متضرر شده‌اند چراکه تفاوت قیمت مواد اولیه نسبت به قبل افزایش یافته اما قیمت نهایی جوراب تغییر محسوسی نکرده و سودی که تولیدکنندگان می‌برند تقریباً به همان میزان 10 سال پیش است.
مدیر تعاونی جوراب‌بافان لتگاه در واکنش به اینکه آیا فعالیت صنعتی شما در روستا در قالب خوشه صنعتی قرار گرفته؟ اذعان کرد: خیر؛ اما نکته این است که این ثبت‌ شدن کمک چندانی به ما نخواهد کرد، برای مشکل ما باید در سطح بازار چاره‌ای اندیشید؛ متأسفانه دولت در بازار آزاد امکان دخالت نداشته و این بازار است که برای تولیدکننده و مصرف‌کننده تکلیف مشخص می‌کند وگرنه قرار گرفتن در قالب ناحیه و یا خوشه نیز مسائل و پیچیدگی‌های خاص خود را به‌دنبال خواهد داشت.
محمدی‌مهوار در واکنش به این مسئله که یکی از مسائل مهمی که در صحبت‌های دیگر تولیدکنندگان مطرح شد، قطعی برق بود، آیا شما هم این مشکل را تأیید می‌کنید؟ ابراز کرد: گرچه قطعی برق یکی از مشکلات اصلی ماست اما ذکر این نکته ضروری است که این ناترازی‌ها تنها مختص استان و روستای ما نیست بلکه در همه نقاط کشور این مسئله وجود دارد.
وی با بیان اینکه البته در حال حاضر وضعیت بهتر شده و حداقل اطلاع‌رسانی می‌شود چراکه برق یکی از عوامل حیاتی برای تولید است و این قطعی‌ها خسارات زیادی به ما وارد کرده عنوان کرد: با این وجود بنده شخصاً از شرکت توزیع برق استان و شهرستان سپاسگزارم چراکه طی این سال‌ها بنا به نیاز صنعتگران روستا، از هیج کمکی دریغ نکرده‌اند، به طوری که در راستای افزایش بار و تعداد ترانس‌های برق مستقر در روستا، همراهی لازم را با ما داشته‌اند.
این فعال صنعت جوراب‌بافی در واکنش به پرسشی در ارتباط با وضعیت صادرات محصول به خارج از کشور گفت: تا چندی پیش ما به عراق و افغانستان صادرات داشتیم اما به‌دلیل افزایش هزینه‌های تولید، رقابت در بازارهای خارجی برای ما سخت شده چراکه هزینه تولید محصولات باکیفیت صادراتی بالاست و همین مسئله توجیه اقتصادی صادرات را کاهش داده است.
محمدی‌مهوار در خاتمه خطاب به مسئولان گفت: تولیدکنندگان مظلوم‌ترین قشر جامعه هستند با این وجود تنها انتظار ما از مسئولان این است که به جای شعار دادن اقدامات عملی برای حمایت از تولید داشته باشند.
در ادامه یکی دیگر از صنعتگران روستای لتگاه با اشاره به اینکه از عمر 30 ساله خود حدود 20 سال را در صنعت جوراب‌بافی گذرانده، گفت: متأسفانه وضعیت بازار جوراب و به‌طور کلی پوشاک، بسیار نامساعد شده به طوری که هرساله روزهای انتهایی سال و به اصطلاح شب عید، اوج کار ما بود، اما حالا بازار خراب است و تولیدکنندگان به‌سختی فعالیت می‌کنند.
علیخانی، با اشاره به مستقر بودن پنج دستگاه در کارگاه جوراب‌بافی خود ابراز کرد: از این طریق به‌صورت مستقیم برای چهار تا پنج نفر و غیرمستقیم برای هفت تا هشت نفر اشتغال‌زایی کرده‌ایم.
وی با بیان اینکه تولید ما شامل انواع جوراب‌های مردانه و زنانه بوده و مواد اولیه‌مان عمدتاً وارداتی است و از چین تأمین می‌شود تشریح کرد: با برداشته شدن ارز نیمایی که پیشتر به تولیدکنندگان جهت تأمین مواد اولیه تخصیص می‌یافت و در پی آن افزایش نرخ ارز، قیمت مواد اولیه روزبه‌روز بالاتر می‌رود، در نهایت قیمت محصول نهایی نیز بیشتر می‌شود و نتیجه آن جز کاهش توان خرید مشتریان ما نیست.
وی با اشاره به اینکه هزینه‌های تولید نسبت به سال 1392 حدود 200 درصد افزایش یافته تصریح کرد: خوشبختانه ما در سراسر ایران مشتری داریم، اما به‌دلیل ضعف بازار، فروش بسیار کاهش یافته به طوری که این روزها حتی پرداخت حقوق و عیدی کارکنان برایمان مشکل شده است.
این تولیدکننده در واکنش به این پرسش که آیا صادرات محصول به خارج از کشور نیز دارید؟ ابراز کرد: پیش‌تر بنا به شرایط مطلوب صادرات مستقیم به افغانستان و عراق داشتیم اما امروز بیشتر خریداران از این کشورها به ایران می‌آیند و اجناس را تهیه می‌کنند.
علیخانی در پاسخ به اینکه آیا مشکلات خود را با سازمان صنعت، معدن و تجارت مطرح کرده‌اید؟ گفت: بله مشکلاتمان را مطرح کرده‌ایم اما سازمان صمت هم نمی‌تواند کار خاصی انجام دهد چراکه این مشکلات تنها مختص ما نیست بلکه تمامی صنایع را گرفتار کرده است.
وی با اشاره به نبود بازارچه فروش متمرکز برای عرضه محصولات تولیدشده، تشریح کرد: با این وجود هر تولیدکننده یک مغازه کوچک برای فروش محصولاتش دارد.
وی با بیان اینکه امروز تأمین مواد اولیه بزرگ‌ترین مشکل ماست عنوان کرد: همانطور که پیش‌تر عنوان کردم، در گذشته با دلار نیمایی مواد اولیه را می‌خریدیم، اما حالا با حذف این نرخ، صنعت پوشاک به‌هم ریخته است.
این تولیدکننده با اشاره به میزان تولید روزانه کارگاه‌اش، گفت: با پنج دستگاه جوراب‌بافی روزانه حدود سه هزار جین جوراب تولید می‌کنیم، اما فروش آن بسیار سخت بده و افزایش قیمت‌ها نیز باعث کاهش قدرت خرید مردم شده و ما نیز توانایی تأمین هزینه‌های تولید را نداریم.
علیخانی در واکنش به اینکه بنا به افزایش هزینه واردات مواد اولیه، آیا امکان خرید مواد اولیه ایرانی برای شما وجود دارد؟ اظهار کرد: بله این امکان وجود دارد اما کارخانه‌های داخلی هم قیمت‌هایشان را بر اساس نرخ مواد اولیه وارداتی تنظیم می‌کنند، مثلاً در بازار تهران، قیمت نخ چینی را مبنا قرار می‌دهند و بر اساس آن، نرخ نخ ایرانی را تعیین می‌کنند.

طاهره ترابی مهوش