سپهرغرب، گروه علم و فناوری: با دستیابی نیروی هوافضای سپاه به سامانه‌ها و قطعات حساس پهپاد MQ-4C ترایتون، باید منتظر ماند و دید که این نیرو از آنچه که به دست آورده است چگونه بهره‌برداری خواهد کرد و این غنائم ارزشمند در کدام یک از تسلیحات و تجهیزات دفاعی آینده نمود پیدا می‌کند؟

پنجشنبه 30 خرداد 1398 ساعت 04:05 بامداد؛ یک فروند پهپاد MQ-4C مشهور به ترایتون که از مبدأ پایگاه ظفره در امارات متحده عربی به پرواز درآمده است، پس از یک پرواز طولانی که بر فراز آب‌های خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان تا محدوده چابهار و در مجاورت مرز هوایی جمهوری اسلامی ایران انجام داده است، در مسیر بازگشت خود و در محدوده کوه مبارک در استان هرمزگان پس از تجاوز چند کیلومتری به مرزهای هوایی کشورمان مورد اصابت موشک سامانه پدافندی «سوم خرداد» نیروی هوافضای سپاه قرار گرفت و سرنگون شد.

گرچه در ساعات ابتدایی ساقط کردن، اعلام شد که این پهپاد از نوع RQ-4 و گلوبال هاوک است، اما کمی بعد و با انتشار تصاویر اولیه از لاشه پهپاد و مشخص شدن آنکه یک فروند هواپیمای P-8 نیز در بال آن در حال پرواز بوده مشخص شد که این پهپاد از نوع MQ-4C ملقب به ترایتون بوده و در حقیقت یکی از دو پیش نمونه تولید شده تحت پروژه BAMS-D که به منظور هماهنگ‌سازی با هواپیماهای گشت دریایی P-8 توسعه داده شده و قیمت آن بیش از 200 میلیون دلار تخمین زده شده، توسط پدافند نیروی هوافضای سپاه سرنگون شده است.

     پهپاد MQ-4C ترایتون

تنها یک روز پس از هدف قرار گرفتن پهپاد آمریکایی و در 31 خردادماه؛ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بخش‌هایی از لاشه این پهپاد را که توسط نیروی دریایی سپاه در آب‌های جنوب کشور کشف شده بود به نمایش درآمد؛ پس از آن در شهریورماه و در جریان نمایشگاه پهپادهای غنیمتی نیروی هوافضای سپاه نیز مجددا این قطعات در معرض نمایش عموم قرار گرفت؛ اما یک سوال اساسی کماکان باقی مانده بود؛ قطعات اصلی و سامانه‌های فوق مدرن این پهپاد کجا هستند؟

در حالی که محل هدف قرار گرفتن این پهپاد در آب‌های سرزمینی جمهوری اسلامی ایران در دریای عمان قرار داشت که بر اساس اطلاعات موجود متوسط عمق این دریا 450 متر و در مناطق نزدیک به تنگه هرمز (محدوده کوه مبارک) عمق آن بیش از 100 متر است؛ دستیابی به قطعات حساس ترایتون که در اعماق این آب‌ها قرار داشت، تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسید.

اما سطح بالای فناوری به کار رفته در این پهپاد و مزایایی که دستیابی به آنها در اختیار کشورمان قرار می‌داد؛ دریادلان نیروی دریایی سپاه را بر آن داشت تا به هر ترتیب ممکن قطعات آن را از اعماق آب‌های دریای عمان بیرون بیاورند که این موضوع به تنهایی خود از نظر غواصی در عمق بیش از 100 متر نیز دستاوردی قابل توجه است.

با بررسی تصاویر منتشر شده از این قطعات جدید، می‌توان به این موضوع پی برد که سطح جدیدی از فناوری‌ پیشرفته و روز دنیا در اختیار نیروی هوافضای سپاه قرار گرفته است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

     موتور توربوفن AE3007H3

بر اساس یک تصویر گرافیکی منتشر شده از قطعات جدید این پهپاد، یکی از حیاتی‌ترین تجهیزات این هواپیما که اکنون در اختیار نیروی هوافضای سپاه قرار دارد، موتور توربوفن AE3007H است.

این موتور توربوفن ساخت کمپانی Rolls-Royce آمریکا که این نمونه خاص آن مخصوص پهپادهای خانواده گلوبال هاوک توسعه یافته است، قابلیت پرواز طولانی مدت در ارتفاع 70 هزار پا (بیش از 21 کیلومتر) را دارد که نخستین تست آن در این ارتفاع در سال 1996 میلادی انجام شده است.

این موتور توان ایجاد8500 پوند قدرت خروجی را دارد و از نوع High Bypass است که توان تولید مقدار بیشتری نیروی تراست را نسبت به موتورهای Low Bypass دارد. این موتور 292 سانتی‌متر طول، 98 سانتی‌متر قطر و کمپرسور آن 14 مرحله فشار قوی است. این مدل از موتورهای هوایی که تا کنون بیش از 3400 فروند از آن تولید شده است و بیش از 23 میلیون ساعت پرواز مطمئن را ثبت کرده است، نمونه‌های مختلف آن علاوه بر نصب بر روی پهپادهای خانواده گلوبال هاوک، بر روی جت‌های امبرائر-145 و یک نمونه از جت‌های کمپانی سسنا نیز نصب شده است.

     موتور AE3007H

پهپاد ترایتون نیروی پیشران خود را به وسیله یک موتور AE3007H تامین می‌کند. از جمله ویژگی‌های مهم فناوری این موتور، قابلیت پرواز طولانی مدت در ارتفاع بالا است.

* ارابه‌های فرود

ارابه‌های فرود یک وسیله پرنده شامل چرخ‌ها، ارابه‌ها و سیستم تعلیق یکی از مهمترین و در عین حال پیچیده‌ترین بخش‌های یک هواپیما است که طراحی و ساخت آن به دلیل فشارهای مختلف وارده بر این قسمت از حساسیت خاصی برخوردار است.

یکی از بخش‌هایی که در بازیابی و جمع‌آوری قطعات پهپاد ترایتون به نظر می‌رسد که سالم به دست آمده باشد، قسمت مربوط به ارابه‌های فرود و چرخ‌های پهپاد است.

     ارابه‌های فرود ترایتون

علاوه بر قسمت ارابه فرود، یکی دیگر از قسمت‌هایی که سالم از این پهپاد به دست آمده است، واحد کنترل ترمز آن است که وظیفه تنظیم فشار ترمز و کاهش سرعت هواپیما پس از فرود بر روی زمین را دارد.

     واحد کنترل ترمز پهپاد ترایتون

** رادار SAR

یکی دیگر از قطعات ارزشمند ترایتون که اکنون در اختیار نیروی هوافضای سپاه قرار دارد، رادار پیشرفته SAR این پهپاد است که بر اساس اطلاعات قبلی که در خصوص این پهپاد وجود دارد، از نوع AN/ZPY-3 است.

     تصویر گرافیکی از رادار AN/ZPY-3

رادارهای SAR یا رادارهای دهانه مصنوعی (Synthetic Aperture Radar) نوعی از رادارها هستند که عمل نقشه برداری از سطح زمین را به استفاده از تاباندن امواج رادیویی با سرعت و فرکانس بالا به سطح مورد نظر انجام می‌دهند. بدین ترتیب با دریافت امواج منعکس شده از سطح تحت نقشه بردار، تصویری دو بعدی از محیط توسط کامپیوتر رادار تشکیل می‌شود که در حقیقت همان نقشه تهیه شده به وسیله تکنولوژی رادارهای SAR است.

     آنتن‌های پهپاد ترایتون که اکنون در اختیار نیروی هوافضای سپاه قرار دارد

از جمله ویژگی‌های استفاده از رادارهای SAR قابلیت کار در تمام ساعات شبانه روز با شرایط مختلف جوی و تهیه تصاویر موثر و با کیفیت و تفکیک پذیری بالا است که می‌تواند کاربردهای مختلفی در مصارف نظامی و غیرنظامی داشته باشد.

از آنجایی‌که رادارهای SAR از جمله تجهیزات سنجش از دور محسوب می‌شوند، در سال‌های گذشته نیز قدم‌هایی برای ساخت این نمونه از رادارها در کشور برداشته شد که از جمله آنها یک نمونه رادار SAR هواپایه توسط پژوهشگاه فضایی ایران است.

رادار SAR ابصار نیز یکی دیگر از رادارهای ساخته شده از این نوع است که برای مصارف نظامی در کشورمان توسعه داده شده است.

اما رادار AN/ZPY-3 که اکنون در اختیار نیروی هوافضای سپاه قرار گرفته است یک رادار چند منظوره فعال (MFASR) باند X ساخت شرکت سازنده پهپاد ترایتون یعنی Northrop Gruman است که بعنوان رادار اصلی این پهپاد به منظور نظارت بر عملیات دریایی و شناسایی اهداف سطحی در دریا عمل می‌کند.

* آنتن رادار SAR پهپاد ترایتون

این رادار که به دلیل اسکن الکترونیکی و همچنین چرخش مکانیکی آن قادر به پوشش 360 درجه اطراف خود است، می‌تواند منطقه وسیعی را در دریا و یا خشکی اسکن و نقشه برداری کند که بنابر ادعای شرکت سازنده در کاتالوگ مربوط به این هواپیما می‌تواند در یک روز منطقه‌ای را به وسعت 3.6 میلیون مایل مربع اسکن و نقشه برداری کند.

* واحدهای الکترونیکی

از دیگر قطعات به دست آمده از این پهپاد، چندین واحد الکترونیکی کنترل و پردازش از جمله سوپر کامپیوتر و پردازنده اصلی ترایتون است. از جمله بخش‌های به دست آمده از این پهپاد می‌توان منبع تغذیه ولتاژ بالا، مودم لینک دید مستقیم، واحد حسگرهای الکترونیک، واحد مدیریت محموله و مودم لینک ماهواره‌ای برشمرد که هرکدام از آنها به دلیل برخورداری از فناوری ساخت بالا، قطعاتی ارزشمند و یا به تعبیر فرمانده نیروی هوافضای سپاه یک «گنج» محسوب می‌شود که اطلاعات آن قابل بهره‌برداری است.

از جمله واحدهای الکترونیکی به دست آمده از پهپاد ترایتون

نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در موارد گذشته، عملا نشان داده از آنچه که بعنوان غنیمت به دست می‌آورد، حداکثر بهره‌برداری ممکن را به عمل خواهد آورد؛ به طوریکه دستیابی این نیرو به پهپادهای غنیمتی چون RQ-170 منجر به تولید نمونه‌های متنوعی از پهپادهای رزمی شامل سیمرغ (نمونه واقعی) و شاهد-191 و صاعقه (نمونه‌های 60 درصد رزمی) شد.

اما در خصوص ترایتون نیز فرمانده نیروی هوافضای سپاه بر این موضوع تاکید کرده است که تمام فرکانس‌ها، کدها و رمزهای این پهپاد در اختیار کشورمان قرار گرفته و اکنون از تهران می‌توانیم از فاصله چندهزار کیلومتری این هواپیما را از کار بیاندازیم؛ موضوعی که حکایت از تسلط نیروی هوافضای سپاه بر فناوری‌های پیچیده این پهپاد دارد.

اکنون باید منتظر ماند و دید که این نیرو از آنچه که از ترایتون آمریکایی به دست آورده است چگونه بهره‌برداری خواهد کرد و این غنائم ارزشمند در کدام یک از تسلیحات و تجهیزات دفاعی آینده نمود پیدا می‌کند؟

با این تفاسیر پس از ضربه و حملات موشکی سپاه به پایگاه آمریکایی عین‌الاسد در 18 دی‌ماه سال جاری، اکنون با اعلام دستیابی ایران به سامانه‌ها و قطعات حساس پهپاد ترایتون، می‌توان گفت که دومین سیلی نظامی سپاه به آمریکا در کمتر از 30 روز زده شده است؛ سیلی که این‌بار درد آن نه‌تنها در عرصه نظامی، بلکه پیشرفته‌ترین فناوری‌های آمریکایی را نیز تحت شعاع خود قرار خواهد داد.