کاهش آمار ازدواج و در پی آن نزولی شدن نمودار رشد جمعیت در کشورمان یکی از مسائل مهمی است که هر انسان فرهیخته و آگاهی را نگران می‌کند. چراکه پیر شدن جامعه تبعات جبران‌ناپذیری دارد که برای جلوگیری آن باید هر چه زودتر دست به کار شد. در عین حال این امر نه‌تنها بر عهده مسئولین نظام اسلامی گذاشته شده تا با فراهم کردن شرایط ازدواج برای جوانان، زمینه رشد صعودی جمعیت را فراهم کنند، بلکه هر یک از ما به عنوان بندگان مسلمان خدا وظیفه داریم تا حد امکان زمینه ازدواج افراد مجردی که می‌شناسیم را فراهم کنیم. چراکه خیر این اقدام خیرخواهانه در عین داشتن پاداش معنوی و ابدی، خیر و برکت‌هایی در جامعه دارد که به هر یک از ما نیز باتاب داده می‌شود.
در گفتگو با دکتر ملیحه سادات موسوی تهرانی، استاد حوزه و محقق اسلامی، به بررسی اهمیت و جایگاه موضوع وساطت در ازدواج با توجه به سبک زندگی اسلامی و احادیث ائمه اطهار علیهم‌السلام پرداخته است.
 مستحب فراموش‌شده
برای اینکه اهمیت واسطه شدن در امر ازدواج را بدانیم، مناسب است نگاهی به روایات و احادیث در این زمینه داشته باشیم. نظر اسلام درباره واسطه‌گری در ازدواج چیست؟ درواقع می‌خواهیم بدانیم آیا این کار واجب است یا مستحب؟ و در عین حال چه جایگاهی در سبک زندگی اسلامی دارد؟
واسطه شدن در امر خیری مثل ازدواج به عنوان یک وظیفه بر عهده مسلمان‌ها گذاشته نشده یعنی برای مردم واجب نیست، اما توجه به ارزش‌های اخلاقی این کار می‌تواند مشوق بسیار خوبی برای گام برداشتن در این راه باشد.
یکی از برکت‌های دنیایی این اتفاق مبارک که در اسلام هم به آن اشاره شده، آن است که جوان‌ها با ازدواج کردن نصف دین خود را حفظ کرده‌اند و برای کامل کردن دین باید تقوا پیشه کرده و پرهیزکار باشند. بنابراین با رایج شدن ازدواج و تشکیل زندگی‌های مشترک از طریق وساطت افراد، زمینه ارتکاب گناه در جامعه کم می‌شود و جامعه سالم خواهد ماند. طبیعی است که خیر زندگی کردن در جامعه سالم، به تمام افراد آن می‌رسد و بانی‌های ازدواج هم در کنار سایر مردم از این خیر بهره‌مند خواهند شد.
 ترس‌های یک اقدام خیرخواهانه
متأسفانه بعضی از افراد با وجود اینکه دخترها و پسرهای مجردی با فضایل اخلاقی بالا می‌شناسند اما باز هم برای آشنا کردن خانواده‌های آن‌ها اقدامی نمی‌کنند. دلیل این موضوع چه می‌تواند باشد؟ و دلیل آن را واجب نبودن وساطت و میانجی‌گری در امر ازدواج جوان‌ها مطرح می‌کنند که این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی و دقت مسئولان نظام جمهوری اسلامی است. چراکه ازدواج به عنوان یک فریضه بر عهده خانواده‌هاست و خوب است هر کسی تا حد توان خود در جهت فراهم کردن زمینه‌های ازدواج جوان‌ها اقدام کند.
بنابراین می‌توان گفت واسطه شدن در امر ازدواج افراد مجرد، کار مستحبی است که چه از طرف مسئولان دولتی انجام شود و چه سایر مردم در این زمینه اقدام کنند، در معرض برکت‌ها و پاداش‌های زیادی قرار می‌گیرند.
یکی از دلایل کم‌رنگ شدن نقش بزرگترها در امر وساطت برای ازدواج جوان‌ها، به موضوع برقراری ارتباط‌های حضوری و یا تلفنی میان آن‌ها مربوط است. امروزه برخلاف گذشته، ارتباط‌های میان دخترها و پسرهای جوان گسترش پیدا کرده و آسان شده است.
به این ترتیب جوان‌ها در محیط دانشگاه و یا محل کار خود با یکدیگر آشنا شده و به گفتگو می‌پردازند. ممکن است تعدادی از این آشنایی‌ها به ازدواج و تشکیل زندگی مشترک منجر شود. اما آنچه که در این میان نسبت به گذشته کمرنگ‌تر و کم نقش‌تر شده، میانجی‌گری بزرگ‌ترها و حتی همسالان و دوستان برای امر ازدواج است.
چون وقتی افراد مشاهده می‌کنند که دخترها و پسرهای جوان به راحتی با یکدیگر صحبت می‌کنند، دیگر لزومی برای معرفی کردن آن‌ها به یکدیگر یا دیگر جوانان در آستانه ازدواج نمی‌بینند. به این ترتیب می‌توان گفت که زندگی‌های مدرن و امروزی نقش واسطه‌های ازدواج را کمتر کرده است.
 مزایای ازدواج سنتی
این در حالی است که در گذشته یکی از کلیدهای امر ازدواج این بود که یکی از آشنایان آستین بالا زده و دختر جوان و دم بختی را به خانواده‌ای که پسر جوان دارد، معرفی کند.
بله؛ میانجی‌گری بزرگ‌ترها در امر ازدواج جوان‌ها می‌تواند تا اندازه زیادی برای موفقیت زندگی آنها مفید باشد. چون وقتی یکی از بزرگ‌ترهای فامیل دست به کار می‌شود با شناختی که از فلان خانواده و دختر جوان آن‌ها دارد، او را به خانواده پسر فامیل خود معرفی می‌کند، درواقع در مسیر زندگی این دو جوان مؤثر واقع شده و نقش ایفا می‌کند.
یکی از مزیت‌های ازدواج سنتی همین نکته است که افراد باتجربه در امر ازدواج جوان‌ها مداخله می‌کنند و از طریق واسطه‌گری در این اتفاق، تجربیات خود را به کار می‌گیرند و در راه خوشبختی جوان‌ها هزینه می‌کنند. درحالی‌که در ازدواج‌های مدرن که نقش میانجی و معرف حذف شده، این مزیت هم از بین رفته است.
 پاداش‌های میانجیگری در ازدواج
می‌دانیم که خداوند متعال ازدواج را واجب کرده است. اما واسطه‌گری در این امر چه پاداش‌ها برکت‌هایی برای افراد دارد؟
دختر یا پسری را در نظر بگیرید به دلیل حیا، فقر اقتصادی و یا هر علت دیگری همسر مناسب خود را پیدا نکرده است. اگر آستین را بالا بزنید و به یاری‌اش بروید تا همسر مناسب و در شأن خودش را پیدا کند، درواقع خدا را در اجرای سنت نیکوی ازدواج یاری کرده‌اید. خدا هم آن‌قدر غیرتمند هست که به چنین بنده نیکوکارش پاداشی بدهد که چند برابر کار خیر او باشد.
یکی از پاداش‌های چنین فردی این است که خداوند به ازای کار خیر او برایش در بهشت همسری نیکو آماده می‌کند. در این مورد آیت‌الله جوادی آملی در کتاب مفاتیح الحیات نقل کرده که در کتاب الکافی نوشته شده است که پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله فرمودند: «هر کسی که در ازدواج حلالی میان دو نفر اقدام کند تا اینکه خداوند متعال آن دو را گرد هم آورد، خداوند در روز قیامت همسری از حورالعین به ازدواج او درآورد.»
روایت دیگری هم در کتاب ارشاد القلوب نوشته شده با این مضمون که پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرموده‌اند: «هر کس در ازدواج زن و مردی تلاش کند، خداوند به تعداد هر مویی از بدنش شهری در بهشت به او کرامت می‌فرماید و پاداشش مانند کسی است که پیغمبری را خریده و در راه خدا آزاد کرده و اگر موقع رفتن به خانه خود از دنیا برود، در قیامت جزء شهیدان خواهد بود.»
 هر کلام و هر قدم در امر خیر پاداش دارد
البته پاداش وساطت در این کار خیر به همین جا ختم نمی‌شود. هر حرفی که واسطه‌گر در امر ازدواج بزند و هر قدمی که در این راه بردارد، برای او پاداشی به اندازه یک سال عبادت خدا را دارد. چراکه پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرموده‌اند: «هر کسی که در کار ازدواج دو نفر اقدام کند و خدا آن دو را گرد هم آورد، خدا به ازای هر قدمی که او در این راه برداشته و هر کلامی که گفته، ثواب یک سال عبادت می‌دهد.»
خیر و برکت دیگری که در سر و سامان دادن افراد مجرد نصیب واسطه ازدواج آنها می‌شود، بهره‌مندی آنها از سایه عرش خداست.
در کتاب جامع‌الاخبار نوشته شده که امام موسی بن جعفر علیه‌السلام در این خصوص فرموده‌اند: «سه گروه از افراد در روزی که هیچ سایه‌ای جز سایه خدا نیست، در زیر عرش خدا قرار می‌گیرند: یک از آنها کسی است که زمینه ازدواج برای برادر مسلمان خود فراهم کند یا به او خدمت کند و یا راز او را بپوشاند.»