این مسئله به‌ویژه در شرایطی که نسل جوان اطلاعات و تجربیات کافی از گذشته ندارد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. فراموشی ارزش‌ها و آرمان‌هایی که برای آن‌ها خون‌ها ریخته شده، می‌تواند به بحران‌های اجتماعی و فرهنگی منجر شود و آینده کشور را تهدید کند.
**سوتیتر: خودفراموشی اجتماعی، یک تهدید خاموش است که می‌تواند جامعه‌ای را از درون متلاشی کند. راه مقابله با آن، بازگشت به خویشتن، احیای هویت ملی و تقویت خودباوری است.**
اخیراً مقام معظم رهبری در سخنان خود بر مسئله «خودفراموشی اجتماعی» تأکید کردند و آن را یکی از آسیب‌های مهم فرهنگی و اجتماعی دانستند. این مفهوم به فراموشی هویت دینی، ملی و تاریخی اشاره دارد که می‌تواند جامعه را از مسیر اصلی خود منحرف کرده و اگر جدی گرفته نشود، اساس هویت ملی و دینی یک جامعه را متزلزل کند.
خودفراموشی اجتماعی یعنی اینکه یک ملت، ارزش‌ها، تاریخ، فرهنگ و ظرفیت‌های خود را به دست فراموشی بسپارد و در عوض، معیارهای تحمیلی بیگانه را جایگزین آن کند. این اتفاق، نه یک‌شبه، بلکه به‌تدریج و از طریق غفلت عمومی، تبلیغات مسموم و تغییر اولویت‌های اجتماعی رخ می‌دهد. وقتی جامعه‌ای نسبت به ریشه‌های هویتی خود دچار فراموشی شد، دیگر توان تحلیل صحیح مسائل روز، تصمیم‌گیری مستقل و حرکت در مسیر پیشرفت را نخواهد داشت.
از نشانه‌های خودفراموشی اجتماعی می‌توان به بی‌تفاوتی نسبت به هویت ملی و دینی، مرعوب شدن در برابر غرب یا بیگانگان، ضعف در خودباوری و اعتمادبه‌نفس ملی و تحریف تاریخ و ارزش‌ها اشاره کرد که کم و بیش نیز در میان برخی افراد مشاهده می‌شود.
برای بررسی بیشتر این موضوع و پیامدهای آن، با دبیر حزب سبز ایران گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه آن را می‌خوانید.
*خودفراموشی اجتماعی از منظر قرآن
دکتر حسین کنعانی‌مقدم در ابتدای صحبت‌های خود به ریشه‌های قرآنی این مفهوم اشاره کرد و گفت: مقام معظم رهبری در بیانات خود با استناد به آیه 19 سوره حشر، بر خطر فراموشی خدا و پیامدهای آن تأکید کردند: «وَلَا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ أُو۟لَـٰئِکَ هُمُ ٱلْفَـٰسِقُونَ»؛ یعنی، مبادا مانند کسانی باشید که خدا را فراموش کردند، پس خداوند هم آنان را دچار خودفراموشی کرد. نتیجه این فراموشی، سقوط اخلاقی و اجتماعی جامعه است.
وی افزود: ماه مبارک رمضان، ماه ذکر و یادآوری خداوند است. انسان ذاتاً فراموشکار است، اما اگر فراموشی از یاد خدا و ارزش‌های الهی باشد، او را به عصیان و گمراهی می‌کشاند. در نمازهای روزانه، ما مرتباً این ذکر را تکرار می‌کنیم: «إیاک نعبد و إیاک نستعین»، تا یادمان نرود که به چه مسیری متعهد شده‌ایم.
این تحلیلگر مسائل سیاسی و اجتماعی در ادامه به ابعاد اجتماعی و ملی خودفراموشی پرداخت و تصریح کرد: ما یک تمدن کهن، آرمان‌های بزرگ و تاریخی پرفراز و نشیب داریم. فراموش کردن این سرمایه‌های هویتی، جامعه را دچار بحران هویت می‌کند. ارزش‌هایی که برای آن‌ها انقلاب کردیم، شهید دادیم و با دشمنان مبارزه کردیم، اگر فراموش شوند، نسل‌های جدید ارتباط خود را با گذشته از دست می‌دهند و دیگر انگیزه‌ای برای حفظ این ارزش‌ها نخواهند داشت.
کنعانی‌مقدم هشدار داد که فراموشی هویت، زمینه‌ساز سلطه بیگانگان است و متذکر شد: اگر جامعه‌ای به فراموشی تاریخی دچار شود، دیگران برای آن تاریخ‌سازی خواهند کرد. وقتی ملتی نداند از کجا آمده، چرا انقلاب کرده، برای چه اهدافی مبارزه کرده و چگونه به این جایگاه رسیده، به‌راحتی تحت تأثیر تبلیغات بیگانه قرار می‌گیرد. این همان خطری است که امروز ما با آن مواجه هستیم؛ برخی افراد و جریان‌ها، ارزش‌های انقلاب را زیر سؤال می‌برند و نسل جدید را نسبت به گذشته دچار تردید می‌کنند.
*چگونه به خودآگاهی اجتماعی بازگردیم؟
وی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان جامعه را از خودفراموشی نجات داد؟ اظهار کرد: نخستین گام، بیداری اجتماعی است. جامعه باید از خواب غفلت بیدار شود و بفهمد که در چه شرایطی قرار دارد. عُرفا این مرحله را «یقظه» می‌نامند. یعنی انسان به یک آگاهی و هوشیاری عمیق نسبت به خود و محیط پیرامونش دست پیدا کند.
دبیر حزب سبز ایران ادامه داد: گام دوم، توبه و بازگشت به مسیر صحیح است. اگر راه را اشتباه رفته‌ایم، باید اصلاح کنیم. خداوند همواره درهای رحمت خود را باز گذاشته و ناامیدی، بزرگ‌ترین خطری است که انسان را از بازگشت بازمی‌دارد. ماه مبارک رمضان فرصتی برای بازگشت و خودسازی است.
کنعانی‌مقدم سپس تأکید کرد که تنها راه نجات از خودفراموشی، تمسک به قرآن و عمل صالح است و توضیح داد: قرآن بهترین نسخه برای نجات از این بحران است. در دنیا مکاتب مختلفی مانند اومانیسم و اگزیستانسیالیسم، انسان را محور قرار داده و خدا را حذف کرده‌اند. اما در اسلام، خدا محور است و انسان بر اساس آنچه خداوند در خصوص او فرموده، تعریف می‌شود. در اقتصاد، اگر جامعه‌ای به انفاق، عدالت و مساوات توجه نکند، دچار فساد و تبعیض می‌شود. در مسائل فرهنگی، اگر به هویت ملی و ارزش‌های دینی خود توجه نکند، به سمت بی‌هویتی و تضعیف استقلال فرهنگی پیش می‌رود.
*لزوم نوسازی فکری و اجتماعی برای آینده‌ای روشن
وی در ادامه سخنان خود به ضرورت نوسازی اجتماعی و فکری اشاره کرد و گفت: متأسفانه برخی افراد در گذشته متوقف شده‌اند و به‌جای حرکت رو به جلو، مدام به‌دنبال نبش قبر موضوعات کهنه هستند. در حالی که یک جامعه زنده و پویا، باید روزبه‌روز خود را نوسازی کند. مولوی به زیبایی این موضوع را بیان کرده؛ بیا تا گل برافشانیم و می‌در ساغر اندازیم/ فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم. باید به‌جای درجا زدن در گذشته، برای حل مشکلات کشور و عبور از بحران‌های پیش‌رو، برنامه‌ریزی کنیم و آینده‌ای روشن بسازیم.
وی در جمع‌بندی سخنان خود اعلام کرد: خودفراموشی اجتماعی، یکی از چالش‌های بزرگ جامعه ماست. غفلت از گذشته، بی‌توجهی به ارزش‌های الهی و ملی و اولویت دادن به مادیات، جامعه را از مسیر صحیح منحرف می‌کند.
دبیر حزب سبز ایران راه مقابله با این پدیده، را بازگشت به خودآگاهی ملی، بیداری اجتماعی، تمسک به قرآن و حفظ ارزش‌های انقلاب خواند و یادآور شد: اگر این اصول مورد توجه قرار نگیرد، جامعه به‌تدریج به سمت فردگرایی، بی‌هویتی و سلطه فرهنگی بیگانگان سوق پیدا خواهد کرد.
کنعانی‌مقدم در پیایان تأکید کرد: عبور از این بحران نیازمند عزم ملی، همبستگی اجتماعی و بازگشت به هویت اصیل اسلامی و ایرانی است. تنها در این صورت می‌توان آینده‌ای روشن و پرامید برای نسل‌های آینده رقم زد.
در خاتمه باید گفت؛ تبعات خودفراموشی اجتماعی از وابستگی فرهنگی و اقتصادی و تضعیف وحدت ملی تا افول پیشرفت و نوآوری و نادیده گرفتن ظرفیت‌های داخلی و پذیرش برتری بیگانگان را دربرمی‌گیرد، بنابراین ما نیاز داریم به هویت اصیل خود بازگردیم و با احیای خودباوری ملی و مبارزه‌ با جنگ شناختی تبلیغات رسانه‌ای دشمنان این مرز و بوم را که به‌دنبال تحقیر ملت‌ها و تضعیف هویت آن‌ها هستند، پاسخ بدهیم.
خودفراموشی اجتماعی، یک تهدید خاموش است که می‌تواند جامعه‌ را از درون متلاشی کند. اگر جامعه‌ای خود را نشناسد، دیگران آن را برای اهداف خود تعریف خواهند کرد و این همان چیزی است که رهبر انقلاب همواره نسبت به آن هشدار داده‌اند.