رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری که خبر کشف این معادن را جمعه 22 فروردین ماه 1404 اعلام کرد، در اظهارات جدید گفت: آزمایش‌های دقیق‌تری برای بررسی نوع سنگ‌های مکشوفه، با هدف مقایسه با نمونه‌های موجود در ستون‌های کاخ شوش، در حال انجام است. این مطالعات تخصصی از دو هفته آینده وارد فاز جدیدی خواهد شد و در صورت اثبات هم‌خاستگاه بودن سنگ‌ها، پرونده ثبت‌ جهانی شوش می‌تواند با اطلاعات تازه‌ای به‌روزرسانی شود و گامی راهبردی باشد که فرصت بازنگری و ارتقاء موقعیت جهانی این محوطه باستانی و همین طور منطقه کشف معدن را فراهم می‌آورد.
به گفته محمدابراهیم زارعی، هنگام بررسی‌ اولیه این معادن، نشانه‌هایی از ابزارهای باستانی برش سنگ، بقایای استخراج و مقادیر معناداری از سنگ‌آهن نیز کشف شده است؛ سنگ‌ آهنی که به‌احتمال قوی برای تولید بست‌های فلزی در معماری سنگی هخامنشی به‌کار می‌رفته. این کشفیات، در کنار ویژگی‌های زمین‌شناختی منطقه، احتمال قدمت هخامنشی معادن را به شکل معناداری تقویت می‌کند.
لقمان احمدزاده شوهانی، باستان‌شناس سرپرست پروژه معادن آبدانان که به پیشنهاد محمد حیدری، معلم آبدانانی به شناسایی آن موفق شدند، درباره جزئیات این کشف که باستان‌شناسان را شگفت‌زده کرده، توضیح داد: 10 مهرماه، به‌طور کاملاً اتفاقی ویدئویی از یک کوهنورد به نام محمد حیدری در اکسپلور اینستاگرام دیدم. او در حال معرفی معادنی در کبیرکوه بود و تصور می‌کرد این سنگ‌ها برای ساخت آسیاب استفاده می‌شدند. اما چیزی که دیدم، با چیزی که او تصور می‌کرد، تفاوت اساسی داشت. شیوه استخراج این سنگ‌ها شباهت زیادی به روش‌های دوره هخامنشی داشت و بلافاصله فهمیدم که این موضوع باید بررسی و پیگیری شود.
این باستان‌شناس ادامه داد: بدون همراهی و دقت‌نظر محمد حیدری، این کشف ممکن نبود. او سه معدن را شناسایی کرده بود که شواهد زیادی از بهره‌برداری مهندسی‌شده در دوران باستان داشتند. این معادن، نه‌تنها از نظر مکان‌یابی، بلکه از نظر الگوهای برداشت سنگ، با معادن دوره هخامنشی هماهنگ بودند.
وی گفت: در هنگام بررسی، شواهدی از فعالیت معدن‌کاری عصر هخامنشی در این منطقه شناسایی شده. مقادیر معناداری سنگ‌آهن نیز کشف شده که احتمالاً برای تولید بست‌های فلزی در معماری سنگی هخامنشی به‌کار می‌رفته است.
وی اظهار کرد: این کشف سرنخی جدید از محل استخراج سنگ‌های کاخ داریوش بزرگ به‌دست می‌دهد. در نبشته معروف که بر کاخ آپادانا شوش حک شده، از منطقه‌ای به نام «ابیرادوش» به‌عنوان محل استخراج سنگ‌های این کاخ یاد شده. تا پیش از این، مکان دقیق «ابیرادوش» در تاریخ گم بود، اما اکنون شواهد جدید می‌تواند نشان دهد که به احتمال بسیار زیاد معادن کشف‌شده در آبدانان همان نقطه گمشده‌اند.
سرپرست پژوهش معادن هخامنشی آبدانان ادامه داد: در مرحله دوم پروژه، با بهره‌گیری از فناوری‌های سنجش از دور، مدل‌سازی سه‌بعدی و تحلیل‌های پتروگرافی، در تلاشیم تا مسیرهای انتقال سنگ از آبدانان به شوش را بازسازی کنیم. این تحقیق می‌تواند نشان دهد که چگونه سنگ‌های عظیم و سنگین از کوه‌های زاگرس به شوش منتقل می‌شدند.
احمدزاده تأکید کرد: این کشف نه‌‌تنها به ما کمک می‌کند تا به گمشده‌های تاریخ پی ببریم، بلکه یک روایت فراموش‌شده از دانش مهندسی، معماری و مدیریت منابع در دوران هخامنشی را بازخوانی کنیم. این معادن، اگر همان ابیرادوش باشند، بخشی از تمدنی بوده‌اند که هنوز هم شگفتی‌ساز است.
وی گفت: این کشف، اگر با آزمایش‌های دقیق‌تری تأیید شود، می‌تواند چشم‌اندازهای جدیدی را برای ثبت‌جهانی این معادن در یونسکو، توسعه گردشگری فرهنگی در منطقه و پژوهش‌های علمی در مورد فناوری‌های ساخت در دوران هخامنشی فراهم آورد.
**به گفته باستان‌شناسان این معادن به احتمال زیاد منبع اصلی تأمین سنگ‌های ستون‌های کاخ داریوش بزرگ در شوش باشد.
کاخ آپادانا که به گفته باستان‌شناسان سنگ‌های آن طبق کتیبه همین کاخ، از منطقه‌ای به نام «ابیرادوش» تهیه شده و احتمالاً در ارتباط با معاون نویافته در آبدانان باشد، در شهر باستانی شوش به دستور داریوش بزرگ در حدود سال‌های 515 ـ 521 پیش از میلاد روی آثار و بقایای تمدن عیلامی بنا شد. کاخ در حفاری‌های بین سال‌های 1311 تا 1314 خورشیدی از زیر خاک بیرون آورده شد و 10 مهر 1380 در آثار ملی ایران به شماره 3981 در فهرست میراث ملی به ثبت رسید و در سال 2015 به همراه شوش در فهرست میراث جهانی یونسکو، ثبت شد.
گفته شده دیوارهای این کاخ از خشت با نمای آجری و ستون‌های آن از سنگ بود. دیوارهای داخلی آن با آجر لعاب‌دار پوشیده شده‌بود و دارای نقش‌های سربازان گارد جاویدان، شیر بالدار و گل نیلوفر آبی بود. بخش‌های مهمی از این کاخ در زمان اردشیر یکم، شاهنشاه هخامنشی دچار آتش‌سوزی شد و در زمان اردشیر دوم بازسازی شد و در نهایت در زمان حمله اسکندر، نابود شد. بقایای این کاخ همچنان در شوش دیده می‌شود.
باستان‌شناسان معتقدند این کشف در صورت اثبات نهایی، هم‌ارز کشف معدن مرمر پنتلیک در آتن برای ساخت پارتنون و نقطه‌ای تعیین‌کننده در تاریخ معماری کلاسیک جهان است.