سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش : صنعت پرورش اسب در همدان به دوره هخامنشیان و مادها بازمی‌گردد و «هرودوت» تاریخ‌نویس یونانی در کتابش در ارتباط با سفرش به ایران می‌نویسد، در زمان کوروش کبیر 160 هزار رأس اسب در چراگاه‌های سلطنتی همدان و کرمانشاه وجود داشته که البته به هنگام تصرف این منطقه توسط اسکندر مقدونی، تنها 66 هزار رأس آن در این منطقه یافت شد.

هرودوت همچنین مدعی شده است که اسب چالاک و بلندقامت «نیله» گران‌ترین اسب زمان هخامنشیان در این منطقه محسوب می‌شد.

از طرفی، اسب در گذشته جایگاه ویژه‌ای در رونق کار و تجارت به‌خصوص در کاروانسراهای همدان داشت و داد و ستدهای زیادی پیرامون این صنعت بین همدانی‌ها و دیگر مناطق کشور انجام می‌شد.

حتی در بازار همدان مشاغل و حرفه‌های خاصی در کنار صنعت اسب به‌عنوان شغل‌های مرتبط ازجمله کفاشی، پاره‌دوزی، کلاه‌دوزی، حلاجی، تلمبه‌سازی، آهنگری، شانه‌سازی، پالان‌دوزی، سراجی و زین و برگ‌سازی، نعل‌بندی، جولایی، طلاجویی، گاری و درشکه‌سازی وجود داشته است که امروزه در کمتر جایی از بازار بزرگ همدان این مشاغل مشاهده می‌شود. از سویی صنعت پرورش اسب در همدان به‌واسطه مبادلات تجاری از نقل و انتقالات اسب‌ها، منجر به ایجاد مراکز اصلی تجارت این حرفه در بازار شد و تجار همدان هریک دارای تشکیلات مفصل تجارتخانه، حجره، باراندازهای بزرگ و انبارهای مختلف در این کاروانسراها بودند و حتی حرفه نعل‌بندی نیز از شغل‌های مهم در گذشته همدان به‌شمار می‌رفت و در آن زمان نعل‌بندان هم کار و بارشان رونقی داشته و برای خودشان راستایی به نام نعلچه‌گران داشتند، هرچند امروز دیگر اثری از فعالیت در زمینه اسب و گاری و دیگر چهارپایان در این راسته‌بازار نیست.

علاوه بر این در این منطقه گردشگری (همدان) گذرگاه نعل اشکنه معروف است که در گذشته از مناطق پرتردد سوارکاران از مرکز کشور به سمت استان‌های غربی محسوب می‌شد و در مسیر جاده گنجنامه همدان و محور عبوری به تویسرکان، کرمانشاه و دیگر شهرهای غرب کشور قرار داشت.

علت نام‌گذاری این منطقه با عنوان «نعل اشکنه» این است که چون همدان زمستان بسیار سردی دارد، نعل اسب‌ها در این مسیر می‌شکست و به همین دلیل به نعل اشکنه مشهور شده است.

بنابراین با توجه اهمیت موضوع برآن شدیم تا از آخرین وضعیت صنعت اسب در استان که این روزها مهد آن شهرستان نهاوند است، اطلاعاتی را کسب کنیم پس گفت‌وگویی را با یک پرورش‌دهنده اسب ترکمن در نهاوند ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:

رضا سوری با بیان اینکه بیش از 12 سال است که در صنعت پرورش اسب مشغول به‌کار هستم، گفت: هدف اصلی من از ورود به این عرصه تشویق جوانان شهرستان با توجه به ظرفیت موجود برای فعالیت در این بخش بود.

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه با وجود این ظرفیت، شاهد هیچ حمایتی در استان به‌ویژه شهرستان از این فعالیت نیستیم، اظهار کرد: اسب ترکمن اسب اصیل ایرانی است اما متأسفانه با توجه به اینکه می‌تواند فضای مناسبی برای اشتغال‌زایی فراهم کند، توجهی نمی‌شود.

یک پرورش‌دهنده اسب ترکمن در نهاوند با بیان آنکه در حال حاضر تعداد اسب‌های این واحد صنعتی 18 رأس است، عنوان کرد: در حال حاضر نبود نهاده‌های دامی و افزایش قیمت آن‌ها اصلی‌ترین مشکل ما بوده؛ به‌طوری‌که تأمین حداقل نهاده برای هر اسب بدون در نظر گرفتن دیگر ملزومات همچون تیمار، تمرین و غیره، روزانه چیزی حدود 100 هزار تومان است.

سوری با تأکید بر اینکه همچنان نبود دامپزشک متخصص اسب یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی است که پرورش‌دهندگان با آن مواجه هستند، ابراز کرد: با توجه به ظریف بودن شرایط بدنی اسب هرگونه تعلل در درمان منجر به تلف شدن آن می‌شود، در حال حاضر چاره‌ای جز ارتباط با دامپزشکان تهرانی و ویزیت آنلاین دام نداریم که در برخی موارد این مهم کارساز نیست و منجر به تلف شدن دام می‌شود حال‌آنکه دامپزشکان همدانی و شهرستانی حتی به اسب برای معاینه هم نزدیک نشده و از آن می‌ترسند.

وی با بیان آنکه متأسفانه از سوی جهاد کشاورزی در تأمین نهاده دامی کمکی به واحدهای پرورش اسب نمی‌شود، گفت: بنده ازآنجایی‌که پرورش اسب را به‌عنوان یک کار فرعی در کنار دامپروری انجام می‌دهم، از همان علوفه دام برای اسب‌ها استفاده می‌کنم زیرا پیگیری کار تأمین علوفه اسب‌ها زمان‌بر بوده و بروکراسی اداری برای این کار بیداد می‌کند و حتی چند واحد کوچک پرورش اسب موجود در شهرستان نیز به دلیل مشکلات مالی نتوانسته‌اند در این عرصه دوام بیاورند. در حال حاضر یک واحد نیز متعلق به آقای ابراهیمی با سه رأس اسب فعال است.

این پرورش‌دهنده اسب ترکمن در نهاوند در تشریح افزایش هزینه‌ها اظهار کرد: از سال گذشته به‌دلیل افزایش هزینه‌ها در عرصه نهاده‌ها، محل نگهداری و هزینه کارگر، اقدامی در راستای تولیدمثل اسب‌ها در دستور کار نداشتیم و روی 18 اسب کارمان را متوقف کرده‌ایم.

سوری با بیان آنکه متأسفانه با وجود شناسنامه‌دار بودن این اسب‌ها در استان بازار فروشی برای اسب‌های پرورش داده‌شده وجود ندارد زیرا مردم توان مالی لازم را نداشته و درعین‌حال بیشتر از اسب‌های محلی استفاده می‌کنند، گفت: اغلب اسب‌های پرورش داده شده در شهرهایی همچون تهران و گنبد کاووس به فروش می‌رسند که طی یک سال گذشته به‌دلیل وضعیت اقتصادی تقاضا به‌مراتب کمتر شده، به‌گونه‌ای که طی سال جاری اوضاع اسف‌بار است و حتی از این شهرها نیز خریدار نداریم.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا از محل پرورش اسب برای گردشگری و آموزش اسب‌سواری استفاده نمی‌شود؟ با بیان اینکه در پی پیگیری‌ها و بنا بر داشتن 6 هکتار زمین، هیئت اسب‌سواری از چند سال پیش برای ایجاد پیست اسب‌سواری در این شهرستان پای کار آمد اما در ادامه کار به‌دلایلی همچون مسئله تغییر کاربری زمین دیگر دنبال نشد، گفت: مرکز پرورش اسب ما در پنج کیلومتری جاده اصلی به سمت کرمانشاه قرار دارد، اگر این پیست به‌علاوه زیرساخت‌هایی همچون محل اسکان ایجاد شود، یقیناً این مهم می‌تواند نقش مؤثری را در توسعه گردشگری ایفا کند؛ اما در شرایط فعلی بنا به وضع اقتصادی تأمین نهاده برای اسب‌ها اولویت ما است و دیگر پیگیر این مسئله نیستیم.

دبیر هیئت سوارکاری استان همدان نیز با بیان اینکه پرورش اسب، رشته‌ای است که بالاترین تنوع اشتغال را ایجاد می‌کند گفت: اگر زمینه اسب‌دوانی در همدان ایجاد شود در بحث شرط‌بندی جذب گردشگر می‌کند چراکه تنها رشته ورزشی محسوب می‌شود که شرط‌بندی در آن مباح است، حتی می‌توان از اسب در مراسم عروسی بهره برد، همچنین در شهرستان‌های همدان زمینه پرورش اسب وجود دارد و حاشیه‌های همدان مناسب برای اسب‌دوانی است.

محمد فرزانه‌فر افزود: حدود دو هزار رأس اسب ورزشی و بومی، 70 واحد پرورش اسب و 20 باشگاه سوارکاری در استان همدان وجود دارد که برخی از واحدها به‌صورت تلفیقی، برخی فقط باشگاهی و بعضی صرفاً پرورش اسب را انجام می‌دهند.

وی با بیان اینکه تقاضای تأسیس واحد پرورش اسب باید به دفاتر سازمان نظام‌مهندسی کشاورزی در شهرستان‌ها داده شود، اظهار کرد: زمین درنظر گرفته شده برای صدور پروانه تأسیس مورد بازدید قرار می‌گیرد و پس‌ازآن سپس پروانه بهره‌برداری صادر می‌شود.

   هزینه 4 میلیون تومانی نگهداری هر اسب در ماه

این پرورش‌دهنده اسب در همدان با اشاره به اینکه هزینه نگهداری ماهانه هر اسب چهار میلیون تومان است، ابراز کرد: درصورتی‌که باردار باشد و یا فعالیت کند میزان خوراکش بیشتر می‌شود و برای اسب‌دار هزینه دارد.

فرزانه‌فر با تأکید بر اینکه علاوه بر مشکلات عنوان‌شده، نگهداری اسب امروزه با توجه به گرانی لوازم نگهداری از اسب، مسئله تأمین دارو، درمان و حتی مراجعه به دامپزشک متخصص به دلیل کمبود و نداشتن تجهیزات و همچنین فرایند اخذ تسهیلات، با دشواری بسیاری همراه است عنوان کرد: بنده بیش از 40 سال است که سوارکاری می‌کنم و در حال حاضر نیز به‌صورت پانسیونی در عرصه پرورش اسب حضور فعال دارم.

وی با اشاره به اینکه علاوه بر پرورش اسب در چند رشته سوارکاری اسب همچون استقامت، زیبایی و درساژ نیز فعالیت می‌کنم خاطر نشان کرد: در رشته پرش با اسب هم دارو و هم مربی هستم.

   مجموع ارزش اسب‌های استان همدان 1000 میلیارد تومان

وی مجموع ارزش اسب‌های استان همدان را بالغ بر یک هزار میلیارد تومان دانست و افزود: اصیل و کاربردی بودن اسب و اینکه از نظر ورزشی حائز مقام باشد از ویژگی‌های افزایش قیمت اسب به شمار می‌آید.

این فعال صنعت اسب با اشاره به اینکه در حال حاضر تأمین نهاده یک از اصلی‌ترین مشکلات پیش روی تولیدکنندگان این عرصه است تصریح کرد: مسئله این است که با توجه به محدودیت واردات اقلام خوراک دام بر اساس سیاست‌گذاری‌های دولتی بخش عمده‌ای از این اقلام به حوزه دامدارپروری مرتبط با امنیت غذایی همچون همچون دام و طیور اختصاص می‌یابد بنابراین در خصوص تخصیص این اقلام به اسب به‌عنوان دام دولت هنوز اراده‌ای ندارد.

فرزانه‌فر افزود: البته با این وجود جهاد کشاورزی استان به‌صورت محدود از پرورش‌دهندگان حمایت‌هایی دارد.

وی با تأکید بر اینکه بخش اعظمی از نهاده‌ها توسط فعالان این عرصه به‌صورت آزاد خریداری می‌شود، گفت: در عرصه اعطای تسهیلات نیز حمایت‌ها حداقلی است زیرا در این بخش همان دیدگاه اولویت تخصیص نهاده‌ها به به حوزه دام و طیور حکمفرماست.

این پرورش‌دهنده اسب با اشاره به اینکه در حال حاضر به‌عنوان یک مشکل عمده، دود اختلاف فدراسیون سوارکاری و وزارت جهاد کشاورزی در حوزه هویت‌‌گذاری به چشم صنعتگران حوزه پرورش اسب می‌رود ابراز کرد: در حال حاضر هویت‌گذار، هم از طریق فدراسیون و هم از طریق جهاد کشاورزی انجام می‌پذیرد بنابراین افرادی که هویت‌گذاری اسب‌هایشان توسط فدراسیون انجام پذیرفته هیچ‌گونه حمایتی را از طریق وزارت جهاد کشاورزی دریافت نمی‌کنند حال آنکه همگان بر این امر واقف هستندکه یکی از کاربردهای اصلی صنعت اسب به حوزه ورزش بازمی‌گردد.

فرزانه‌فر با تأکید بر اینکه پس از گذشت 40 سال از بروز این اختلاف‌نظر و تعدد پرونده‌های ارسالی به دیوان عدالت اداری هنوز شاهد اتفاق‌نظر رسیدن به یک نقطه مشترک نبوده‌ایم تأکید کرد: مسئله این است که هر دو ارگان عنوان‌شده دولتی هستند و رسیدن به یک نقطه مشترک دور از دسترس نیست.

مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نیز در واکنش به اظهارات عنوان‌شده گفت: مسئله این است که قبلاً پرورش‌دهندگان اسب و فعالان صنعت اسب در استان دارای یک تعاونی فعال بودند بنابراین تمامی مشکلات و معضلات پیش روی این فعالان از طریق مدیر عامل تعاونی در جهاد کشاورزی پیگیری می‌شد اما چندسالی است که این تعاونی منحل شده و متأسفانه هنوز نتوانسته‌اند نسبت به تأسیس تعاونی جدید به توافق برسند.

علی خدارحمی با تأکید بر اینکه امور دام استان منتظر ایجاد یک تشکل منسجم از سوی فعالان است که در حد توان حمایت‌های لازم را در عرصه تأمین نهاده‌ها داشته باشند گفت: با این وجود در صورت مراجعه افراد (پرورش‌دهندگان) به‌صورت متفرقه برای تأمین نهاده، اسب را نیز به‌عنوان دام در نظر گرفته و حمایت لازم را در این عرصه داشته‌ایم.

وی با تأکید بر اینکه فعالان این عرصه برای دریافت حمایت‌ها می‌توانند به تعاونی دامداران شهرستان‌های مطبوع خود مراجعه کرده و از همه خدمات این نهاد برای واحدهای خود همچون دیگر دام‌ها بهره‌مند شوند اذعان کرد: در حوزه تسهیلات نیز لازم است افراد از طریق سامانه مربوطه ثبت‌نام و پیگیری لازم را داشته باشد.

مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی استان همدان افزود: البته عمده فعالیت‌ها و تشکیلات حوزه پرورش اسب بیشتر جنبه تزئینی داشته وتأثیری در حوزه تولیدات دامی ندارد با این وجود باید حمایت‌های لازم را از فعالان این عرصه خواهیم داشت.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد صنعت اسب در همدان به‌عنوان یک مجموعه با ظرفیت اقتصاد مقاومتی و اشتغال بالا، می‌تواند در کورس پیشرفت وارد و در این مسیر تا پایان راه بماند که ضمن آموزش، توجه به پرورش نیروهای متخصص، دامپزشک، ایجاد کلینیک و بیمارستان تخصصی، توجه ویژه به تجاری‌سازی این صنعت، حفاظت و حمایت از سرمایه‌گذاران در این بخش باید مورد توجه ویژه قرار گیرد زیرا گردش مالی یک هزار میلیارد تومانی در این صنعت که به‌عنوان یک ظرفیت بزرگ در عرصه اقتصادی هر روز در گرو حمایت بیشتر شده و زمینه رشد و شکوفایی ورزش و درعین حال گردشگری استان را با توجه به ظرفیت این صنعت در این بخش‌ها به همراه داشته باشد.

بنابراین انتظار می‌رود با توجه ظرفیت غنی استان با داشتن 20 واحد باشگاهی و 70 واحد پرورشی در صنعت اسب حمایت از این صنعت به یک اولویت از سوی جهاد کشاورزی بدل شده و اختلاف‌نظر‌ها بین فدراسیون سوارکاری و جهاد کشاورزی با تصمیم‌سازی مشترک کنار گذاشته شود تا پایانی باشد بر سرگردانی صنعت اسب در بین این دو ارگان در هویت‌گذاری.