شرکت‌های دانش‌بنیان با وجود گفته‌ها و وعده‌های مسئولان مبنی بر حمایت از آن‌ها کماکان با مشکلات بسیاری مواجه هستند که مانع رشد و شکوفایی آن‌ها می‌شود و این شرکت‌ها با وجود بهره‌مندی از کارکنان نخبه و ایده‌های خلاقانه اما آنچنان که باید مورد توجه و حمایت نبوده و نیستند.

با تکامل نظام علمی، فناوری و نوآوری طی سال‌های اخیر، ایران نیز امروزه گام در مسیر تبدیل شدن به اقتصاد دانش‌بنیان و مبتنی بر نوآوری گذاشته است و نسل جدید سیاست‎های توسعه علم، فناوری و نوآوری کشور معطوف به توسعه تمام ابعاد تأثیرگذار در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و مبتنی بر نوآوری شده است.

موانع و مشکلات راه‌اندازی و رشد کسب‌وکارهای نوپا و شرکت‌های دانش‎بنیان متعدد و متنوع بوده و ظهور فناوری‌های جدید و شکل‌گیری زمینه‎های نو برای تشکیل و فعالیت کسب‎وکارها، نیازهای حمایتی و تسهیلگری را می‌طلبد که طی سال‌های اخیر نیز وعده‌های شعارگونه‌ای را در این خصوص از مسئولان شاهد بوده‌ایم که کمترین این وعده‌های عملیاتی شده و شرکت‌های دانش‌بنیان با مشکلات دست‌وپنجه نرم‌ می‌کنند.

بارها و بارها از مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان گفته شده و شنیده‌ایم که از عدم حمایت‌ها، عدم نقدینگی، بروکراسی‌های اداری و مسائلی از این دست گلایه داشته و دارند و در سال‌های اخیر بیش از آنکه برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها به حمایت از صادرات محصولات و خدمات شرکت‌های دانش‌بنیان منتهی شود متأسفانه به مهاجرت نیروهای نخبه و سرمایه‌های آن‌ها منجر شده است. این بار به‌منظور پرداختن به وضعیت این شرکت‌ها و استارتاپ‌ها با یک مشاور کسب و کار و دکترای کارآفرینی به گفت‌و‌گو نشستم.

عبدالله احمدی در گفت‌و‌گو با خبرنگار سپهرغرب با اشاره به شاخص نوآوری و ابعاد آن اظهار کرد: از هفت بُعد شاخصِ نوآوری، برخی ابعاد آن به مسئله تولید دانش به‌عنوان مثال تعداد مهندسان، ثبت اختراع‌ها و شرکت‌های تأسیس‌شده بازمی‌گردد که در برخی از این موارد وضعیت ایران بسیار خوب بوده و حتی در برخی، رتبه‌های یک تا سه جهانی دارد.

وی با بیان اینکه در بخش تجاری‌سازی و فروش، زیرساخت‌ها و اقتصاد کلان دچار مشکل بوده و رتبه‌های بدی داریم، بیان کرد: شرکت‌های دانش‌بنیان ما در بستر داخلی حمایت‌ها و موانعی دارند اما باید راه آن‌ها برای صادرات باز شود.

این دکترای کارآفرینی بیان کرد: صادرات دارای دو سطح است که برطرف کردن مسائل اقتصاد کلان و افزایش دانش شرکت‌های دانش‌بنیان دو مورد مهم در این حوزه است.

احمدی به رایزنی‌های صورت گرفته با عربستان اشاره کرد و افزود: با توجه به بزرگ بودن عربستان، بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند آنجا فعالیت داشته باشند.

وی با بیان اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار داخلی بسیار خوب هستند و موانع را برطرف کرده‌اند، تصریح کرد: اما ورود به بازارهای جهانی قصه دیگری است و نیازمند حمایت هستند؛ البته در قالب آموزش و اعزام و یا آوردن هیئت‌ها حمایت‌هایی صورت گرفته است.

این مشاور کسب و کار ادامه داد: هرچه تماس شرکت‌های دانش‌بنیان با شرکای خارجی بیشتر باشد، دانش‌های بیشتری اخذ کرده و فرصت‌های بهتری کشف می‌کنند؛ یک بخش مربوط به آموزش و بخش دیگر مراودات هیئت‌ها در بحث صادرات است.

احمدی ارتباط با سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به بازارهای جهانی شرکت‌های دانش‌بنیان را لازم دانست و خاطرنشان کرد: باید بستری فراهم شود که این شرکت‌ها با سرمایه‌گذاران بین‌المللی کار کنند تا از لحاظ مالی تأمین شده و نیز فرصتی برای آموختن فراهم ‌شود؛ این مهم آورده‌هایی برای شرکت‌های دانش‌بنیان خواهد داشت.

وی با تأکید بر اینکه به‌منظور فراهم کردن بسترها برای ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازارهای جهانی کمتر توجه شده، یادآور شد: اگر هم به این موارد توجه شده تأثیر آنچنانی نداشته است؛ یکی از شاخص‌های نوآوری، سرمایه‌گذاری روی نیروی انسانی است، در این راستا خوب عمل کرده و اکنون نیروهای متخصص و تحصیل‌کرده داریم اما برای تبدیل به محصول و تجاری‌سازی ضعیف عمل کرده‌ایم.

این دکترای کارآفرینی اظهار کرد: قدم نخست برای تجاری‌سازی محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان بسترسازی بوده و حمایت در قالب آموزش، برگزاری رویداد، جذب سرمایه‌گذار و... قدم دوم است؛ دولت می‌بایست به‌صورت غیرمستقیم و با حمایت و بسترسازی در این حوزه کمک کند.

احمدی با بیان اینکه ممکن است مهاجرت نخبگان به اکوسیستم استارتاپی نیز کشیده شود، گفت: نیروی متخصص با مشاهده فرصت بهتر و شرایط کلان اقتصادی در کشورهای دیگر ممکن است مهاجرت کند؛ در این صورت در آینده مشکل نیروی انسانی خواهیم داشت.

وی با تأکید بر اینکه در بخش نیروی انسانی سرمایه‌گذاری کرده و جواب گرفته‌ایم، بیان کرد: اما به دلیل عدم استفاده درست از ظرفیت‌های موجود امکان بروز مشکل در این بخش وجود دارد.

این مشاور کسب و کار افزود: باید امید ایجاد شده و حمایت‌ها در عمل باشد تا شرکت‌های دانش‌بنیان امیدوار شده و طی سال‌های آینده در شاخص‌های مختلف با مشکل مواجه نشوند.

احمدی با بیان اینکه اگر از سرمایه‌گذاری در این بخش برداشت خوبی نداشته باشیم سرمایه‌گذاری‌ها به سمت مهاجرت و یا تغییر روند حرکت می‌کند افزود در این صورت خانواده‌ها نیز با عدم حصول نتیجه مناسب از حمایت‌ها دست ‌برداشته و این امر سبب کم شدن افراد نخبه می‌شود که شرکت‌های دانش‌بنیان بیشترین خسارت را در این حوزه شاهد خواهند بود.

وی با تأکید بر اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان دغدغه‌های دیگری ازجمله تأمین مالی نیز دارند، ادامه داد: اما حفظ نیروی انسانی موضوع مهم‌تری در این بخش است چراکه تغییر در این قسمت تغییرات شگرفی در شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد می‌کند.

مشکلات موجود در مسیر فعالیت دانش‌بنیان‌ها قابل انکار نیست و مسائل متعددی در این حوزه مطرح بوده و هست، از مشکلات در بحث صادرات تا نقدینگی و سرمایه‌گذاری اما یکی از مواردی که می‌توان به آن اشاره کرد مشکل اصلی آن‌ها در بحث صادرات بوده که بروکراسی‌های اداری در این خصوص موانعی را ایجاد کرده و این نکته فراموش شده است، افرادی که در شرکت‌های دانش‌بنیان حضور دارند، تاجر نیستند بلکه اندیشمند و نوآور بوده و با بروکراسی‌های اداری آشنایی چندانی ندارند و در پیچ و خم ادارات و ساختمان‌های اداری با مشکل مواجه می‌شوند و متأسفانه مسئولان به این مهم بی‌توجه هستند.

البته تحقق صادرات در این حوزه نیازمند بسترسازی‌ها و فراهم کردن زمینه‌های متعدد از تعامل با هیئت‌های مختلف تا استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاران و... بوده که قصور در این زمینه نیز دانش‌بنیان‌ها و استارتاپ‌های ما را از مقوله صادرات بی‌بهره کرده است درحالی‌که اکثر کشورها به سمت صادرات محصولات دانش‌بنیانی و ارزآوری در این مسیر رفته‌اند.

متأسفانه هنوز باور نداریم شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی می‌توانند در امر صادرات و احصای نیازهای داخلی کمک کنند و به همین دلیل اکثر شرکت‌های دولتی از آن‌ها خرید ندارند و ترجیح بر استفاده محصول مشابه خارجی دارند درحالی‌که همان محصول در داخل کشور تولید می‌شود و این رفتار در حقیقت ضربه به توان و تولید داخلی زده و تضعیف اقتصاد مقاومتی را به‌دنبال دارد.

علت اصلی بی‌توجهی به شرکت‌های دانش‌بنیان، عدم اتصال آن‌ها با صنایع بالادستی بوده که اکثراً در اتاق بازرگانی عضو هستند و باید تلاش‌ها برای برقراری این اتصال و رفع بسیاری از مشکلات در این حوزه باشد چراکه از نظر تولید علم بیش از 6 هزار و 200 شرکت دانش‌بنیان در کشور وجود دارد اما رتبه ما در دنیا 94 است که آمار تناسب مطلوبی با یکدیگر نداشته و این در حالی است که شرکت‌های دانش‌بنیان ما از شرکت‌های دانش‌بنیان دنیا چیزی کم ندارند.