آلوئه‌ورا را مردم کردستان خیلی وقت نیست که می‌شناسند و این گیاه برای مردمان این دیار جزو گیاهان جدید محسوب می‌شود در حالیکه متعلق به چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح است.

از آنجا که آلوئه‌ورا ویژه کشت در مناطق گرم و خشک است بی‌شک کردستان در گذشته و هم اکنون در فضای باز شرایط تولید آن را ندارد ولی به مدد ایجاد و توسعه گلخانه‌ها که به‌واسطه وجود آنها امکان تولید بسیاری از گیاهان را می‌توان فراهم کرد، امروز شاهد تولید آن در هفت واحد در شهرستان‌های مریوان و کامیاران هستیم.

  گیاهی تلخ و صبور و درمانگر

آنگونه که در منابع مختلف ازجمله کتابی با عنوان آلوئه‌ورا نوشته محمدرضا احمدزاده آمده است: واژه «آلوئه» از واژه عربی آلوهه به معنی جسم تلخ و درخشان گرفته شده که دلیل این نامگذاری؛ تلخ بودن ماده موجود در زیرلایه سطحی برگ این گیاه است و واژه «ورا» هم از کلمه لاتین «وروس» به معنی حقیقت گرفته شده که بیانگر خواص درمانی ارزشمند این گیاه است. در کشورهای مختلف می‌توان تنوع زیادی از نام‌ها برای این گیاه دید که ازجلمه آن‌ها می‌توان به علوا، صبارا، کهیکوار، بولو و کوار اشاره کرد.

گیاه صبر در گذشته در شهرها و روستاهای جنوب ایران کشت می‌شد و براساس تحقیقات و مشاهدات محققان و پرس و جوهایی که از اهالی این مناطق کردند عنوان شده به دلیل استقامتی که آلوئه‌ورا در برابر گرما و بی‌آبی دارد نام صبر را بر آن نهادند.

چرخه زندگی 20 ساله آلوئه‌ورا

آلوئه‌ورا گیاهی با ظاهر بوته‌ای و همیشه سبز که بلندی آن 60 تا 100 سانتی‌متر است و دارای برگ‌های گوشتی نیزه‌ای شکل و سه گوش محتوای مواد زیستی (بیولوژیک) فعال است که به محور ساقه به طور الگوی مارپیچی متصل است.

هر بوته از این گیاه دارای 10 تا 20 عدد برگ است و هر گیاهچه آن پس از دو سال وارد مرحله زایشی می‌شود و تولید پاجوش می‌کند نکته جالب توجه این است که چرخه زندگی آن بعد از 20 سال به پایان می‌رسد.

همین ویژگی آن افزون بر خواص و کاربرد دارویی، آرایشی، بهداشتی و غذایی باعث شده است صرفه اقتصادی فراوانی داشته باشد و طرفداران زیادی پیدا کند به گونه‌ای که حتی در استان‌ سردسیری همچون کردستان با مهیا کردن شرایط کشت اقدام به تولید آن در فضای گلخانه که امکان کنترل شرایط محیطی در آن وجود دارد؛ کنند.

مجتمع گلخانه‌ای کال واقع در شهرستان مریوان دارای 12 واحد است که از این تعداد پنج واحد آن به کشت آلوئه‌ورا اختصاص پیدا کرده است و مابقی هم به زیر کشت خیار، گوجه فرنگی، توت فرنگی و پیازچه رفته است و از این واحدها هم یکی، دو واحد بیان کردند در کشت آینده قصد دارند اقدام به کشت گیاه صبر کنند.

  صادرات آلوئه‌ورا هدف تولیدکنندگان این محصول در کردستان

یکی از گلخانه‌داران شهرستان مریوان است که دارای مدرک فوق دیپلم مکانیک بوده و از سال 1395 فعالیت خود را در زمینه کشت محصولات گلخانه‌ای آغاز کرده است؛ در سال‌های نخست فعالیتش اقدام به کشت خیار کرد و سپس با در نظر گرفتن صرفه اقتصادی بیشتر حدود یک سالی است اقدام به کشت آلوئه‌ورا کرده است.

ناصح مهاجر، با اشاره به اینکه او نخستین تولیدکننده‌ای است که در بین گلخانه‌داران این شهرستان اقدام به کشت آلوئه‌ورا کرده است، گفت: بعد از سنجش شرایط به‌ویژه از لحاظ محیطی و بررسی بازار فروش؛ تولید این محصول را آغاز کردم.

وی با اشاره به اینکه در سطح چهار هزار و 500 مترمربع از گلخانه اقدام به کشت آلوئه‌ورا کرده است، اضافه کرد: در سال دو دوره اقدام به برداشت محصول می‌کنیم و از هر بوته سه برگ مناسب و بازارپسند که دارای بیشترین ژل باشد جدا می‌کنیم.

وی با اشاره به اینکه دو ماه دیگر دومین برداشت خود را از محصول گلخانه انجام می‌دهیم؛ ادامه داد: اگرچه می‌گویند بعد از کشت آلوئه‌ورا تا 20 سال می‌توان از آن محصول برداشت کرد ولی کارشناسان پیشنهاد می‌کنند تا 10 سال این کار انجام شود.

این گلخانه‌دار امیدوار است بعد از چند دوره تولید با مهیا کردن شرایط از سوی مسئولان استان بتواند اقدام به صادرات این گیاه از طریق مرز بین‌المللی باشماق مریوان کند.

مهاجر برای کار در بخش گلخانه اقدام به سرمایه‌گذاری چهار میلیارد ریال از محل آورده شخصی و 12 میلیارد ریال وام از بانک کشاورزی کرده است و سه سال است که بازپرداخت این میزان وام آغاز شده است.

وی ادامه داد: سال گذشته به‌دلیل مشکلاتی هم چون قطعی برق و کاهش تولید که گلخانه‌داران هم درگیر آن شدند در بازپرداخت وام خود دچار مشکل شدیم و یک ماه گذشته و در بازدید جمعی از مسئولان استان به ویژه رییس سازمان جهاد کشاورزی و سرپرست امور شعب بانک کشاورزی درخواست امهال آن را کردم ولی هنوز هم در این راستا کاری انجام نشده است و انتظار می‌رود با در نظر گرفتن شرایط و وضعیت اقتصادی، تولیدکنندگان بیشتر مورد حمایت قرار گیرند.

اندام مورد استفاده در گیاه صبر برگ آن است؛ منطقه مرکزی درون برگ محتوی سلول‌های پارانشیمی با دیواره نازک است که به عنوان ژل شناخته شده این ژل از یک محلول هیدروکلوئید که در دیواره سلول‌ها جا گرفته تشکیل شده است و همه گونه‌های آلوئه‌ دارای ژل است ولی از برخی از آن‌ها قابلیت استفاده تجاری دارند.

  سرمایه‌گذاری در فرآوری آلوئه‌ورا

یکی دیگر از گلخانه‌داران شهرستان مریوان است که از سال 1394 در این زمینه مشغول به کار شده است و تاکنون اقدام به کشت گلخانه‌ای محصولاتی همچون خیار، گوجه فرنگی و توت فرنگی کرده است.

علی خسروی افزود: آلوئه‌ورا چون کم‌دردسر، کم‌آفت و گیاه مقاومی است و هر سال هم نیاز به کشت مجدد ندارد و این مورد باعث کاهش هزینه‌های کشت محصول هم می‌شود، اقدام به کشت آن کردیم.

وی بر سرمایه‌گذار در زمینه فرآوری این محصول تأکید کرد و گفت: نوشیدنی آلوئه‌ورا یکی از نوشیدنی‌های پرطرفدار است که ایجاد واحد تولیدی در استان و صادرات محصول آن می‌تواند ارزآوری خوبی داشته باشد.

محصولات گلخانه‌ای به طور عمده به فروش می‌رسد اما آلوئه‌ورا به‌صورت کیلویی از گلخانه‌داران خریداری می‌شود قیمت هر کیلوگرم آن در مجتمع گلخانه‌ای کال مریوان 60 هزار ریال است که توسط واسطه‌هایی به همه نقاط کشور صادر می‌شود.

  وجود 7 واحد کشت گلخانه‌ای آلوئه‌ورا در استان

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان با اشاره به اینکه از 118 واحد گلخانه صنعتی، کوچک‌مقیاس و تونل پلاستیکی در استان هفت واحد به کشت آلوئه‌ورا اختصاص دارد، اظهار کرد: به ازای هر هکتار 200 تا 250 تن در سال می‌توان آلوئه‌ورا در گلخانه تولید کرد.

حاجی‌میرزایی از مهم‌ترین ویژگی‌های این گیاه را نیاز آبی‌کم، گرمادوست بودن و بازار مطلوب آن خواند و اضافه کرد: با توجه به کمبود منابع آبی و کاهش نزولات جوی، کشت آلوئه‌ورا یکی از الگوهای کشت موفق در استان است.

وی با اشاره به اینکه گیاه صبر که در کردستان با نام آلوئه‌ورا شناخته می‌شود را به‌عنوان گیاه هزار خاصیت هم می‌شناسند، افزود: تولید این محصول توجیه اقتصادی دارد و با فرآوری آن هم زمینه تولید و ایجاد اشتغال بیشتر فراهم می‌شود.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان با اعلام اینکه از سرمایه‌گذاران در همه بخش‌های کشاورزی به‌ویژه گلخانه حمایت می‌شود، گفت: یکی از برنامه‌های شاخص وزارت جهاد کشاورزی توسعه گلخانه‌ها است که برای استان کردستان هم مقرر شده میزان سطح گلخانه‌ها از 37.5 هکتار کنونی طی سال جاری و سال آینده به بیش از 300 هکتار افزایش یابد.

افزون بر مزایای ذکر شده در ارتباط با گیاه صبر یا همان آلوئه‌ورا، می‌توان به تحقیقات انجام شده توسط پژوهشگران کشورمان ازجمله سمیه رستگار و حیدر مفتاحی‌زاده اشاره کرد که بر اساس نتایج حاصله پوشش‌های خوراکی ژل آلوئه‌ورا نقش مکثری در حفظ کیفیت میوه در مدت انباری و کاهش ضایعات آن دارند و ازجمله میوه‌هایی که آزمایش انجام شده برروی آن‌ها مثبت گزارش شده انبه و فلفل دلمه‌ای است.

تمایل برای کشت آلوئه‌ورا در گلخانه‌های کردستان در حال افزایش است این مسئله، تولید و بازار مطلوب و کسب درآمد مناسب از کشت این محصول را می‌رساند بنابراین بهترین شرایط برای ورود بسیاری از سرمایه‌گذاران و فارغ‌التحصیلان بخش کشاورزی و توسعه کشت این محصول فراهم است و با توسعه آن هم زمینه فرآوری این گیاه در داخل استان و هم صادرات آن ایجاد خواهد شد.