سرمایه نقش مهمی در افزایش رشد و توسعه اقتصادی ایفا می‌کند، زیرا این توانایی را دارد که در ترکیب بهینه با نیروی کار و فناوری، بخش تولید را به حرکت درآورده و با رونق تجارت زمینه‌های بهبود سطح زندگی و رشد اقتصادی را فراهم آورد. فقدان سرمایه یکی از علل اصلی گرفتار شدن بسیاری از استان‌ها در دور باطل فقر و توسعه‌نیافتگی، شناخته شده و علاوه بر آنکه بیکاری گسترده‌ای را به‌دنبال دارد، موجب عقب‌ماندگی سطح تولید خواهد شد و نهایتاً به فقر اقتصادی می‌انجامد.
در این بین استان همدان از شروع فرایند برنامه‌ریزی و گام نهادن در مسیر توسعه، همواره از کمبود سرمایه‌گذاری و تولید رنج برده است. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که یکی از اهداف اولویت‌دار برنامه‌های پنج‌ساله اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور که اثر مستقیم بر سایر بخش‌های دیگر اقتصادی دارد رشد حجم سرمایه‌گذاری‌های جدید توسط بخش خصوصی است که عدم‌ دستیابی به آن هدف جذب اشتغال، صادرات غیرنفتی، افزایش درآمد سرانه، کاهش تورم و به تبع آن تقویت پول ملی برای بالابردن قدرت خرید مردم و ایجاد رفاه را با شکست روبه‌رو می‌کند. نکته قابل توجه اینکه در همدان به‌دلیل ریسک بالای اقتصادی، امنیت سرمایه‌گذاری کاهش یافته و در نتیجه اتکای بیش از حد به سرمایه‌گذاری دولت، که بعضاً یا ناکافی بوده و یا به دلیل تصمیم‌گیری‌های ناکارامد به سرمایه‌گذاری غیرمولد افزایش یافته و در نتیجه یکی از موانع رشد اقتصادی در همدان شده است.
از طرفی چنانکه گفته شد ایجاد اشتغال مستلزم رشد و توسعه اقتصادی است که از طریق سرمایه‌گذاری مؤثر قابل انجام است، بنابراین اگر موانع سرمایه‌گذاری و محدودیت فعلی آن به درستی شناسایی شده و با ارائه راهبردهای مناسب زمینه کاهش ریسک سرمایه‌گذاری و در نتیجه افزایش امنیت آن فراهم شود، کمک قابل توجهی به رشد و توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال در همدان خواهد کرد.
با توجه اهمیت موضوع برآن شدیم تا با استادیار اقتصاد دانشگاه بوعلی سینا همدان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
سعید گرشاسبی‌فخر با بیان اینکه سرمایه‌گذاری به‌عنوان موتور محرکه رشد اقتصادی و درواقع یکی از الزامات توسعه اقتصادی و اجتماعی در هر جامعه محسوب می‌شود، گفت: طبیعتاً هرچه میزان سرمایه‌گذاری در جامعه و یا کشور بیشتر باشد منجر به افزایش تولید، ارزش افزوده و به‌دنبال آن افزایش درآمد و رفاه خواهد شد.
وی ادامه داد: همه موارد عنوان‌شده در مجموع می‌تواند سطح توسعه‌یافتگی یک کشور و یا جامعه را به لحاظ اقتصادی ارتقا دهد.
وی مطرح کرد: اگر بخواهم از سرمایه و سرمایه‌گذاری تعریفی ارائه دهم در یک معنای اصطلاحی گسترده می‌توانم بگویم که سرمایه شامل هر نوع از دارایی‌های مالی و یا ارزش دارایی‌های مالی همچون وجوه نقدی در حساب بانکی، انوع سهام، انواع ماشین‌آلاتی که به‌نوعی سرمایه محسوب شده و در اختیار شرکت‌ها هستند می‌شود.
استادیار اقتصاد دانشگاه بوعلی سینا همدان ادامه داد: اگر تعریف دقیق‌تری بخواهیم ارائه دهیم می‌توان گفت سرمایه به همه منابع مالی مورد استفاده گفته می‌شود که از آن در جهت خرید انواع دارایی‌های مالی همچون زمین، طلا و سهام، ماشین‌آلات، تجهیزات و غیره استفاده می‌شود.
گرشاسبی با بیان اینکه تخصیص این منابع مالی به یک یا چند دارایی مختلف به این امید است که در آینده طی یک مدت زمان مشخص و معین ارزش افزوده، سود و کسب درآمد بیشتر را شاهد باشیم، تشریح کرد: طبیعتاً هر دو مقوله در فرایند توسعه اقتصادی از اهمیت ویژه و بنیادی برخوردار بوده و همین امر باعث شده دولت‌ها در همه جوامع برای دستیابی به اقتصاد پیشرفته و پویا به‌دنبال جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری باشند.
وی با اشاره به اینکه عوامل مختلفی می‌تواند بر سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی تأثیرگذار باشد، اذعان کرد: ازجمله آن‌ها به قوانین و مقررات و نیز موضوع رتبه ریسک اعتباری یک کشور می‌توان اشاره کرد که بالا یا پایین بودن آن می‌تواند در جذب سرمایه‌گذار و سرمایه‌گذاری مؤثر واقع شود.
این استاد اقتصاد دانشگاه بوعلی سینا همدان با بیان اینکه دولتی بودن یا خصوصی بودن حاکمیت اقتصاد یک کشور نیز در میزان جذب سرمایه و سرمایه‌گذاری مؤثر است، تصریح کرد: هرچقدر اقتصاد دولتی‌تر باشد طبیعتاً تأثیرگذاری آن بر جذب سرمایه‌گذار منفی‌تر خواهد بود.
گرشاسبی با اشاره به اینکه فراهم نبودن زیرساخت و بسترهای فیزیکی نیز می‌تواند در عدم موفقیت جذب سرمایه‌گذار تأثیر داشته باشد، تشریح کرد: در این بین بروکراسی اداری بیش از حد نیز خود یکی از موانع بازدارنده به حساب می‌آید.
وی با بیان اینکه ذهنیت منفی نسبت به وضعیت اقتصادی و امنیتی ایران نیز می‌تواند در جذب سرمایه‌گذار خارجی مشکل‌ساز شود، تصریح کرد: نامطلوب بودن فضای کسب و کار، تحریم‌های اقتصادی و تحریم سیستم بانکی همگی از عواملی هستند که در جذب سرمایه‌گذاران داخلی و یا خارجی نقش‌آفرین هستند.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سؤال که ارزیابی شما از سطح جذب سرمایه‌گذاری در استان همدان چیست؟ گفت: این شرایط در مقایسه با سایر استان‌ها آنگونه که باید مناسب نیست اما در مجموع طی سال‌های اخیر جذب سرمایه و سرمایه‌گذار در کل کشور شرایط قابل قبولی نداشته است.
گرشاسبی با اشاره به اینکه اگر بخواهیم به دلایل عدم موفقیت در جذب سرمایه‌گذاری در استان همدان بپردازیم این عوامل را باید در دو بخش مجزا مورد بررسی قرار داد، گفت: نخستین بخش معطوف به مسائل مرتبط با اقتصاد کلان است؛ یعنی شرایط اقتصادی کلان در سطح کشور در جذب سرمایه‌گذار استانی نیز تأثیر دارد. به‌عنوان مثال تورم که نشان از کمبود و نبود ثبات اقتصادی در سطح ملی است را می‌توان به‌عنوان یکی از عوامل منفی مؤثر در جذب سرمایه‌گذار نام برد.
وی افزود: طبیعتاً با توجه وضعیت تورم حاکم بر اقتصاد کشور سرمایه‌گذاران برای ورود به عرصه سرمایه‌گذاری انگیزه کمتری خواهند داشت بنابراین به این فکر می‌کنند که اگر این دارایی را برای خرید و فروش دارایی‌های مالی همچون طلا استفاده کنند، سوددهی به‌مراتب بالاتری را تجربه خواهند کرد.
وی با بیان اینکه کمبود و به تعویق افتادن سرمایه‌‌گذاری باعث کاهش سطح تولیدات در میان‌مدت و بلندمدت خواهد بود که ره‌آورد آن بازهم در افزایش تورم و ادامه‌دار بودن این دور باطل تاثیر دارد، تشریح کرد: از طرفی در بین عوامل تأثیرگذار کلان، تحریم نیز جای می‌گیرد زیرا طی سال‌های اخیر بر شدت این آن افزوده شده است.
این اقتصاددان با اشاره به اینکه موضوع دیگر در سطح کلان، به احساس ناامنی در پی تبلیغات منفی در سطح بین‌الملل بازمی‌گردد، تشریح کرد: این مهم نیز می‌تواند در میزان جذب سرمایه و سرمایه‌گذار تأثیرگذار باشد.
گرشاسبی‌فخر با بیان اینکه در خصوص مؤلفه‌های تأثیرگذار در میزان جذب سرمایه‌گذاری در استان نیز موضوع نخست عوامل فرهنگی و اجتماعی هستند تشریح کرد: دیگر عوامل به بعد زیرساختی و شرایط اداری دستگاه و برخی از مدیران بازمی‌گردد.
وی با اشاره به اینکه ما در برخی از زیرساخت‌ها کمبودهای اساسی را در استان احساس می‌کنیم، ابراز کرد: مهم‌ترین آن نداشتن فرودگاه فعال است و چه‌بسا بسیاری از افراد غیر بومی اگر تمایل به سرمایه‌گذاری در استان داشته باشند همین مشکل در رفت و آمد یک مانع بزرگ بر سر راه آن‌ها به‌حساب می‌آید.
این استاد دانشگاه بوعلی سینا همدان با تأکید بر اینکه البته خوشبختانه در خصوص زیرساخت راه آهن تا حدودی وضعیت طی سال‌های اخیر بهبود یافته اما هنوز جهت تکمیل خطوط ریلی مورد نیاز کار بسیار است، ابراز کرد: اخیراً مسئله کمبود آب نیز به یک مشکل جدی در استان بدل شده؛ در نظر بگیرید فردی به دنبال سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری باشد اما همچنان در خصوص تأمین آب ابهام وجود داشته باشد؛ این مشکل به یک نگرانی برای او بدل خواهد شد زیرا ممکن است کمبود آب به خصوص در فصل تابستان گردشگران و مسافران را از سفر به همدان باز دارد؛ با این تفاسیر انگیزه سرمایه‌گذار سلب می‌شود.
گرشاسبی‌فخر با اشاره به اینکه در استان همدان در خصوص موضوعات فرهنگی، اجتماعی و عملکرد مدیران در حوزه جذب سرمایه‌گذار با مشکل مواجهیم، گفت: برخی مدیران به دلایل مختلف با دید باز به سرمایه‌گذاران نگاه نمی‌کنند که این مسئله در سلب انگیزه این افراد در استان تأثیرگذار است زیرا ما گاهی با قوانینی مواجهیم که بعضاً دست و پا گیر هستند؛ گرچه انتظار نمی‌رود مدیران قانون‌شکنی کنند اما یقیناً برای قوانین نقطه انعطافی نیز در نظر گرفته شده بنابراین وقتی توسط یک مدیر در یک استان و شهر در مواجهه با سرمایه‌گذار بیش از حد سختگیری می‌شود وی ترجیح می‌دهد سرمایه خود را دیگر در آن شهر به‌کار نگیرید.
وی با بیان اینکه در استان همدان این سختگیری بسیار پررنگ‌تر است پس می‌طلبد که برای مدیران مرتبط جلسات توجیهی برگزار شود، گفت: در خصوص تفاوت سرمایه‌گذاری سوری و واقعی نیز باید بگویم در سرمایه‌گذاری سوری هدف فرد آوردن سرمایه به معنای واقعی نیست و چه‌بسا هدف اصلی سوء‌استفاده است؛ پس از آن پروژه و عنوان، برای جذب منابع مالی و انتقال به مکان و فضایی دیگر استفاده می‌کند.
این اقتصاددان عنوان کرد: در این بین ما با طرح‌های توجیهی سوری مواجه می‌شویم که هدف آن است که سرمایه و منابع مالی از بانک جذب و یا از یکسری معافیت‌ها بهره برد تا این سرمایه در فضا و جای دیگر مورد استفاده قرار گیرد.
گرشاسبی با بیان اینکه طبیعتاً این نوع سرمایه‌گذاری آورده واقعی برای استان و منطقه نخواهد داشت، ابراز کرد: بنابراین جلوی این نوع سرمایه‌گذاری‌ها طبیعتاً باید گرفته شود اما مسئله این است که نباید از این مهم سوء برداشت شود زیرا نباید از فعالیت سرمایه‌گذار به بهانه آنکه سود خوبی عاید او می‌شود جلوگیری کرد.
وی با اشاره به اینکه لازم است نگاه‌مان در استان به لحاظ اینکه نباید سرمایه‌گذار سود خوبی عایدش شود را تغییر دهیم چراکه یکی از شاخص‌های مهم در سرمایه‌‌گذاری اطمینان از سود خوب حاصله است، اذعان کرد: اگر قانون و ضوابط رعایت شود کسب سود حتی اگر میزان آن زیاد هم باشد طبیعتاً نباید مانعی باشد برای اینکه ما جلوی سرمایه‌گذار را در یک منطقه بگیریم.

طاهره ترابی مهوش