تخریب یا آسیب رساندن به اموال عمومی به‌ویژه آثار تاریخی، فرهنگی و توریستی که از آن به عنوان «وندالیسم» یاد می‌شود، تبعات جبران‌ناپذیری برای صنعت گردشگری دارد که نتیجه بحران هویت است.
به گفته یکی از اساتید برجسته و استادیار جامعه شناسی رشته علوم اجتماعی، حفاظت از آثار فرهنگی و تاریخی نه‌تنها به‌عنوان یک مسئولیت ملی بلکه به‌عنوان یک نیاز برای حفظ هویت فرهنگی و ارتباط با گذشته و تاریخ، ضروری است.
صفی‌الله صفایی گفت: نخستین عامل بروز اعمال وندالیستی بی‌هویتی است؛ یعنی فرد احساس تعلق و هویت به جامعه و کشور ندارد.
وی تأکید کرد: آثار باستانی مثل مجسمه‌ها، کنده‌کاری‌ها و حتی درختان با قدمت بالا همگی نماد و سمبل ملی کشورمان هستند؛ افرادی که دست به تخریب این آثار می‌زنند، بی‌هویت بوده و تعلق خاطری به آن‌ها ندارند.
این جامعه‌شناس معتقد است سطح سواد در بروز این‌قبیل رفتارهای ناشایست تأثیر دارد و دراین‌باره گفت: نداشتن دانش و بینش کافی در زمینه آثار تاریخی و فرهنگی از دیگر علل بروز و ظهور این‌گونه رفتارهای نادرست است و این افراد از اهمیت این آثار که جزء فرهنگ و تاریخ و تمدن این کشور هستند، اطلاع ندارند.
صفایی ادامه داد: بنابراین عمده این رفتارها از سوی افرادی که از سطح تحصیلات پایین‌تر برخوردار هستند، اتفاق می‌افتد و تحت تأثیر احساسات دست به تخریب می‌زنند.
وی تأکید کرد: وحشتناک‌تر از تخریب آثار اینکه افراد مذکور اقدام به قاچاق آثار تاریخی می‌کنند که اخبار آن را گاهی مواقع از سوی رسانه‌ها نیز می‌شنویم، درحالی که در دیگر کشورها پس از یافتن آثار تاریخی آن را با افتخار تحویل موزه و میراث فرهنگی می‌دهند.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور همدان تأکید کرد: بی‌هویتی یعنی کسی که تعلق خاطر به کشور ندارد و به گذشته کشورمان افتخار نمی‌کند؛ بنابراین بروز رفتارهای وندالیستی از سوی این افراد دور از انتظار نیست.
* رفتار وندالیستی ریشه در تربیت دوران کودکی
دانشیار روانشناسی تربیتی دانشگاه پیام نور مرکز همدان نیز دراین‌باره گفت: وندالیسم و تخریب و آسیب رساندن به وسایل موجود در محیط‌های شهری، عوامل چندبُعدی دارد که از منظر فردی و اجتماعی می‌توان آن‌ها را مورد بررسی قرار داد.
نصراله عرفانی افزود: از منظر روانشناسی رفتار انسان تحت تأثیر شخصیت انسان است و شخصیت هم سازمان پویایی دارد که سه جنبه شناختی، رفتاری و عاطفی را در بر می‌گیرد.
وی اضافه کرد: کسانی که در دوران زندگی و شکل‌گیری شخصیت در محیط‌ها و خانواده‌هایی زندگی می‌کنند که رفتارهای پرخاشگرانه و خشن در آن‌ها جاری است، این رفتارها به‌عنوان الگوی زندگی فرد ترسیم می‌شوند.
این استاد روانشناسی ادامه داد: رفتار آموخته‌شده از طریق الگوبرداری تجربه جانشینی و تجربه غیر مستقیم، موجب الگوگیری افراد شده و این‌قبیل افراد رفتارهای پرخاشگرانه و خشن را رفتار عادی می‌دانند؛ چراکه در طول شکل‌گیری شخصیتشان با چنین رفتارهایی از سوی افراد و الگوهایی که با آن‌ها زندگی کردند، روبه‌رو بوده‌اند.
عرفانی گفت: هنگام شکل‌گیری وجدان و شخصیت فرد در کودکی و نوجوانی، رفتارهای ناشایست آن مورد تربیت قرار نگرفته است و به خوبی و بدی اعمالش بازخورد داده نشده و تشویق و تأدیب برای آن‌ها پیش‌بینی نکرده‌اند که این افراد از وجدان ضعیفی برخوردار هستند.
وی افزود: بنابراین وقتی دست به رفتارهای سوء می‌زنند، نگران تبعات رفتارهای خود نیستند و وجدان به‌عنوان کنترلگر درونی رفتار آن‌ها، ضعیف است که راحت دست به رفتارهای وندالیستی می‌زنند.
دانشیار روانشناسی تربیتی دانشگاه پیام نور مرکز همدان اضافه کرد: درمجموع این قبیل رفتارها به ضعف وجدان به‌لحاظ نوع تربیت فرد برمی‌گردد.
* بروز رفتار وندالیستی ریشه در حس حقارت و نیاز به خودنمایی دارد
عرفانی اظهار کرد: احساس حقارتی که افراد دارند، کمبودهایی که در زندگی فردی داشتند و نیازهایی که به‌خوبی برآورده نشده و به این نیازها به‌خصوص از سوی دستگاه‌ها و مؤسسات اجتماعی توجهی نشده، باعث بروز رفتار وندالیستی است.
وی بیان کرد: در عده‌ای این جبران به طریق خودنمایی، جلب توجه و میل به دیده شدن، نمایشگر می‌شود؛ بنابراین با دست زدن به رفتارهای تخریب‌گرایانه و وندالیستی، دنبال جلب توجه هستند.
دانشیار روانشناسی تربیتی دانشگاه پیام نور مرکز همدان ادامه داد: هرچند این جلب توجه منفی باشد، سرشان داد بزنند، مورد توهین و پرخاش قرار بگیرند و حتی از سوی مراجع انتظامی و قضائی مورد برخورد قرار بگیرند.
عرفانی افزود: این افراد تنها به‌واسطه دریافت توجه منفی می‌توانند حس حقارتی را که در طول شکل‌گیری شخصیت در زندگیشان به‌وجود آمده، پاسخ بدهند؛ بنابراین بروز برخی از رفتارهای ناصحیح ناشی از میل به توجه در جهت جبران حس حقارت است.
* فشار جمع و غرور
وی گفت: برخی از اعمال انسان به رفتار جمعی برمی‌گردد؛ با این توضیح که انسان‌ها علاوه‌بر اینکه دارای رفتار فردی هستند، تحت تأثیر رفتار جمعی نیز قرار می‌گیرند.
این روانشناس افزود: فشار جمعی و کاری، انجام کار و رفتاری را در محیط اجتماعی تسهیل می‌کند؛ برای مثال چنانچه هنگام ورود جمعی از دوستان به یک پارک یکی از آن‌ها شاخه درختی را بشکند و دیگری با پرتاب سنگ، لامپ واقع در محوطه را هدف قرار دهد، در افراد دیگری که با این تیم همراه هستند، احتمال بروز وقوع رفتار تخریب‌گرایانه و وندالیستی زیاد است.
عرفانی بیان کرد: بنابراین یکی از عواملی که ازنظر روانشناختی می‌تواند تسهیل‌گر بروز رفتارهای تخریب‌گرایانه و وندالیستی باشد، فشار جمع و غرور به‌ویژه در محیط‌های جوانی و نوجوانی است که افراد با این افراد گروه خود می‌خواهند همانند و هماهنگ باشند و به‌اصطلاح «کم نیاورند».
* رفتارهای پرخاشگرایانه ناشی از تبعیض‌های اجتماعی
وی دیگر مؤلفه‌ها و علل بروز رفتارهای وندالیستی را نوعی خشم دانست که در فرد به‌وجود می‌آید و گفت: اگر فرد احساس کند که باید در جامعه از حقوقی برخوردار باشد و مزایا و امتیازاتی برای او درنظر گرفته شود اما این‌ها برای او لحاظ نشده یا به اندازه کافی وجود ندارد، خشم خود را از طریق رفتار پرخاشگرانه و وندالیستی نشان می‌دهد.
عرفانی افزود: وقتی با افرادی با این‌گونه رفتارها در محیط‌های شهری و اجتماعی مواجه می‌شویم، نه‌تنها می‌بایست خود فرد مورد سؤال قرار گیرد، بلکه باید مؤسسات و نهادهای تربیتی نیز بازخواست شوند؛ چراکه در انجام رسالت‌های تبلیغی خودشان موفق عمل نکرده‌اند.
دانشیار روانشناسی تربیتی دانشگاه پیام نور مرکز همدان ادامه داد: برخی افراد بدون هویت و سواد کافی هستند، بنابراین برای پیشگیری از بروز آسیب در اموال عمومی، آثار تاریخی و فرهنگی، باید از سوی نهادهای متولی در حفظ آثار فرهنگی مراقبت شود.
عرفانی با تأکید بر اینکه باید از طریق رسانه‌های جمعی به مردم و جوانان درباره اهمیت این آثار اطلاع‌رسانی شود، گفت: از منظر روانشناختی مهم‌ترین دلیل وندالیسم شکست، سرخوردگی و ورشکستگی است.
* به گزارش خبرگزاری ایرنا
شناسه خبر 92938
