دام مولد ذخیره ژنتیکی محسوب می‌شود و کشتار دامی که دارای قابلیت تولیدمثل ‌باشد به دلیل ارزش اقتصادی و اهمیت ژنتیکی آن در تمامی دنیا اقدامی مردود است؛ رفتاری مغایر دوراندیشی که ظرف ماه‌های اخیر در برخی استان‌ها همچون همدان به‌طور نگران‌کننده‌ای رو به افزایش است.

به دیگر سخن در شرایطی که یکی از شاخص‌های مهم امنیت غذایی، تولید اقلام پروتئینی است، کشتار دام مولد به معنای خسارت‌های هنگفتی است که جبرانش نیازمند سال‌ها زمان و هزینه‌های گزاف است مضاف بر اینکه بر اثر آن تولید غذا و تغذیه جامعه نیز در خطر جدی قرار می‌گیرد.

افزایش هزینه‌های تولید، فشار ناشی از خشک‌سالی، مسائل مربوط به تأمین خوراک دام، تورم موجود در بازار و البته عدم افزایش قیمت گوشت قرمز و شیر و در مقابل، بالا رفتن هزینه‌های دامداران همزمان با کاهش درآمد آن‌ها و البته گرایش طبیعی آن‌ها به کوچک‌سازی گله موجب شده است که آن‌ها بعضاً بر روی دام‌های مولد اعم از گاو شیری دست بگذارند.

این در حالی است که تأمین امنیت غذایی در برنامه‌ریزی توسعه پایدار از مهم‌ترین اهداف و ضرورت‌ها به‌شمار می‌رود به‌طوری‌که از یک‌سو شاخص کلی برای سنجش توسعه پایدار و از سوی دیگر شاخصی مهم برای سنجش داده‌هایی در زمینه فقر، تغذیه، اشتغال، تولید، کشاورزی و مواد غذایی، خوداتکایی، مصرف و صادرات تلقی می‌شود.

نکته اینجاست که طی سال گذشته مشکلات متعدد در تأمین، تولید و توزیع نهاده‌ها، تورم شدید در بهای خوراک دام، افزایش هزینه‌ها اعم از کارگری، تأمین دارو و درمان دام، تجهیزات، واکسیناسیون و غیره در حالی دخل و خرج دامداران را برهم زده بود که امسال نیز خشک‌سالی و تبعات جدی ناشی از آن در زمینه کاهش شدید تولید علوفه و نهاده‌هایی ازجمله جو که دارای قابلیت اندک تولید در داخل است، موجب شد صنعت دامداری در میانه دو مانع سنگین خشک‌سالی و کمبود نهاده گرفتار و قدرت ادامه حرکت نداشته باشد و تأسف‌بارتر اینکه این اتفاق در سالی که به نام افزایش تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها نام‌گذاری شده است می‌افتد، این صنعت همچنان درجا بزند و آخرین برگ برنده خود برای تولید، یعنی دام مولد را نیز به حراج بگذارد.

از طرفی کشتار دام مولد ازجمله اقداماتی است که تبعات آن دامن تمامی بخش‌های تولید اعم از دام جدید، گوشت قرمز، شیر و کلیه اقلام لبنی را می‌گیرد و موجب ایجاد بحران تولید در این عرصه‌ها می‌شود براین اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با تنی چند از دامداران مطرح در استان همدان گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

یکی از دامداران همدانی با بیان اینکه در یکی از شهرستان‌های همدان گله 700 رأسی دام سنگین (گاو شیری) دارد گفت: ما یکی از دامدارانی هستیم که برای تسویه تسهیلات بانکی به‌دنبال دریافت مجوز برای کشتار دام مولد هستیم.

مهدی رضایی با تأکید براینکه در حال حاضر دادستان مانع این کار شده اذعان کرد: بنا به بغرنج بودن وضعیت، نامه‌ای نیز به استان ارسال کردیم تا وضعیت ما را تعیین تکلیف کنند زیرا بانک به ازای بدهی به‌دنبال به اجرا گذاشتن وثیقه و مصادره آن است.

وی با اشاره به اینکه از چند سال قبل (سال 97) برای افزایش ظرفیت به‌دنبال دریافت تسهیلات بودیم اما این مهم انجام نشد تا اینکه در سال 98، تسهیلات 800 میلیون تومانی با بازپرداخت یک‌ساله پرداخت شد.

این دامدار مطرح همدانی افزود: مسئله اینجاست که در همان برهه زمانی بنده عرض کردم که یقیناً فعالیت در عرصه دامداری به‌گونه‌ای است که امکان بازپرداخت یک‌ساله برای ما فراهم نیست و این عزیزان عنوان کردند که با شما همراهی لازم را خواهیم داشت، در واقعیت امر نیز سال گذشته که شرایط ما به‌مراتب بهتر از امسال بود (هم امکان فروش مولد وجود داشت و هم شرایط فروش شیر و گوشت بهتر بود) بازپرداخت تسهیلات ما تمدید شد اما امسال خواهان تسویه کامل تسهیلات هستند.

رضایی با تأکید براینکه امسال با بحران خشک‌سالی مواجه شدیم اذعان کرد: به‌طوری‌که ذخیره علوفه‌ای که سال گذشته به مبلغ سه و نیم میلیارد تومان خریداری کردم امسال به سه برابر قیمت خریداری شده در قبل رسید بنابراین تمام پس‌انداز و سرمایه شخصی را برای این موضوع صرف کردیم اذعان کرد: امسال قیمت علوفه ذخیره مورد نیاز دامداری به 9 میلیارد تومان رسید.

وی با اشاره به اینکه امروز دیگر سرمایه در گردشی نداریم که بخواهیم از آن طریق نسبت به بازپرداخت تسهیلات اقدام کنیم، خاطرنشان کرد: در خصوص گرانی علوفه از ابتدای سال بارها نسب به این مسئله هشدار داده و حتی با جهاد کشاورزی و دادستانی مکاتبه نیز کردیم و خواهان واردات علوفه شدیم تا از گران شدن آن جلوگیری شود زیرا خشک‌سالی حادث شده از ابتدای سال برای ما محرز بود.

وی افزود: متأسفانه گوش شنوایی برای این هشدار‌ها نبود و نتیجه این شد که کلش کیلویی 500 تومان در سال گذشته امسال به چهار هزار تومان رسید.

این دامدار همدانی با بیان اینکه یونجه هزار و 300 تومانی سال گذشته امسال به قیمت پنج تا 6 هزار تومان رسید ابراز کرد: سیلوی ذرت کیلویی 500 تومانی سال گذشته نیز متأسفانه امسال به هزار و 700 تومان رسید.

رضایی با تأکید براینکه متأسفانه شرایط تأمین نهاده (جو و ذرت) نیز امسال قوز بالا قوز بود به‌طوری‌که طی چند ماه اخیر نیمی از هر روز خود را در جهاد کشاورزی سپری کردم که شاید بتوانم برای تأمین این نهاده‌ها سهمیه اخذ کنم گفت: خوشبختانه اخیراً یعنی طی یک ماه گذشته کمی شرایط تأمین نهاده‌ها بهبود یافته است.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه سهمیه مورد نیاز دامدارای‌ها به میزان کافی از مرکز به استان تخصیص نمی‌یافت و همین امر منجر به کاهش سهمیه دامداری‌های همدان شده بود اذعان کرد: از سوی دیگر خرید داروها و مکمل‌ها آزاد شد و باید آن‌ها را از بازار آزاد خریداری کنیم به‌طور مثال پیش از این یک شیشه «ب‌کمپلکس» را به قیمت 20 هزار تومان می‌خریدیم اما حالا برای خرید همان شیشه باید 100 هزار تومان بپردازیم.

این دامدار همدانی با تأکید بر شرایط نامناسب اقتصادی بر دام‌پروری استان و به تبع آن کشور گفت: به دلیل نبود نقدینگی و عدم تناسب قیمت تمام‌شده تولید (در بحث شیر و گوشت) با هزینه‌های امروز اغلب دامداران نسبت به فروش و کشتار دام مولد خود اقدام کرده‌اند.

رضایی با اشاره به اینکه جلوگیری از کشتار دام مولد با توجه به شرایط اقتصادی و حاکم بر دامدارای‌ها و نداشتن نقدینگی و گران تمام شدن هزینه تولید بدون ارائه راهکار و حمایت تدبیر درستی نیست اذعان کرد: دام موجودی زنده است و نیاز به تغذیه و مراقبت دارد به‌نحوی‌که روزانه چیزی حدود 130 هزار تومان هر دام برای دامدار هزینه دربردارد بنابراین نمی‌توان همچون موجود بی‌جان با آن برخورد کرد و به‌صورت تحکمی بر حذر کرد.

وی با تأکید براینکه در حال حاضر 14 نفر به‌صورت مستقیم و چیزی حدود 50 نفر به‌صورت غیر مستقیم در این دامداری مشغول به کار هستند ابراز کرد: مشکل بعدی اینکه کارخانه‌ها، شیر تولیدشده در دامداری‌ها را به‌صورت نسیه می‌خرند اما منِ دامدار نهاده را باید به‌صورت نقد خریداری کنم.

وی با بیان اینکه در حال حاضر چیزی حدود دو میلیارد تومان از کارخانه کاله طلب دارم ابراز کرد: متأسفانه ازآنجایی‌که شیر محصولی فاسدشدنی (تنها تا پنج ساعت امکان نگهداری از شیر در دامداری وجود دارد) است به‌ناچار علیرغم بدعهدی کارخانه‌ها مجبور به فروش شیر هستیم.

این دامدار همدانی تأکید کرد: تعداد محدود کارخانه‌های لبنی و درعین‌حال تبانی آن‌ها برای اینکه دامداران را مجبور به فروش محصول به‌صورت مدت‌دار کنند، امروز یکی از اصلی‌ترین مشکلات ما است.

دیگر دامدار همدانی نیز با بیان اینکه کار خود را از سال 1370 در عرصه دامداری آغاز کرده و در حال حاضر دارای گله‌ 450 رأسی دام سنگین شیری است ابراز کرد: از 20 نهاده مورد نیاز دامداری‌ها در حال حاضر تنها سه نوع (ذرت، سویا و جو) نهاده به‌صورت یارانه‌ای در اختیار ما قرار می‌گیرد.

مرتضوی با تأکیدی براینکه میزان نهاده‌های تخصیص‌یافته یارانه‌ای به میزان نمکی است که به غذا پاشیده می‌شود ابراز کرد: متأسفانه مابقی نهاده‌ها و مکمل‌ها به‌صورت آزاد توسط دامداران خریداری می‌شود.

این دامدار همدانی با تأکید براینکه قیمت نهاده امسال در بازار آزاد سر به فلک کشیده اذعان کرد: سال گذشته سیلوی ذرت را از قرار کیلویی 570 تومان درب گاوداری تحویل می‌گرفتیم اما امسال همان ذرت را کیلویی هزار و 500 تومان خریداری کردم.

مرتضوی با اشاره به اینکه سال گذشته هر کیلو کلش را به قیمت 800 تومان می‌خریدم اما امسال به قیمت چهار هزار تومان خریدم اذعان کرد: هر کیلو یونجه سال گذشته دو هزار و 150 تومان بود اما امسال 6 هزار تومان خریداری کردیم.

وی با تأکید براینکه متأسفانه علی‌رغم بالا رفتن قیمت تولید در قیمت گوشت شاهد تغییر نیستیم و در شیر هم که دو هزار تومان افزایش داشتیم دیگر کارخانه‌های لبنی تمایلی به خرید ندارند، اذعان کرد: همین امر باعث شده که ما شیر را به هر قیمتی به کارخانه‌ها بفروشیم زیرا امکان نگهداری از آن را نداریم.

وی با تأکید براینکه 20 رأس از دام‌های مولد کم‌شیر را به‌دلیل ناتوانی در تأمین خوراک در صف کشتار قراردادم اذعان کرد: این در حالی است که اگر توان نگهداری از آن‌ها را تا چند ماه داشتم با آبستن شدن آن‌ها شاهد بهبود میزان شیردهی ‌آن‌ها بودیم اما در حال حاضر این توان وجود ندارد زیرا روزانه هزینه خوراک هر گاو چیزی بیش از 100 هزار تومان است.

این دامدار با اشاره به اینکه در حال حاضر روزانه پنج تن شیر تولید می‌کنیم اذعان کرد: متأسفانه ما نهاده را به‌صورت نقدی می‌خریم اما شیر را نسیه می‌فروشیم.

مرتضوی افزود: در حال حاضر بیش از 80 روز شیر خود را نسیه به کارخانه‌های کاله و پگاه فروختیم و طلبکار هستیم.

دیگر دامدار کبودراهنگی نیز با تأیید سخن دیگر دامداران در خصوص گرانی نهاده‌ها و عدم توزیع مناسب نهاده‌های یارانه‌ای گفت: در حال حاضر ما سه برادر هستیم که تمام زندگی‌مان را در مزرعه پدری در روستای حاتم‌آباد صرف دامداری کرده و در حال حاضر گله‌ای 300 رأسی را مدیریت می‌کنیم اما متأسفانه اخیراً مجبوریم از آنجا که هزینه دخل و خرج دامداری باهم همخوانی ندارد و دو ماهی است که جو در اختیار نداریم تعدادی از دام‌های نر را برای کشتار به صف کنیم و در صورت عدم حمایت نوبت به دام مولد و گوساله‌های شیرخوار خواهد رسید.

شکری با تأکید براینکه امسال توزیع نهاده‌ یارانه به‌صورت قطره‌چکانی بوده و حتی طی دو ماه اخیر جو در اختیار ما قرار نگرفته اذعان کرد: علاوه بر این یکی دیگر از مشکلات پیش روی ما، سردرگمی در خصوص حذف ارز چهار هزار و 200 تومانی است چراکه بسیاری از نهاده‌ها وارداتی است.

وی با بیان اینکه چیزی حدود 50 میلیارد تومان سرمایه در این دامداری به کار بسته‌ایم ابراز کرد: علاوه بر توزیع نامناسب و قطره‌چکانی نهاده متأسفانه شیر تولیدی نیز توسط کارخانه‌ها به‌صورت نسیه خریداری می‌شود به‌گونه‌ای که در حال حاضر چیزی حدود دو میلیارد تومان از کارخانه کاله طلب‌ داریم.

مدیر دام‌پروری اصیل با اشاره به اینکه روزانه چهار تن شیر تولید می‌کنیم اذعان کرد: برآن شدم تا با دایر کردن یک تعاونی نسبت به استقرار یک کارخانه شیر در شهرک صنعتی ویان اقدام کنیم اما سنگ‌اندازی‌ها از سوی ادارات به حدی بود که 10 عضو تعاونی (با تولید بیش از 30 تن) نتوانستیم از پس کار برآییم و در آخر کارخانه مورد نظر را به شرکت کاله اجاره دادیم، در حال حاضر از آن به‌عنوان سکوی توزیع شیر به استان‌های دیگر استفاده می‌کند.

مع‌الوصف خطاب به سازمان جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی حوزه دام باید گفت، همدان یک استان با پیشینه کشاورزی است که بخش اعظمی از آن در حوزه تأمین علوفه دامی است به‌گونه‌ای که به اذعان سرپرست فرماندار نهاوند هرساله چیزی حدود 12 هزار تن علوفه تنها در این شهرستان تولید می‌شود و شهرستان کبودراهنگ نیز در عرصه تولید و کشت جو از شهرستان‌های سرآمد است؛ بنابراین کمبود نهاده‌های این‌چنینی که درواقع منجر به نسل‌کشی در دام استان شده خود موضوعی غیر قابل هضم است که باید این عزیزان نسبت به آن پاسخگو باشند زیرا این رویکرد در آینده‌ای نه‌چندان دور استان همدان را که سردمدار دام‌پروری در غرب کشور است به واردکننده گوشت قرمز و لبنیات بدل خواهد کرد.