سال 1322 در جریان یک خاک‌برداری توسط یکی از اهالی محله «دوخواهران» نهاوند کتیبه‌ای به خط و زبان یونانی کاملاً اتفاقی کشف شد؛ کتیبه‌ای که از معبدی به نام لائودیسه و دوره‌ای در حدود دو هزار و 400 سال پیش سلوکی خبر می‌داد.

پس‌ازآن کاوش‌هایی از سال 1325 یعنی سه سال بعد از کشف این نشانه‌ها آغاز شد. در اواخر کار در فصل سوم، هیئت کاوش به نتایجی رسیده بود که اتمام مهلت مجوز کاوش و البته اعتبارات این کاوش‌ها را ناتمام گذاشت و این گمانه‌زنی‌ها تا سال 91 ادامه داشت. در آستانه فصل چهارم بود که اعتبارات و دست خالی مسئولان مانع ادامه کاوش‌ها شد و در همین حین سازمان میراث فرهنگی امکان هرگونه ساخت‌وساز در منطقه را تا مشخص شدن وضعیت این معبد ممنوع اعلام کرد؛ همین مسئله زنگ خطر تخریب و ناکارآمدی در مهد شهرنشینی ایران را به صدا درآورد به‌طوری‌که طبق شواهد چیزی حدود 30 درصد از جمعیت شهری این شهر در این هسته مرکزی فرسوده و به تعبیری تاریخی ساکن هستند و روزبه‌روز بر مشکلات آن‌ها افزوده می‌شود. به دیگر سخن حکایت نهاوند را این گونه می‌توان تعریف کرد که در هسته مرکزی برخی شهرها هنوز هم محلاتی وجود دارد که از حداقل امکانات رفاهی محروم هستند و معضلات و محرومیت این مناطق در تجملات و هیاهوی شهرنشینی و وعده‌های مسئولان گم شده است؛ مناطقی که به قدمتی به وسعت تاریخ شهره‌اند.

تأسف‌بارتر اینکه نهاوند از دیرباز به دلیل موقعیت جغرافیایی، وضعیت آب و هوایی، یکی از ظرفیت‌های بکر طبیعی در همدان و غرب کشور به‌شمار می‌رود که این موضوع در سال‌های اخیر مورد توجه مهاجران از استان‌های همجوار با نهاوند قرار گرفته و بر این اساس نسبت به خرید و یا ساخت‌وساز در مناطق قدیمی و حاشیه‌نشین شهر به دلیل ارزان بودن مسکن اقدام کرده‌اند.

از طرفی حاشیه‌نشینی و زندگی در مناطق قدیمی، محروم و فقیرنشین ناهنجاری‌های بسیاری نظیر انواع بزهکاری‌ها اجتماعی را به‌دنبال داشته است به‌نحوی‌که سرقت، خرید و فروش مواد مخدر، مشروبات الکلی، نزاع و فساد اخلاقی حتی مباحثی همچون افزایش خودکشی این روزها در اغلب این مناطق به امر عادی بدل شده و دور از انتظار نیست.

درواقع به دیگر سخن می‌توان گفت محلات علی‌رغم پیشینه تمدنی غنی این شهر توسعه چندانی نیافته و وجود محرومیت و تبعیض را می‌توان در چهره این محلات به‌وضوح مشاهده کرد به طوری که محله‌هایی همچون پای قلعه، دوخواهران سرچغا و شیخ منصور به‌عنوان مهد شهرنشینی و تمدن نهاوند، وضعیت مناسبی ندارند زیرا حریم و معابر عمومی غیراستاندارد، کمبود فضای سبز، کوچه‌های تنگ و باریک و نبود سایر امکانات رفاهی و بهداشتی، نارضایتی اهالی این گونه مناطق را به‌دنبال داشته است.

به تعبیر بهتر مناطق و بافت‌های فرسوده به‌رغم آن‌که روزگاری بخش مهمی از هویت شهر نهاوند را تشکیل می‌دادند و دارای ریشه‌های سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی، اجتماعی و معماری فراوانی بودند، به تدریج به مناطقی نا‌امن و مخروبه تبدیل شده و هویت شهر را دچار مشکل کرده‌اند، این محلات و بافت‌ها از یک‌سو به ‌دلیل فرسودگی شدید و نبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی و از طرف دیگر به دلیل وجود مشکلات فرهنگی و امنیتی، آسیب‌پذیری در برابر زلزله و تطابق نداشتن با زندگی امروز شهری و شهرسازی مدرن دارای مشکلات روبنایی و زیرساختی فراوان به‌ویژه در زمینه هنجارهای اجتماعی هستند.

علاوه بر این‌ها، مناطق حاشیه و درواقع محروم و فقیرنشین نهاوند که محل زندگی افراد کم‌بضاعت است، دل هر بیننده و رهگذری را به درد می‌آورد، تجمع زباله در اطراف منازل‌ و معابر نخستین چیزی است که بلافاصله به چشم می‌خورد، جالب‌تر اینکه یکی از پرتراکم‌ترین مناطق شهر نهاوند از لحاظ جمعیت این مناطق هستند که بیشترین بافت فرسوده را به خود اختصاص داده‌اند و تأسف‌بارتر اینکه به گفته بیشتر اهالی، متولیان امر، مسئولان و نامزدهای انتخاباتی در این مناطق، فقط در روزهای انتخابات شورا و مجلس به آن‌ها سر می‌زنند و برای گرفتن رأی این اهالی به آن‌ها وعده و وعید می‌دهند و سپس تا انتخابات بعدی مشکلات و مطالبات این مناطق فراموش می‌شود.

درواقع اقدامات مدیریت شهری در راستای بهبود و تغییر چهره کوچه‌ها و خیابان‌های این مناطق محسوس نیست و در حدی است که حتی امدادرسانی در زمان بحران را در این کوچه‌های باریک و تنگ محدود می‌سازد.

از طرفی امروز با گذشت 9 ماه از فعالیت دوره ششم شورا می‌توان گفت فعالیت پنج دوره شورا در نهاوند و برگزاری همایش‌های طرح بازآفرینی شهری و وعده‌های مسئولان تأثیری بر تغییر شکل و رشد بافت محلات قدیمی و محروم شهر نداشته است و توسعه شهری در این محلات همچنان در گیرودار بروکراسی اداری و وعده‌های مسئولان در ادوار گذشته از رونق افتاده است.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با یکی از اعضای شورای اسلامی شهر نهاوند که سابقه سه دوره حضور در شورا را نیز در کارنامه خود دارد گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

عبدالعلی ملکی؛ با بیان اینکه در تقسیم‌بندی جدید، وسعت بافت فرسوده در مجموعه شهرستان به چیزی حدود 300 هکتار می‌رسد، گفت: هم‌پوشانی بافت فرسوده و تاریخی در هسته مرکزی شهر مشکلات بی‌شماری را برای اهالی و مدیریت شهری مخصوصاً در محله تاریخی و قدیمی دوخواهران و پای قلعه به‌دنبال داشته و دارد.

وی با تأکید بر اینکه انجام برخی کاوش‌های باستان‌شناسی یک‌سری ضوابط میراثی را برای این گونه مناطق حکم‌فرما کرده ابراز کرد: گرچه دغدغه‌مندی سازمان میراث فرهنگی برای حفظ داشته‌های تاریخی و تمدنی نهاوند، ستودنی و یک کار ارزشمند به‌شمار می‌رود اما اهالی را در مسیر ساخت‌وساز با مشکل مواجه کرده است.

وی با تأکید بر اینکه آخرین پیگیری‌ها برای حل این معضل مخصوصاً در محدوده محله تاریخی دوخواهران منجر به این شد که اداره کل میراث فرهنگی شهرستان برای بازسازی و مقاوم‌سازی املاک مجوز درجاسازی بودن ضوابط تراکمی به متقاضیان ارائه دهد ابراز کرد: ازآنجاکه دغدغه احیای بافت فرسوده و نیز قرار گرفتن شهرستان بر روی گسل با درجه خطرپذیری بالا بر هیچ‌کس پوشیده نیست، این مهم ظلم در حق دیگر مردم است، بنابراین ازآنجاکه بیشترین تراکم جمعیتی شهر نیز در محلات قدیمی همچون دوخواهران، پای‌قلعه و سایر مناطقی که عمدتاً جز بافت فرسوده است ساکن هستند بازهم پیگیری‌ها ادامه یافت.

وی ادامه داد: پس ازآنجاکه بنده خود مسئول دفتر نماینده شهرستان نیز هستم این مهم را از طریق نماینده مردم شهرستان به سمع و نظر وزیر میراث فرهنگی رساندم و حتی در تذکراتی که در مجلس وزارت راه و شهرسازی و میراث فرهنگی در دولت جدید داده شد نیز این مهم از سوی نماینده شهرستان مطرح شد.

این عضو شورای اسلامی شهر نهاوند با شاره به اینکه یکی از پیشنهادهای ارائه‌شده از سوی نماینده مردم شهرستان این بود که با توجه به اجرای طرح نهضت ملی مسکن از اشتباهات گذشته دست برداریم و ازآنجا که زیرساخت‌های لازم در این گونه مناطق (مناطق هدف بازآفرینی شامل بافت فرسوده، ناکارآمد و غیره) وجود دارد، جانمایی این مساکن در چنین بافت‌ها باید دنبال شود خاطرنشان کرد: نکته این است که در حال حاضر جانمایی طرح نهضت ملی مسکن در مناطق هدف بازآفرینی، تأمین زیرساخت‌های مورد نیاز همچون انشعابات و دیگر تأسیسات شهری صرفه‌جویی چند 10 میلیارد تومانی را نیز به‌دنبال خواهد داشت.

ملکی با اشاره به اینکه در حال حاضر تردد ساکنان با توجه به تنگی معابر در بافت فرسوده با دشواری همراه است تشریح کرد: بافت‌های فرسوده اغلب از سه ویژگی ریزدانگی، نفوذناپذیری و ناپایداری برخوردار هستند.

وی با بیان اینکه از طرفی هم ریزدانگی بافت فرسوده با ضوابط تفضیلی همخوانی ندارد ابراز کرد: از سوی دیگر این بافت‌ها دارای سند رسمی نبوده و حتی اصالت سند آن‌ها نیز مورد تأیید سازمان ثبت املاک نیست بنابراین اگر بخواهند خود نسبت به ساخت و ساز اقدام و از تسهیلات دولتی بهره‌مند شوند با مشکلات عدیده‌‌ای مواجه خواهند شد.

این عضو با سابقه شورا با اشاره به اینکه جانمایی نهضت مسکن ملی در این گونه بافت‌ها تاحدودی این مشکلات را مرتفع خواهد کرد افزود: با اجرای این طرح شاهد تحولی در حوزه ساخت و ساز شهری خواهیم بود.

ملکی با بیان اینکه متأسفانه حتی معبر این گونه مناطق نیز با ضوابط طرح تفضیلی نیست زیرا در طرح تفضیلی معبر زیر چهار متر معنا ندارد اما در این گونه مناطق متأسفانه عرض برخی معابر دو متر و حتی کمتر است و مدیریت شهری را در حوزه ارائه خدمت همچون جمع‌آوری مکانیزه زباله و دیگر خدمات با مشکل روبه‌رو کرده ادامه داد: در صورت بروز بحران نیز با توجه به تنگی معابر امکان خدمات‌رسانی به‌موقع در این گونه بافت‌ها فراهم نیست.

وی با اشاره به اینکه در بحث فضای سبز نیز شورا و مدیریت شهر در این گونه مناطق ورود خوبی داشته ابراز کرد: پروژه پارک صخره‌ای و گردشگری منطقه دوخواهران نهاوند ازجمله این طرح‌هاست که با دغدغه‌مندی جدی شهردار در 22 هزار مترمربع با اعتباری بالغ بر 50 میلیارد ریال با برنامه زمانی سه ساله در دو فاز اجرایی می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه این پارک در دل بافت فرسوده منطقه قرار دارد و هدف از احداث آن احیای بافت فرسوده و ایجاد خدمات تفریحی، فرهنگی به منطقه دوخواهران است ابراز کرد: این پارک شامل پیاده‌راه‌سازی در دل صخره‌ها، محوطه‌سازی، توسعه فضای سبز، ایجاد نشیمن و غیره خواهد بود.

عضو شورای اسلامی نهاوند ابراز کرد: محل اجرای این پروژه جزء اراضی ملی است که بر اساس توافق‌های انجام‌شده، اداره مسکن و شهرسازی با تخصیص اعتبار در احداث این پارک با شهرداری مشارکت دارند.

ملکی اذعان کرد: اجرای پارک‌های محله نیز از دیگر اولویت‌های کاری شورا و مدیریت شهری در دوره جدید است و در چند محله شاهد کلنگ‌زنی بودیم.

وی با تأکید بر اینکه احداث پارک‌های محله‌ای در سطح شهر شروع شده و بعد از پارک صخره‌ای دوخواهران، پارک آسیاب در گوشه سرآسیاب، باغ بادام در شهرک شهید حیدری، عملیات اجرایی پارک محله‌ای منطقه حسن‌آباد هم شروع شده ابراز کرد: احداث پارک‌های محله‌ای شروعی برای تقسیم عادلانه خدمات و امکانات در همه مناطق بوده است.

عضو شورای اسلامی نهاوند عنوان کرد: شهروندان مالکان اصلی مبلمان شهری هستند و پارک‌های محلی از سرمایه‌های آن‌هاست، با نگهداری و مراقبت از وسایل پارک، فضای سبز و غیره می‌توانند شهرداری را در ارائه خدمات بیشتر و بهتر کمک کنند.

ملکی یادآوری کرد: یکی از مهم‌ترین عوامل استفاده و استقبال از پارک‌ها علاوه بر امکانات آن‌ها می‌تواند دسترسی راحت به آن باشد که با انجام پروژه پارک‌های محله‌ای در شهر نهاوند این مسئله در نظر گرفته شده و خوشبختانه با استقبال خوب شهروندان مواجه شدیم.

وی در پاسخ به گلایه‌مندی معلولان به نامناسب بودن معابر شهری برای این قشر نیز گفت: گلایه‌مندی‌ها به‌جاست به‌نحوی‌که شورای شهر در این موضوع ورود کرده و در حال حاضر دو پارک بزرگ شهر ازجمله ولیعصر مناسب‌سازی شده و طبق قواعد در ساخت و ساز نیز قرار است این مهم به‌عنوان ضابطه در نظر گرفته شود.

عضو شورای اسلامی نهاوند در خصوص تقویت ناوگان عمومی نیز گفت: خوشبختانه در حال حاضر در تأمین وسایط حمل‌و‌نقل عمومی مشکل نداشته و حتی مازاد نیز داریم زیرا 750 دستگاه تاکسی و به همین تناسب وجود اتوبوس نسبت به جمعیت شهر مازاد است اما مسئله این است که ما برای حل مشکل ترافیک به‌ویژه هسته مرکز، نیازمند تدوین طرح جامع ترافیکی هستیم و بدین منظور با یک مشاور، قراردادی منعقد شده است.

ملکی با اشاره به اینکه در راستای رونق اقتصادی شهر، حفظ بافت تاریخی و بناهای واجد ارزش نیز رایزنی و پیگیری لازم انجام شده است، اذعان کرد: دراین زمینه طرح‌های بومگردی و ارائه تخفیفات در این عرصه مدنظر شوراست و حتی پیگیری تغییر کاربری لازم نیز از طریق کمیسیون ماده پنج برای این گونه بناها نیز انجام شده است.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد به‌نظر می‌رسد با جانمایی طرح نهضت ملی در مناطق هدف بازآفرینی چنان که گفته می‌شود می‌تواند بخش اعظمی از عقب‌ماندگی شهری نهاوند را در صورت اجرای اصولی جبران کند اما این وجود همچنان در برخی از بخش‌ها همچون بحث ترافیک و کمبود فضای سبز، ارائه خدمات فرهنگی و غیره با توجه به بالا بودن درصد ناهنجاری اجتماعی در این گونه مناطق مدیریت شهری و بالأخص شورای اسلامی سیاست‌گذاری لازم را داشته باشد تا به‌تدریج شاهد تحولی منطقی در خصوص زیرساخت‌های شهری در مهد تمدنی استان همدان یعنی نهاوند باشیم.

البته تذکر به سازمان میراث فرهنگی در خصوص تعیین تکلیف بافت تاریخی به‌صورت منطقی نیز در این زمینه خالی از لطف نیست زیرا به معنای واقعی در این شهر این سازمان با دست گذاشتن روی هسته مرکزی شهر چرخ رونق این شهر را دچار مشکل کرده است.